Terreurexpert: “Alleen informanten kunnen aanslagen voorkomen”

Kunnen we meer aanslagen verwachten van ISIS, nu de groep verliezen lijdt op het thuisfront in Irak en Syrië?

“ISIS verdwijnt niet door het kalifaat te vernietigen in het Midden-Oosten. Het is een waterbedeffect. Je drukt op één plek en het duikt op een andere plek op. ISIS komt terug op plaatsen waar overheden zwak staan, zoals in Centraal-Azië. Ook waar overheidsdiensten slecht met elkaar communiceren en ze onzichtbaar kunnen opereren, kan ISIS opduiken.”

Maar Spanje is toch geen falende staat?

“Spanje is goed in terrorismebestrijding. Dat is een van de redenen waarom er al sinds 2004 geen grote aanslag meer heeft plaatsgevonden. Spanje is door akelige ervaringen wijs geworden en was er heel vroeg bij om informatie te centraliseren in één dienst. De Spaanse veiligheidsdiensten werken efficiënter dan die van sommige andere Europese lidstaten.”

Toch zijn er donderdag 13 mensen gestorven in Barcelona.

“Er zijn berichten dat de Catalaanse veiligheidsdiensten niet goed samenwerken met de Spaanse. Dat kan er zeker mee te maken hebben. Je kan bovendien nooit alle aanslagen tegenhouden. Iemand die in een benarde situatie zit en zich een nobody voelt, kan door een aanval met een busje of een mes plots wereldberoemd worden. Zo’n kleine investering met grote impact blijft helaas een aantrekkelijke optie voor wie verleid is door de ideologie van ISIS.”

Hoelang blijft zo’n strategie werken? Ontstaat er geen ‘terreurmoeheid’?

“Je ziet inderdaad dat de emotionele reactie bij de media en de bevolking afvlakt. Dat is een positief effect van de gruwelijke opeenstapeling van aanslagen. Dat soort politieke geweld werkt alleen als er aandacht aan wordt besteed. Dat er gewenning optreedt, betekent dat terrorisme minder effectief wordt. Dat betekent niet dat de media er niet meer over moeten communiceren. Dat ligt ingewikkeld in een democratie waarin burgers geïnformeerd willen worden door de pers.”

Maar het aantal dodelijke aanslagen door islamitische terreur neemt toe in Europa. Wat kunnen we daaraan doen?

“De enige manier om terreuraanslagen te vermijden is door informatie te krijgen vanuit de verschillende gemeenschappen. Ook de allochtone burger moet de overheid kunnen vertrouwen. We moeten kunnen rekenen op tips van ongeruste broers, vaders en buren die bereid zijn om de autoriteiten in te lichten. In Spanje zal men zich hopelijk afvragen hoe het komt dat niemand in het netwerk van de terroristen iets verdachts heeft gesignaleerd. Waarom vertrouwen die mensen de overheid niet?”

Kunnen fysieke maatregelen zoals betonblokken aan de Ramblas helpen?

“Je kan natuurlijk overal betonblokken neerplanten, metaaldetectors installeren en muren bouwen, maar op een bepaald moment worden al die veiligheidsmaatregelen te grote hindernissen voor de vrije maatschappij. Hoe ver kan je daarin gaan zonder de open westerse levensstijl op te opofferen? Zelfs als dat gebeurt onder het mom van veiligheid? Dat dilemma blijft, maar het enige antwoord ligt bij betere informatie-uitwisseling en vriendschap sluiten met wie zich vervreemd voelt. Ethnic profiling en nieuwe muren bouwen, dat roept weerstand op en werkt niet. Alleen goede informanten, gewone burgers, kunnen aanslagen voorkomen. Dat is gemakkelijker gezegd dan gedaan. Je stuurt niet zomaar een Algerijnse politieman naar de Parijse banlieues, maar het debat over hoe we het vertrouwen terugwinnen, moet nu gevoerd worden in Europa. Dat is een langetermijn­investering. De Europese basiswaarden verzwakken, een optie waarvoor sommige lidstaten lijken te opteren, zal niet helpen.”