Wetten tellen in Donetsk elke dag iets minder

Een van de belangrijkste verkeersaders van Donetsk is een kilometerslange racebaan geworden. Door het aanhoudende geweld zijn veel inwoners vertrokken en blijven nog meer mensen liever thuis. Files zijn er niet meer. 's Nachts zijn de straten leeg en verlaten. Wie uit het oosten van de stad het centrum inkomt rijdt in een rechte baan naar beneden, tot je voorbij de brug moet afremmen om een flauwe bocht te halen. Om de zoveel dagen is er iemand die dat vergeet. De auto's vliegen midden in de nacht met een rotgang tegen de stoep, slaan over de kop en komen meestal tot stilstand tussen de bomen langs het Ramada, een van de weinige hotels in de stad die nog open zijn.

'Vroeger belden we dan direct een ambulance en de verkeerspolitie', zegt de beveiliging van het hotel. 'Nu heeft dat geen zin meer.' De rebellen die 's nachts patrouilleren zijn in no time ter plaatse. Ze nemen geen halve maatregelen. Wanneer de bestuurders en bijrijders er niet al te slecht aan toe zijn, krijgen ze een paar klappen, worden ze geblinddoekt op de grond gesmeten en in een busje afgevoerd. Welkom in de Volksrepubliek Donetsk. De wetteloosheid neemt elke dag toe. De eerste bijnamen zijn al binnen. Donetsk heet in de volksmond Donbabwe, het rebellenbolwerk Loehansk is Loeganda. Bananenrepublieken.

Dat beeld wordt bevestigd door Aleksandr Borodaj, de zelfbenoemde premier van het rebellengebied. In een konvooi van gestolen auto's, inclusief een bus met Duitse kentekenplaat, komt Borodai aan bij een hotel om met een delegatie uit Maleisië te onderhandelen over de vluchtrecorders. Hij stapt met een sigaret in de mond de lobby binnen, in zijn linkerhand een pistool alsof het een plastic tas is. De zwarte doos van het toestel, een reeks oranje kisten, wordt midden in de nacht aan de delegatie overhandigd. Ze kijken er zuur bij. Niemand wil met de rebellen onderhandelen, maar het moet.

De ramp met vlucht 17 van Malaysia Airlines is voor de pro-Russische opstandelingen maar een detail. Het is oorlog en dus moeten de posities worden versterkt. In Loehansk wordt al dagen gevochten, in Donetsk bestookt het Oekraïense leger de buurt rondom het treinstation al dagen met raketten. De maatregelen zijn draconisch. Behalve een algehele mobilisatie geldt er een avondklok. Wie na 11 uur 's avonds op straat loopt, wordt ook achter in een busje afgevoerd. De strafmaatregelen zijn fors. Kruimeldieven en drugsverslaafden staan wekenlang met een schop in de loopgraven.

Steeds meer winkels sluiten de deuren of tapen de ramen dicht tegen explosies. De uitbaatster van een speelgoedwinkel kan erom lachen. 'Voor de zekerheid', zegt ze. 'Maar de winkel blijft open. Pluchen dieren verkopen altijd.' Bij de naburige Adidaswinkel is het uitverkoop. Op alles is 70 procent korting, zwemkleding en sportschoenen inbegrepen. 'We krijgen geen leveranties meer uit Kiev', klaagt een van de verkoopsters. 'Ons Duitse hoofdkwartier heeft opdracht gegeven de boel desnoods gratis weg te geven.' Niet nodig, want de rebellen zijn maar wat blij met de uitverkoop. De drie witte strepen van het bekende sportmerk zijn het onofficiële uniform van criminelen, dictators en rebellen in de voormalige Sovjet-Unie.

De autosalons zijn weken geleden al leeggehaald. Uit voorzorg. Alleen bij de Geely-dealer in het centrum staat een witte auto, verstopt achter een witte zuil. 'Die rebellen confisqueren alles, ook gloednieuwe auto's', zegt Sergej, de eigenaar. Hij blijft op de zaak komen, waar de lucht van autobanden plaats heeft gemaakt voor de sterke geur van cognac. 'Er zit weinig anders op', knipoogt de eigenaar. 'Zelfs niet God, alleen ome Vladimir uit Moskou beschikt over ons lot.'