Het Impressionisme (19e eeuw)

---------------------------------------

In de jaren 1800 begon de bevolking in verschillende landen , en onder meer , toonaangevend in Frankrijk , zich bewust te worden dat wantoestanden en de slechte omstandigheden waarin de lagere klasse leefde en werkte , ook aan de kaak konden gesteld worden , niet alleen verbaal ,maar ook door tekeningen en schilderijen die aan het publiek konden getoond worden . Een en ander voerde tot een strijd tussen troepen van de regering en communards , waaronder arbeiders-vrouwen die een bittere klassenstrijd voerden .Honoré Daumier is een van de Franse schilders , die met zijn schilderijen daarop gewezen heeft .

(treincoupe 3e klasse)   (46) en (46a)             (47) strijd

Ambitieuze schilders zoals hij ,hoopten hun werken te mogen exposeren in het  jaarlijks Parijse Salon ,maar de jury die de doeken daarvoor uitkoos bestond uit leden van de Académie des Beaux Arts,die enkel schilders met naam toelieten en geen plaats gunden aan andersdenkenden die een afwijkende stijl beoefenden. Onder de daartegen rebellerende groepen , bevonden zich de " impressionisten " met Claude Monet , Auguste Renoir , Paul Gaugain ,Van Gogh , die zich verstikt voelden door het intolerante fanatisme van de heersers die de touwtjes in handen hadden van het kultureel gebeuren.

Bekijkt U een dia-reeks van schilderijen van vooral Renoir , door op de volgende
link te klikken:

http://www.youtube.com/watch?v=YJkN5y15Bjc#

Zowel in de kunst als in de literatuur bestond de voorliefde uit moraliserende taferelen , enkel leuke en deftige situaties , plezierige afbeeldingen met deftige sentimenten .Seksualiteit en de minder plezierige kanten van het leven , het uitbeelden van wantoestanden ,armoede en uitbuiting ,werden zorgvuldig vermeden .Maar in een reaktie , werd het deftige , serieus en respectabel klassiek schilderij ,ontleend aan de geschiedenis van Griekenland , Rome  en de Oudheid ,vervangen door een zoutloos genre ,waarin andere inspiratiebronnen de schilders beïnvloedden , onder meer de gedurende eeuwen onderdrukte erotiek .Nu nam de artistieke vrijheid de bovenhand in een ongenuanceerde kunstenaarswereld ,
waarin de kunstenaar kon provoceren , om een reaktie uit te lokken .

Vroeger hadden naakte mannen en vrouwen geen schaamhaar , erotische lichaams-delen werden met de hand , een kledingstuk of een blad van een boom bedekt , hun tepels werden nauwelijks voorgesteld ,en ze hadden een bleke huidskleur die alle details verdoezelde . Daar kwam verandering in met mannen ,maar vooral vrouwen met weelderige vormen en huidskleuren van alle lichaamsdelen .In de literatuur werd deze trend gevolgd door de schrijvers Victor Hugo en Emile Zola , die daarvoor zelfs in de gevangenis had gezeten , beschuldigd van de overschrijding van de deftige seksuele normen. De vroegere geliefde onderwerpen van de respectabele academische kunst ,waren ook schilderijen met rozen , huisdieren ,vooral honden en katten ,elegante mooi geklede dames ,steeds vergezeld van kinderen of boven hun hoofd zwevende engelen ,en soms half ontkleed ,hetgeen in feite veel erotischer was dan hetgeen de impressionisten met spiernaakt begonnen af te beelden . Rubens had ook spiernaakt geschilderd naar dan wel nog op een ‘ deftige ‘ manier .als deel van een of ander historisch verhaal ,of zoals dat bij andere naakt-schilders uit vorige eeuwen het geval was , als deel van een bijbel-verhaal .

(48) Cezanne nudes- landscape

De leidende figuur van de academische school in Frankrijk ,was Jean Auguste Domique Ingres (1780-1867) die ideoloog en jurylid van het Salon was ,en zich op steriele manier verzette tegen de opkomst van nieuwe talenten zoals Eugéne Delacroix (1798-1863) die met passie , spontaneiteit en liefde voor de natuur en de prikkelende erotiek schilderde. Met zijn heldere kleuren en warme romantische elementen in zijn schilderijen ,bevrijdde hij zich uit het keurslijf van de zogezegde klassieke academische schilderkunst .Deze nieuwe beweging werd ook gevolgd door de sympathieke Gustave Courbet (1819-1877),die poneerde dat de schilderkunst zich uitsluitend met concrete en waarneembare zaken diende bezig te houden zoals het stadsleven , café-taferelen ,e.a. Zijn schilderijen waren daarom niet ‘te modern’ of ‘ te proletarisch ‘ of in strijd met de menselijke waardigheid en de ‘goede zeden ‘.

De groeiende ontevredenheid tegen de principes van Ingres en andere conservatieven bereikte een hoogtepunt toen in 1863 , 3000 van de 5000 ingezonden doeken op het Salon geweigerd werden . Dit leidde tot dusdanige uitbarstingen en rellen dat de keizer Napoleon III , in persoon , vroeg de geweigerde doeken te mogen zien ,en besliste dat alle afgewezen kunstenaars hun doeken mochten exposeren in het  " Salon des Refusés " in een ander deel van het gebouw , met schilderijen zoals " le déjeuner sur l’herbe " van Edouard Manet die natuurgetrouw , een duidelijk ‘ niet klassiek naakte vrouw ‘ toonde die zich ontspande op de grasmat , in het gezelschap van twee geklede mannen .

het schildersatelier van Courbet (49)                 dejeuner sur l'herbe door Manet (50)

Het model is Victorine Meurent ,de linkse man haar familielid en de rechtse man is de broer van Manet

bellen blazen (51) door Manet                  De fluitspeler door Manet (52)

(53) Renoir : Portret van Frédéric Bazille 1867                     Renoir Baadster (54) 1870

Renoir : les parapluies 1884 (55) ,                  en jonge baadster (56)

Renoir : de lunch van de roeiers (57) ,         (57a)                          en (57b) pianoles

Constable (58)                       Bazille : het atelier van de schilder (59)

Pissarro : Norwood in de sneeuw 1870 (60)            Toulouse Lautrec (60a)

In de periode na het Salon des Refusés , begonnen de impressionisten bijeenkomsten te houden , met als leidende figuren Claude Monet , Auguste Renoir , Alfred Sisley , Camille Pissarro ,Paul Cézanne . Hun voornaamste belangstelling ging in die periode uit naar landschapsschilderkunst , stukken die ter plekke , buiten werden geschilderd ,waarbij men het licht , de kleuren en de atmosfeer zoals die op dat ogenblik waren , zo natuurgetrouw probeerde weer te geven . Dit ging in tegen de academische opvatting van de donkere kleuren met een tijdloze indruk , gedetailleerd afgewerkt in een atelier ,en waarbij een landschap enkel als achtergrond diende . De impressionisten werden vervoegd door Edgar Degas , die balletdanseressen schilderde .

(61) koets bij het rennen Edgar Degas 1870         de dansklas door Degas 1874 (62)

Omdat alle vergaderingen plaatsvonden in Parijse café’s bestaan over danspartijen in café’s ook schilderijen van die groep en van andere schilders die zich bij hen aansloten . Tussen 1875 en 1886 organiseerden de impressionisten 7 eigen tentoonstellingen waardoor het publiek langzamerhand aan de nieuwe stijl begon gewoon te geraken , omdat het impressionisme als beweging geen uniform beeld opleverde ,maar talloze facetten van diversiteit vertoonde ,een brede scala van facetten en stijlen .Daaronder speelde Cézanne de voorloper van het kubisme en andere 20-eeuwse stromingen. Cézanne werd gesteund door Pissarro en Renoir ,hij was een beetje jaloers op de nieuwkomer Paul Gaugain en had als jeugdvriend , de schrijver Emile Zola

Gaugain was in 1848 geboren in Parijs ,maar zijn vader , journalist bij La Nation emigreerde voor 5 jaar naar Peru en stierf tijdens de reis .Toen hij 17 j was voer Gaugain als tweede stuurman op een koopvaardijschip tussen Frankrijk en Zuid-Amerika. In 1871 verliet hij , na zijn militaire dienst , de marine en werd effecten-makelaar met de steun van zijn oom . Met het daarmee verdiende geld kon hij trouwen met Mette Sophie , een Deens meisje dat als gouvernante in Parijs werkte , en hem de volgende 10 jaren , 5 kinderen schonk. Aan boord van de schepen had hij veel getekend , en de ontmoeting met Pissarro en de ontmoeting met de impressionisten zoals Corot van 1884 ,betekende een keerpunt waarbij Gaugain begon te schilderen Dégas kocht van hem zelfs enkele schilderijen. In 1884 ging hij met vrouw en kinderen naar Kopenhagen,waar de Deense familie van zijn echtgenote hem zeer vijandig bejegende. Met zijn tweede zoon Clovis keerde hij terug naar Parijs en liet Mette achter met de andere kinderen.Hij zou ze nooit meer terugzien. In 1887 vertrok hij naar Panama , dan naar het eiland Martinique en in 1891 naar Haiti .Terug in Parijs van 1893 tot 1895 , kon hij zich niet meer met het europese leven verzoenen en in 1895 verliet hij europa voorgoed om zich definitief in Haiti te vestigen. Hij trouwde er nog tweemaal met zeer jonge meisjes (13 jaar),waarvan ene nog een baby van hem ter wereld bracht, en hij stierf in 1903 aan exczema en een hartaanval .

Meer nog dan Gaugain , heeft Van Gogh zijn leven ,zijn sociaal engagement en zijn ellende op het doek gebracht. Dat sociaal engagement had hij van zijn vader , die dominee was te Zundert , Noord Brabant , waar zijn ooms kunsthandelaars waren. Werkend voor hun firma , ging Van Gogh van 1873-1874 naar Londen werken ,
waar hij verliefd werd op de dochter van zijn hospita , die reeds bleek verloofd te zijn .Deze teleurstelling stortte Van Gogh in een diepe religieuze krisis , en hij liep drie maanden stage aan evangelische school te Brussel.Daarna probeerde hij te werken in de mijnstreek van de Borinage in Wallonië ,maar na zijn pogingen om iedereen daar te bekeren tot het leiden van een christelijk leven , werd hij ontslagen.
Hij vestigde zich weer in Brussel , waar hij lesgaf in anatomie en perspectief ,want hij had in zijn jeugd veel getekend.Van 1880 tot 1885 bestudeerde hij standaard-werken over kunst , en dat is dan zijn enige artistieke opleiding geweest. Hij werd hevig verliefd op zijn nicht Kee Vos , een weduwe met een zoontje,maar deze relatie liep op niets uit .In den Haag wonend , werd hij geholpen door zijn neef ,
Anton Mauve,maakte daar tenslotte ruzie mee ,en ging samenwonen met een prostitué , Sien die reeds een baby had en er een tweede verwachtte.Na twee jaar vluchtte hij weg ,naar de pastorij van zijn vader , die kort daarna stierf. Van Gogh kon zich van toen afaan nog enkel op zijn broer Theo verlaten . Al zijn relaties waren heftig , emotioneel , onstabiel, na met moeite aangeknoopte kontakten. Hij kleedde zich als landbouwer en ging toen de boeren schilderen te Nuenen in Nederland . Hij ontmoette Paul Gaugain ,waarna ze in 1888 gingen samenwonen te Arles in Frankrijk,in een gemeenschappelijke atelier-kamer ,maar maakte met deze alweer ruzie na korte tijd.

Op 23 december 1888 , viel Van Gogh ,Gaugain aan , en sneed zich die avond na een zenuwinzinking , een oor af . Van Gogh was lichtgeraakt en veeleisend ,en toen zijn broer Theo , die hem geldelijk onderhield , in 1890 trouwde en zijn  echtgenote al het geld opeiste voor het huishouden , zag Van Gogh geen uitweg meer, liep het veld in , en schoot zich op 27 juli 1890 een kogel door het hoofd .

Cezanne de kaartspelers 1891 (63)                         Gaugain Hina Te Fa 1893 (64)

Gaugain drie Haitianen 1898 (65)

Gaugain (65a) ,    (65b),(     65c)     en    Van    Gina Te Fatou 1893      (66)

Van Gogh de aardappeleters 1885 (67)                    Degas orkest van de opera (68)

Camille Corot (1776-1875) was een gewaardeerd landschapsschilder .De invloed van de engelse landschapsschilders , hield verband met het feit dat Pissarro en Monet tijdens de Frans-Duitse oorlog , een tijdlang in Londen hadden gewoond waar ze de schilderijen van John Constable ( 1776-1837) en William Turner (1775-1851) hadden gezien.

Constable: de hooiwagen (69 ) (won een gouden medaille op het Parijse Salon)

engelse stijl (70)

Tegen 1900 , waren er navolgers van het impressionisme in verschillende landen ,tot en met de dood van Claude Monet,de laatste grote exponent van deze kunst , in 1926 .