In 2008 werden aandelen massaal de rug toegekeerd door de kleine belegger. Spaarrekeningen en obligaties zijn weer hot als belegging. Vooral obligaties worden gezien als de ideale en risicoloze belegging ten opzichte van aandelen. Maar is dit ook zo?

Mijn mening is dat obligaties iets veiliger zijn dan aandelen. Forse koersdalingen zijn bij obligaties niet aan de orde als u de termijn uitzit. Daar tegenover zullen obligaties nooit het rendement kunnen geven wat mogelijk is met aandelen. Volgende soorten obligaties bestaan:

Kasbons: Obligaties die worden uitgegeven door banken.

Staatsobligaties: Leningen uitgeschreven door overheden.

Bedrijfsobligaties: Leningen uitgeschreven door bedrijven.

Tot 2008 werd ervan uitgegaan dat Kasbons en Staatsobligaties tot de veiligste beleggingen  gerekend konden worden. Dat ook dit genuanceerd moet worden, hebben we inmiddels geleerd (Lehmann Brothers). Een obligatie is een schuldbewijs voor een lening uitgeschreven door een instelling, meestal over tenminste vijf jaar en waarvoor een intrestvergoeding wordt betaald om dit geld gedurende een overeengekomen periode te gebruiken. Nu er een resem faillissementen plaatsvinden, is ook de obligatiehouder niet zeker dat hij zijn geld terugziet.

Bij een faillissement komt een aandeelhouder op de laatste plaats. Die is zo goed als zeker zijn geld kwijt. Een aandeelhouder moet zich bewust zijn van dit risico. Wie obligaties heeft, staat ook redelijk achteraan in de rij en dit wordt minder goed beseft. Vooral achtergestelde obligaties (het woord zegt het zelf: men is achtergesteld op andere) zullen meestal niet veel van hun geld terugzien. Maar ook gewone obligaties zijn mogelijks niets meer waard als er onvoldoende geld overblijft. Dus veilig zijn obligaties allerminst.

Om de veiligheid van obligaties te bepalen bestaan er 2 belangrijke ratingbureaus: Moody's en S&P. Zij kennen een rating toe aan de obligatie. Triple A zijn zeer veilige, C en D zijn zeer onveilige (junk genoemd).  Hoe lager de rating, hoe hoger de intrest zal moeten zijn om beleggers te overtuigen deze te kopen. Hier geldt duidelijk de wet: hoe meer risico, hoe hoger de opbrengst. Het probleem is echter dat deze ratings subjectief zijn. U koopt een triple A obligatie en deze wordt na 2 jaar bvb. gedegradeerd naar een C rating. U kocht dan in volle vertrouwen een "investment grade" obligatie en uiteindelijk blijkt u een "rommel of speculatieve" obligatie in bezit te hebben. Hier heeft u geen controle op: Het ratingbureau kan zich vergist hebben of de marktsituatie kan compleet gekeerd zijn. Zo zijn de ratings voor de o zo veilige banken neerwaarts bijgesteld en zelfs staatobligaties van sommige europese landen als Spanje worden neerwaarts bijgesteld. Ook België staat op de lijst om een herziening te krijgen. Een land als IJsland is failliet en kan enkel met hulp van buurlanden en het IMF aan zijn verplichtingen voldoen. Een ander voorbeeld is Argentinië, die in het verleden gelijkaardige problemen gekend heeft.

Wie de kleine lettertjes niet heeft gelezen kan nog meer gezien zijn. Zo bestaan er reverse converteerbare obligaties. Deze betekenen dat het bedrijf mag kiezen hoe u wordt terugbetaald: met geld of in aandelen. U ziet van ver wat het bedrijf zal doen als aandelen nauwelijks wat waard zijn als de uitbetaling moet plaatsvinden. In plaats van u zuurverdiend geld te ontvangen, zal u waardeloze aandelen aan uw broek gesmeerd krijgen. Daarom: KOOP NOOIT REVERSE CONVERTIBLES. Meestal zijn deze intresten zeer aanlokkelijk: 10 à 20% zijn geen uitzondering, toch bij een faillissement krijgt u dit nooit te zien, u ontvangt netjes bvb. 1000 aandelen aan ... 0€. Sommige obligaties maken het nog bonter: ze mogen terugbetaald worden in aandelen van zodra het aandeel onder een bepaalde waarde zakt: VERLIES GEGARANDEERD.

Mijn conclusie is duidelijk: Obligaties kunnen even risicovol zijn als aandelen, terwijl hun rendement veel lager ligt. We zien dan ook nog dat er massaal veel obligaties op het verkeerde moment gekocht worden: als de rentes laag staan. Persoonlijk heb ik nog nooit obligaties gekocht en wellicht zal ik het nooit doen. Geef mij dan maar de real stuff: Aandelen  en laat het uitlenen van geld maar over aan de banken, die zijn daar toch specialist in of niet?

Als het economisch misloopt, wordt nogal vaak gewezen naar de speculanten. Het is altijd verleidelijk om iemand anders de schuld te geven. De ene keer zijn het de banken, de andere keer de shorters en nogal vaak zijn het de speculanten. Ze allemaal over één kam  scheren en ze als criminelen  bestempelen is wellicht een brug te ver.

Wat is een speculant? Je kan hem/haar het  best omschrijven als iemand die probeert laag te kopen en hoog te verkopen, daarmee veel winst op zak steekt, maar totaal geen interesse heeft in het product waarin hij handelt. Puur economisch voegt hij geen waarde toe of toch?

Een mooi voorbeeld van speculatie is de stijging van de olieprijs vorig jaar. Neem volgend voorbeeld:

Een speculant koopt een futurecontract ter waarde van 100 000 dollar met als economische waarde 1000 vaten olie aan de prijs van 100$/vat. De boot met deze olie is pas vertrokken en is een maand onderweg. Net voor aankomst van het schip stijgt de olieprijs op de internationale markten  naar 115$/vat. De speculant  zal het contract  snel verkopen want hij heeft 15% winst en het laatste wat hij wil, is opgescheept zitten met de olie. Wat er achteraf met de olie en de prijs zelf gebeurt, interesseert hem geen zier.

Twee dingen worden direct duidelijk: De speculant zorgt voor liquiditeit van de contracten (het is best mogelijk dat het contract diverse keren in andere handen is overgegaan) en hij neemt een groot risico. Voor hetzelfde geld was de olieprijs gedaald (wat ook gebeurd is) en heeft hij een zwaar verlies geleden. Heeft de speculant de prijzen opgedreven? Wellicht wel, want hij haalt de olie tijdelijk uit de markt (zorgt voor schaarste) en verkoopt dan aan een hogere prijs. Hij profiteert dus van een stijgende trend door extra schaarste te creëeren. Deze stijgende trend is echter niet door de speculant gemaakt maar door de reeds aanwezige olieschaarste op dat moment. Hij heeft de prijzen wel mee helpen opdrijven, maar tegen een trendomkeer is ook hij niet bestand.

Als je de vergelijking naar de gewone beurs doortrekt, doen we eigenlijk allemaal aan speculatie: we proberen  laag in te kopen om met een zo groot mogelijke winst, liefst in een zo kort mogelijke tijd, hoog te verkopen.  Wie heeft er nog altijd zijn eerste aandelen, ooit gekocht omdat hij het goed meende met een bedrijf? Aan de miljoenen dagelijkse transacties op de beurs te zien, zullen dat er weinig zijn. De lijn tussen beleggen en speculeren is dan ook flinterdun.

Een tweede voorbeeld van een speculatie is het volgende: Nu de grondstoffen laag zijn, vinden veel speculanten het ogenblik gekomen om bijvoorbeeld zink op te kopen. Zij kopen dus wanneer anderen het niet moeten hebben. Ze houden het bij tot de markt weer aantrekt en er schaarste komt. Dan gooien ze hun zink op de markt. Ze voldoen dus perfect aan het profiel van een speculant: laag kopen, bijhouden en hoog verkopen, terwijl het product zink hun niet interesseert. Hebben de speculanten nu niet een fantastisch economisch feit gepleegd? Ze kopen als niemand koopt, ze spelen magazijnier en dus financier, en verkopen als er schaarste is waardoor er meer zink op de markt komt. Zij zorgen dus voor een dempend effect. Als je dan weet dat de markten efficiënt zijn (op ieder moment zijn alle gegevens die verband hebben met het product gekend), dan neemt de speculant een enorm risico door tegen de markt in te gaan. Is deze speculant dan geen onderdeel van de vrije markt economie, meer zelfs is hij dan niet noodzakelijk?

Men kan natuurlijk niet ontkennen dat er veel criminaliteit verweven zit bij speculatie. Kartels opzetten om schaarste te creëren, valse geruchten de wereld insturen, documenten vervalsen, lobbyen en omkoping bij overheden (grondspeculatie!), de voorbeelden hoor je dagelijks in het nieuws. Hier kan je geen respect voor hebben. Toch wil ik eindigen met dezelfde vraag als in het begin:

Alle schuld op de speculanten schuiven, is dat geen brug te ver?