De choreograaf Merce Cunninghamxml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" />

Aanstichter van het danspostmodernisme

De Amerikaanse choreograaf Merce Cunningham was een van de belangrijkste vernieuwers van de twintigste-eeuwse dans. Hij richtte de Merce Cunningham Dance Company op en heeft meer dan 200 choreografieën op zijn naam staan.

Cunningham is naast Martha Graham en George Balanchine een van de belangrijkste vernieuwers van de twintigste-eeuwse dans. Cunningham werd geboren in Washington in 1919. Hij studeerde dans aan de Cornish School in Seattle. Vanaf 1939 tot 1945 danste hij solo in het dansgezelschap van Martha Graham.

Van verhalend naar visionair

Zijn eerste choreografie werd in 1944 in New York met John Cage als pianist uitgevoerd. In het begin waren zijn choreografieën nog verhalend en bedacht op bestaande muziek. Maar al snel liet hij verhaallijn en logische opbouw los. Hij liet zijn dansers geen verhaal vertellen op muziek met een bijpassend decor, maar liet de choreografie zelf het verhaal vertellen. Dansers hoefden voor Cunningham dus niets uit te beelden; ze hoefden alleen te laten zien welke mogelijkheden het menselijk lichaam heeft. Dat was de kern van zijn visie op dans. Hij vond dat alle soorten bewegingen in elke gewenste combinatie konden worden gebruikt en geordend, dat elke ruimte als dansruimte kon worden gebuikt, en iedere danser als solist kon optreden. Dans ging volgens Cunningham op de eerste plaats over het menselijk lichaam en zijn bewegingen.

Choreografie gebaseerd op toeval

In de jaren ‘50 kwam het abstract expressionisme in de beeldende kunst op en ook in de muziek werden nieuwe wegen ingeslagen. Cunningham vertaalde deze nieuwe ideeën naar de dans. Hij ging op toeval gebaseerde methodes gebruiken bij het bedenken van zijn dansstukken. Bijvoorbeeld door het gooien van dobbelstenen konden de delen van een choreografie, de volgorde in een programma of zelfs de passen worden bepaald. Ook gebruikte hij de I Tjing, het Chinese ‘boek der veranderingen’ voor de compositie van zijn dansstukken. Hij bevrijdde op deze manier de choreografie van de keuzes van de maker en liet hij onverwachte combinaties toe.

Dans, muziek en decor

Heel vernieuwend was ook de methode van Cunningham en de componist/pianist Cage om geheel los van elkaar tot een choreografie en muziekcompositie te komen. Dans en muziek werden totaal losgekoppeld, om tijdens de première ‘per toeval’ alsnog samen te komen. Hetzelfde gold voor de decors. De kunstenaar Rauschenberg ontwierp jaren lang de decors voor Cunninghams producties. De dans werd naast muziek en vormgeving dus een zelfstandig, op zichzelf staand deel van de voorstelling.

Merce Cunningham Dance Company

Cunningham richtte in 1953 het Merce Cunningham Dance Company op. In het begin had het dansgezelschap soms maar 1 of 2 optredens per jaar. Cunninghams nieuwe weg sloeg niet meteen aan. Met name ook omdat Cunningham gebruik maakte van avant-gardistische muziek van John Cage, David Tudor en Morton Feldman. In Londen werd Cunninghams originele talent in 1964 herkend, waarna de choreograaf en zijn dansgezelschap een begrip in de internationale danswereld werden.

Postmodernisme

Cunninghams opvattingen kregen na 1964 meer invloed in de danswereld. En zo werd de postmoderne dansstijl geboren. De postmoderne dans is de nieuwe dans die ontstaan is na de moderne dans. Merce Cunningham is de aanstichter van het danspostmodernisme. Bij het postmodernisme kon elke beweging als ‘dans’ worden gezien; ook ieder mens zou danser kunnen zijn want danstechniek werd niet meer als noodzakelijk gezien.

Inspiratiebronnen

Cunningham bleef zijn dansen ontwikkelen en bleef werken aan de ontwikkeling van een bewegingsstijl vol plotse wendingen, kleine sprongetjes, torso tilts en ruimtelijke patronen. De energie van dansers die doelgericht hun weg over het toneel aflegden, was volgens de choreograaf geïnspireerd op het gekrioel in de straten van New York. Ook de natuur inspireerde hem, wat te zien is in bijvoorbeeld de productie Beach Birds (1991). Zijn choreografieën werden uitgevoerd door belangrijke balletgroepen zoals onder andere het Ballet van de Parijse Opera, het New York City Ballet en het American Ballet Theater. Zijn laatste dans optredens stammen uit 1999, hij was toen al 80 jaar oud. Merce Cunningham overleed in 2009. Zijn dance company bestaat nog steeds.