Marcel is terug. Vrijdag werd hij in de late namiddag per ambulance vanuit het ziekenhuis terug naar het rusthuis gebracht. De kleine ingreep is achter de rug en nu vertoeft hij weer in zijn vertrouwde omgeving. Hij is nu omringd door de mensen die hij gewoon is.

Deze zondagnamiddag ga ik met mama, na afspraak met Karoline, op ziekenbezoek. Marcel ligt rustig en kalm in bed. Karoline en ik praten wat bij. En net zoals ik mama veel knuffel, wordt Marcel door Karoline overladen met liefkozingen. Ik vind het prachtig als ze giechelend bij Marcel in bed duikt. “We zijn allebei niet dik, ik kan er gerust bij!”, zegt ze lachend, terwijl ze ‘haar ventje’ eens goed vast neemt. Haar donkere ogen stralen en ik zie er zo heel véél liefde in voor haar man.

Ik hoop dat Marcel vlug herstelt. Ik hoop dat Karoline er de moed in houdt!

Ik zit zaterdagnamiddag met mama op haar kamer. We ‘babbelen’ wat, we knuffelen wat. Af en toe grijpt mama naar haar buik en trekt ze grimassen alsof ze pijn heeft. Het gaat zo een tijdje door. Even later hangt een hele kwalijke geur rond mama.

Hoewel het personeel druk bezig is met het voorbereiden van het avondeten, bel ik toch voor hulp. Lang hoef ik niet te wachten en ik leg aan de verzorgende uit wat er gaande is. We brengen mama naar de badkamer. Nu ze rechtstaat, komt het vreselijke luchtje helemaal vrij. Het is niet de eerste keer dat dit gebeurt en ik denk meteen: “ de zoveelste blaasontsteking!”  Ook bij de verzorgende valt nu meteen de indringende geur op. Mama’s pamper wordt gecontroleerd, hij is enkel nat. Het is inderdaad haar urine die deze verschrikkelijke geur verspreidt.

De verzorgende belooft dit meteen te noteren en men zal mama's urine proberen te 'sticken’ (hierbij wordt wat urine opgevangen, - wat geen sinecure is bij demente patiënten -, zodat de stick in de urine kan gedompeld worden en men kan controleren op besmetting).

Mama heeft sinds ze incontinent is vaak last van blaasontstekingen. Was ze er vroeger al onderhevig aan, nu ze alle dagen 'in de pampers zit', besmet ze voortdurend zichzelf. De pijn die ze er door heeft, vind ik al erg genoeg. Maar dat mama, die toen ze nog gezond was zo op hygiëne en een goede intieme verzorging was gesteld, nu zit te ‘stinken’, vind ik vreselijk. Zelfs nu ze een droge pamper en een verse broek aanheeft, is de geur rondom haar nog niet weg. Wat erg!

Vrijdagmorgen is mama goed gezind. Ze is net in bad geweest, ruikt lekker en ze lacht meteen als ze mij ziet. Ze praat zachtjes in haar eigen taaltje, helaas begrijp ik er geen woord van. En toch vind ik het gezellig om haar zo bezig te horen. Af en toe kijkt ze me aan en soms lijkt het of ze van mij een antwoord verwacht. Ze is alert vandaag. Ik ben er bijna zeker van dat ik een reactie mag verwachten van haar, - zoals altijd als ze in goeden doen is - , op het nat maken van haar haar, vooraleer ik het in de krulspelden draai. Ik zorg dat het water in de waterverstuiver heel goed warm is want ik weet dat ze weer gaat zeuren dat het ‘koud is op haar hoofd’. Inderdaad de reactie blijft niet uit:
- “Oei, oei, … ai, ai",  klaagt mama.  
- “Is ’t koud?”  ben ik haar voor.
- “Neéje, …’t is kletsnat!”  jammert mama luid en duidelijk.

Mama, Denise en ik zitten woensdagnamiddag in de tuin van het rusthuis. We hebben een zitbank uitgezocht in het zonnetje, beschut tegen de wind door een haag. Mama zit rustig in haar rolstoel, af en toe zegt ze een woord, af en toe grijpt ze naar Denise’s handen of de mijne. Als ze die te pakken heeft, worden de handen geknuffeld en gezoend. Terwijl mama zorgeloos, haar zonnebril op haar snoet, geniet van het buiten zijn, hebben Denise en ik het over Marcel en Karoline. Sinds maandag is Marcel terug opgenomen in het ziekenhuis en morgen zal hij dan uiteindelijk een kleine ingreep ondergaan.

Met Moederdag is het de traditie dat Arsène en ik samen bij mama op bezoek gaan. Vroeger werden we steevast die dag bij haar thuis uitgenodigd. Het was steeds een gezellige namiddag en avond. Nu moeten we voor het zoveelste jaar op rij met Moederdag naar het rusthuis.

Mama zit in de leefruimte. Ze wordt door ons alle twee uitgebreid gezoend en een gelukkige Moederdag toegewenst. Dat zoenen vindt ze, zoals altijd, weer heerlijk; de ‘moederdagwensen’ gaan aan haar voorbij.

We nemen mama, in haar rollende zetel, meteen mee naar haar kamer. Daar ligt een geschenkje op haar te wachten dat haar voor Moederdag wordt aangeboden door het rusthuis. Ik toon haar het cadeau, pak het voor haar uit, vertel haar dat het een bodylotion is, dat ze toch wel heel lekker zal ruiken … mama reageert niet. Ze kijkt me aan en zelfs met de flacon in haar handen, begrijpt ze niet waar ik het over heb. Als ik een kleurrijk truitje uit de kast haal, krijgt dat wel haar aandacht. Arsène en ik helpen haar in de nieuwe pull en ze glundert.

We gaan met mama, - in rolstoel -, wandelen in de tuin. Daarna gaan we naar de cafetaria. Eerst gaan we binnen zitten, dan zoeken we plekje uit buiten op het terras. Een drankje erbij en we hopen dat mama 'geniet' van haar Moederdag!

Fragment uit het VTM-nieuws van zaterdag 7 mei 2011: “Meer en meer jonge mensen worden getroffen door Alzheimer, een hersenziekte die het geheugen aantast. Er leven in ons land zo'n 8000 jong dementen. Zij stoten dikwijls op onbegrip omdat de meeste mensen dementie alleen met bejaarden associëren.”

Sommige bewoners van mama’s afdeling zitten in de leefruimte vóór de televisie, anderen zitten in hun zetel op een rijtje tegen de wand. Daar zit mama ook. Ik merk meteen dat ze voor haar doen wel alert is vandaag. Het lijkt alsof ze Clarysse, de dame die naast haar zit, de les aan het spellen is. Als mama klaar is, is het net of ze wacht op een weerwoord van haar buurvrouw. Ze kijkt zwijgend, maar streng de lieve dame aan. Clarysse laat dit alles gelaten over zich heen gaan en kijkt me lachend aan.

Donderdagnamiddag bij het boodschappen doen, kochten we voor mama orchideeën. Arsène en ik vonden het een leuk cadeautje voor Moederdag. Ik koos voor bloemen met de felle fuchsiakleur, dat zou mama zeker opvallen.

Het zonnetje schijnt woensdagnamiddag, maar de wind is zo fris dat ik toch met mama maar liever binnen blijf.

We zitten samen op haar kamer. Mama lijkt heel tevreden vandaag. Ze kijkt me glimlachend aan en ze praat druk tegen mij in haar Alzheimertaaltje. Mama wijst dingen aan die er niet zijn, maar ik ga volledig mee in haar leefwereld. Als ze overtuigd iets aanwijst wat ik absoluut niet zie en zegt “Kijk, ’t is een schoontje, hé?” , beaam ik dit meteen. Dat levert mij een tevreden en goedkeurend knikje op van mama.

Mama werd tijdens onze vakantie rotverwend door Denise’s vele bezoekjes. In een mailtje die Denise ons toestuurde tijdens ons verblijf in de Provence schrijft ze het volgende: ‘… Ik ben iedere dag uw mama eten gaan geven in de kamer, het is gezelliger en ik kan haar eens een zoen en een knuffel geven. Gisteren, heeft ze mij blij verrast. Na een dikke zoen tot afscheid, zei ik: "Ik ga weg", en ze antwoordde me spontaan: "Gade weg en komde weere?” …’

En precies dat éne zinnetje, waarin mama, op een simpele en eenvoudige manier maar toch klaar en duidelijk verstaanbaar, aan Denise vraagt of ze nog terug komt, dat heeft Denise danig plezier gedaan. Het was een blijk van appreciatie die haar vooral emotioneel trof: haar vriendschap wordt door mama op prijs gesteld! En dat is voor Denise een leuke opsteker die ze meer dan terecht verdient.

Paasmaandag in de late namiddag zijn we terug uit de Provence. Nog vóór we thuis onze reiskoffers uitladen, gaan Arsène en ik eerst bij mama langs. We willen zo snel mogelijk naar haar toe, kijken hoe het met haar is.

Denise, die gedurende onze vakantie (ongevraagd) zowat elke avond rond etenstijd bij mama op bezoek was en haar eten gaf, is ook nu bij haar. We zijn blij dat we elkaar na twee weken terugzien. En ons mama? Die zit stralend in haar zetel. Mama kijkt mij glimlachend aan, ze maakt ongecontroleerde drukke bewegingen met haar tot vuisten gebalde handen. Ze lacht, ze neemt me vast, we zoenen elkaar, we knuffelen intens. Als ook Arsène mama een dikke kus geeft, kijkt ze hem blij en tevreden aan.

Er wordt door Denise en ons wat heen en weer gepraat. Mama, gevangen in haar eigen leefwereld, lijkt me steeds in de gaten te houden: als ze naar me kijkt, glimlacht ze. Ik denk dat ze toch blij is dat we er zijn!

Morgen is het zover: we vertrekken ‘s namiddags richting Frankrijk. Nu Arsène hersteld is van alle gezondheidsproblemen, gaan we met de paasvakantie er even tussenuit naar onze vaste stek in de Provence.

Omdat ik mama een vijftiental dagen moet missen, ben ik deze week toch wat extra bij haar op bezoek geweest. Hoewel ik weet dat ze in goede handen is, vind ik het nog steeds lastig om haar achter te laten. Woensdagnamiddag is Arsène ook nog bij mama langs geweest: “Ik wou haar toch nog eens zien vóór we op reis gaan!”

Vrijdagmorgen ga ik nog mama’s haar doen en haar zeker nog wat extra zoenen en knuffelen. Eén ding stelt me ietwat gerust: ons echt missen zal ze niet doen!

Met deze fantastische lentedag ga ik zaterdagnamiddag eerst met mama in de rolstoel, wandelen in de tuin. Daarna zoeken we de rust en de intimiteit op van haar kamer. Mama zit in haar zetel, ik op een stoel, dicht tegen haar aangeleund. We zoenen wat, we knuffelen wat, dat vindt mama heerlijk.

Vrijdagmorgen komt mama ondersteund door twee stagiairs naar haar kamer gewandeld. Ze heeft net haar wekelijks bad gekregen en dat gebeurt in de grote badkamer, wat verderop in de gang. Mama geniet telkens weer van het in bad gaan. Vindt ze het fijn om in het warme water te liggen? Brengt het haar rust? Na het bad is mama meestal goedgezind maar soms wordt ze er heel slaperig van. En dat is zeker vandaag het geval.

Ik sta op de gang op mama te wachten. Haar kamer is net gedweild, dus we kunnen niet meteen naar binnen. Mama staat vóór haar kamerdeur, hangend tussen de twee verzorgenden in, de ogen gesloten. Het is alsof ze rechtstaande slaapt. Ze reageert op niets, ook niet op mij.

Als even later de vloer is opgedroogd, kunnen we naar binnen. Mama zit op een stoel, ik praat tegen haar, geef haar een zoen, een knuffel … haar ogen blijven dicht. Ondertussen draai ik haar haar in de krulspelden, föhn haar haar, borstel haar haar, maar mama blijft ‘slapen’. Als ik steeds opnieuw met de woordjes “mama … mama …”  haar aandacht probeer te trekken, draait ze eindelijk haar hoofd in mijn richting, glimlacht, maar haar ogen blijven dicht. Gek!

Pas als ik klaar ben met mama’s kapsel en de verzorgenden mama terug in haar rollende zetel laten plaatsnemen, opent ze de ogen. Toch krijg ik nauwelijks contact met haar.

Wat later ga ik naar huis, mama is opnieuw ingedommeld.

Woensdagnamiddag is mama nergens te bespeuren. Ze is niet op haar kamer en ook niet in de leefruimte waar een groepje bejaarden onder leiding van een ergotherapeut samen zitten breien. Ze zijn allen dement, maar praten nog met elkaar en zingen samen liedjes uit de oude doos. Het is een gezellige bedoening.

Een personeelslid vertelt me dat mama in de kleine leefruimte zit, samen met nog twee medebewoonsters. De vriendelijke dame loopt even met mij mee en zegt dat, in het kader van ‘werken met kleine leefgroepjes’, de drie oudjes samen muziek hebben beluisterd. Terwijl we in de kleine leefruimte staan, vertelt ze verder: “We hebben hen muziek laten horen uit de tijd dat zij jong waren. We zoeken steeds naar dingen die hen nog kunnen boeien …We doen ons best. Of jouw ma er nog echt wat aan had, was moeilijk te zien. Maar Clarisse, (een hoogbejaarde dame) die vroeger zelf piano speelde (en nog als ze daar de kans toe krijgt), heeft er enorm van genoten. We zijn net klaar, maar ze mogen nu in alle rust nog wat nagenieten.”

Mama heeft het niet in de gaten dat ik er ben. Ik neem haar mee in haar rollende zetel en ga met haar nog eventjes op ziekenbezoek bij Marcel. Er was met hem meer aan de hand dan alleen maar constipatie. Hij ligt met koorts in bed en moet dinsdagmorgen naar het ziekenhuis voor een kleine ingreep. Hij zal een dag of drie, misschien vier, in het ziekenhuis moeten blijven. Karoline, die er moe uitziet, is er het hart van in. Zij vertelt over de zorgen die ze zich maakt nu Marcel ziek is en ook over zijn naderende opname in het ziekenhuis. Ondertussen doet mama doodleuk en ongegeneerd de laden en de deur open van de kast waar ze naast zit. Als Karoline, toch lachend, opmerkt: “Marcella uit mijn kasten blijven, hé …”,  kijkt mama haar even aan en doet onverstoord verder met het openen en weer dichtmaken van de laden en deuren. Karoline en ik kijken elkaar eens aan, trekken onze schouders op en praten verder.

Wat later ga ik met mama naar haar kamer. We knuffelen wat en plots zegt ze tegen mij, na een reeks niet te verstane woorden: “Ga eens wat buiten spelen.”  Ik antwoord gewoon: “Ja”  en mama knikt goedkeurend. De kinesist komt mama halen voor ‘haar 10 minuten fietsen’. Dat vindt mama toch wel leuk. Ze lacht en doet een beetje gek terwijl haar benen rondjes draaien. Als Denise, die net is toegekomen, met haar hand mama’s arm aanraakt als begroeting, snauwt mama in haar richting: “’t Is koud!” 

Na de ‘fietsoefening’ is mama dringend toe aan een intieme verzorging. Er hangt een kwalijke urinegeur rond haar en dat vind ik verschrikkelijk. We gaan naar mama’s kamer en zij wordt door een verzorgende, stappend aan zijn arm, naar de badkamer gebracht. Hij zit op zijn knieën vóór mama terwijl hij haar een verse broek aantrekt. Mama kijkt over hem heen en zegt tegen mij, zwaaiend met haar vinger in de lucht: “Ik moet jou dan veel vertellen …”  De man, ook al gewoon aan mama’s brabbeltaaltje, schrikt van deze korte, maar duidelijke zin. “Hé, Marcella, ga je vertellen over mij?”  vraagt hij goedlachs. Waarop mama hem verwonderd aankijkt en antwoordt: “Welnee, zeg!”  Terwijl mama nog doodernstig op het toilet zit, proesten wij het beiden uit. Als de verzorgende de kamer verlaat, zegt hij nogmaals lachend: “Marcella, vertellen over mij, hé!”  Maar mama weet niet meer waar hij het over heeft.

Na de verzorging gaan Denise en ik met mama tussen ons in, de gangen rond, zonder rustpauze. Mama stapt goed. Terug op haar kamer zegt ze: “’k Ga mij een beetje zetten …” We helpen mama meteen in haar zetel. Rond vijf uur ga ik het dienblad halen met het avondeten en laat ik mama rustig op haar kamer eten. Als mama klaar is, zet ik de televisie aan. Denise en ik geven mama nog een dikke knuffel en gaan weg. Denise keert op haar stappen terug (net zoals ik gisteren) om nog even stiekem te kijken of mama wel naar de televisie kijkt. Gisteren in ieder geval wel en vandaag? “Ze kijkt naar haar nieuwe televisie, echt waar!”  zegt Denise tevreden. We gaan naar huis, mama zal snel slapen. Het was wel een heel drukke namiddag voor haar.

Vrijdagnamiddag gaat op mama’s afdeling de jaarlijkse ziekenzalving door. Men houdt er aan om bij deze gebeurtenis de familie uit te nodigen. Ook het personeel, dat dagelijks instaat voor de verzorging van de bewoners wordt hierbij nauw betrokken.

De bejaarden zitten samen in een kring in de leefruimte naast hun familielid of een personeelslid. De plechtigheid wordt geleid door de aalmoezenier en de pastorale werkster van het rusthuis. Alles verloopt in alle eenvoud, heel ingetogen, terwijl zachte klassieke muziek op de achtergrond speelt.

Ik zit naast mama. Terwijl er samen wordt gebeden, speelt mama ondertussen met het vouwblad waar de gebeden op staan. Af en toe praat ze door het gebed heen. Mama beseft, zoals de meeste bewoners die hier aanwezig zijn, niet wat er gebeurt. De aalmoezenier gaat de kring rond voor de handoplegging. Als hij vóór mama staat en hij zijn grote handen zachtjes op mama’s hoofd legt, schrikt ze enorm. “Neen, neen …”  zegt ze ontsteld. Als de handen even op haar hoofd blijven liggen, zegt mama stilletjes, wat wanhopig: “Afblijven … afblijven …”  Maar de aalmoezenier stoort zich daar niet aan en doet rustig verder met wat hij moet doen. Het zalven laat mama heel gewillig toe. De pastorale werkster biedt nadien aan alle bewoners de communie aan. Mama heeft geen idee dat de Heilige Hostie haar wordt voorgehouden en ze weigert die pertinent. “Neen!”  zegt ze en houdt de lippen strak op elkaar.

Na het slotgebed worden we aan tafel uitgenodigd. Familie en de bewoners worden verwend door het personeel van de afdeling met koffie en cake. Daar heeft mama wel best zin in, ze geniet van haar tas koffie en eet twee grote plakken cake op!

Woensdagnamiddag ga ik naar mama. Op deze prachtige lentedag staat één van de verzorgende weer klaar om met een bejaarde de tuin van het rusthuis rond te wandelen. Ze vertelt me dat ze net met mama (in de rolstoel) is buiten geweest en dat mama er zichtbaar van genoot. Mama is in ieder geval opgewekt, dat zie ik meteen.

Ik ga eerst met mama (in haar rijdende zetel) even bij Marcel en Karoline langs. Marcel wordt 66 jaar vandaag. Na dit kort bezoekje, - Marcel is geconstipeerd en ziet er ziek uit -, maken een verzorgende en ik mama klaar om nog eens naar buiten te gaan. Denise is er ondertussen ook. We besluiten om een drankje te drinken op het terras van de cafetaria van het rusthuis.

Zaterdagnamiddag zit mama in haar zetel in de leefruimte. Ze slaapt. Zachtjes maak ik haar wakker en ze kijkt me verwonderd aan. Op mijn zoen op haar wang reageert ze niet, ze blijft me nors aankijken. “Waarschijnlijk nog niet goed wakker,” denk ik.

Ik breng mama in haar zetel naar haar kamer. Ik stel voor om met het zonnig weertje terug de tuin in te gaan. Hoewel ze niet begrijpt wat ik zeg, gaat mama toch uitbundig aan het lachen. Het warm aankleden door een verzorgende verloopt tamelijk vlot, meer door de handigheid van de verzorgende dan door het toedoen van mama. Als mama klaar zit in de rolstoel, merk ik dat een ‘slaper’ in haar ooghoek zit. Ik neem een zakdoek en wil die wegnemen. Maar dat ervaart mama, afgaande op haar heftige reactie, als pijn. “Neen … neen!”  zegt ze kordaat. Ik leg haar duidelijk uit wat ik wil doen, maar mama wil niet dat ik haar oog aanraak. Van zodra mijn hand in de richting van haar gezicht komt, slaat ze boos in het rond. Het zakdoekje verdwijnt dan maar in mijn zak. Ik probeer het later nog wel eens met een propje watten en warm water, dat is lekker zacht. Mama zit nu alweer te lachen.

Buiten zoek ik weer ‘ons’ plekje op. Ik ga er vanuit dat mama net zoals woensdagnamiddag gaat genieten van het zonnetje. Maar dat is buiten mama’s wisselende stemmingen gerekend, waarvan ze ten gevolge van de ziekte van Alzheimer, heel vaak last heeft. Dan zit ze te lachen, dan weer is het of ze in huilen gaat uitbarsten, dan weer is ze plots rustig en poeslief, dan weer is ze heel druk ... Ongecontroleerd verandert haar stemming van de ene op de andere seconde, zonder ook maar de minste aanleiding. “Ik zit hier te zweten,” zegt ze mopperend. Ik kan me moeilijk voorstellen dat je bij een temperatuur van amper 14 graden, al zit je gezellig in de zon, kan zweten. “’t Zonneke hé, mama,” antwoord ik, “dat doet goed, hé?”  Ze kijkt me lief aan, neemt mijn hand in haar hand en knikt goedkeurend van ja. Even is ze weer tevreden en zit ze me glimlachend aan te kijken, dan snikt ze - zonder één traan te laten – het weer uit. “ ’t Is koud,” zegt ze heel misnoegd.

Ik keer met mama terug naar haar kamer. We zitten nog wat knus bij elkaar, maar echt vrolijk wordt ze niet vandaag. De ‘slaper ‘laat ik dan maar in mama’s ooghoek zitten, ze heeft het vandaag al moeilijk genoeg door al die wisselende stemmingen.

Het was een lange, koude winter en al die tijd bleef mama binnen. Nu woensdagnamiddag het zonnetje volop schijnt, kriebelt het om met haar weer naar buiten te gaan. Ik heb al een rolstoel op haar kamer klaar gezet.

Mama uit de zetel halen en haar warm aankleden kan ik niet alleen. Hoewel ik dit telkens toch een beetje gênant vind, vraag ik toch weer om hulp. Terwijl mama door de verzorgende (en mij) lekker wordt ingeduffeld, - wat een hele karwei is, want mama werkt totaal niet mee -, vertel ik mama dat we naar buiten gaan. Ze reageert niet. Denise is ondertussen ook de kamer binnengekomen. Als mama eindelijk, ondersteund door de verzorgende en mij, rechtop staat, zegt ze plots: “Ik zal ze hier eens allemaal buiten zwieren!”  Mama klinkt heel ernstig, maar wij moeten er allen om lachen. Waar haalt ze dat nu ineens uit? Geen mens die dat weet.

Toen Arsène, mama en ik enkele maanden geleden in de cafetaria zaten, merkte hij het ineens op: “Mama schenkt helemaal geen aandacht aan mij, ze is voortdurend met jou bezig. Ik zit aan de verkeerde kant!”  We zaten aan een ronde tafel, mama tussen ons in. Arsène en ik zaten beiden op dezelfde afstand van mama, ik aan haar linkerzijde, Arsène rechts van haar. Was het puur toeval of was het inderdaad zo dat mama niet reageerde op wat er rechts van haar gebeurde?

Ik ging er nadien speciaal op letten en het viel me op dat Arsène die dag wellicht gelijk had. Ook Denise en Karoline kwamen met datzelfde verhaal: 'mama reageert het best als je aan haar linkerzijde zit of staat'. Ik ging allerlei redenen bedenken waarom. Wordt mama soms doof aan haar rechterkant? Zou haar aangeboren linkshandigheid er iets mee te maken hebben? ...

Karoline dacht dat misschien de rechter helft van mama’s hersenen het meest is beschadigd. De ziekte van Alzheimer zorgt er inderdaad voor dat er zenuwcellen in bepaalde delen van de hersenen verloren gaan en zo verdwijnen bij Alzheimerpatiënten langzaam de vaardigheden tot het kennen, het waarnemen en het overdenken van wat er zich rondom hen afspeelt.

Op bezoek bij mama, zit je nu het best aan haar linkerzijde.