Belastingdienst ziet zelf: ict-systemen zijn zo verouderd dat het innen van belasting gevaar loopt

Eerder dit jaar concludeerden de Algemene Rekenkamer, de controleur van de rijksfinanciën, en twee topambtenaren al dat het binnenhalen van belastinggeld gevaar loopt door organisatorische problemen bij de Belastingdienst. De Rekenkamer sprak van 'een bom onder de belastinginning'. De tweekoppige Commissie onderzoek Belastingdienst gebruikte soortgelijke woorden: 'de continuïteit van de inning van belasting' loopt gevaar, schreef zij.

In de interne evaluatie schrijft ook de Belastingdienst: 'De continuïteit van het inningsproces is niet gegarandeerd.' De dienst stelt dat kennis over de huidige, vaak oude systemen, in hoog tempo schaarser wordt, doordat de mensen die ermee kunnen werken met pensioen gaan of ontslag hebben genomen. Een fors deel van de systemen voldoet volgens de huidige normen niet meer, maar belastingambtenaren moeten ermee blijven werken omdat vernieuwing uitblijft.

Zwakke ict vergroot de kans op verkeerd verzonden brieven, onjuiste aanslagen, slepende navorderingen en onterechte foutmeldingen bij wie aangifte doet. Daarbij gaat het om massale processen, soms gericht op miljoenen belastingbetalers tegelijk waardoor een ogenschijnlijk klein ict-probleem grote gevolgen kan hebben.

Efficiëntere systemen

In een reactie wijst een woordvoerder van de Belastingdienst erop dat de dienst doende is alle systemen te vernieuwen en efficiënter te maken. Dit moet leiden tot een 750 miljoen euro hogere belastingopbrengst. In de interne evaluatie gaat de Belastingdienst ervan uit dat in 2020 alle seinen op groen staan en alle systemen werken.

Het Bureau ICT-Toetsing (BIT), een afdeling van het ministerie van Binnenlandse Zaken die ict-projecten van de overheid onafhankelijk doorlicht, stelde in juni dat het 'onwaarschijnlijk' is dat de Belastingdienst erin slaagt de ict-problemen het hoofd te bieden.

Het BIT, in het leven geroepen nadat een parlementaire onderzoekscommissie had vastgesteld dat grote ict-projecten van de overheid veelal mislukken, toetste de ict-plannen van de Belastingdienst. De conclusie is dat de onderbouwing ervan 'onvoldoende is om de investeringen van vele tientallen miljoenen euro's te rechtvaardigen'. Het is het BIT onduidelijk of alle ict-inspanningen van de Belastingdienst leiden tot efficiëntere belastinginning.

Het toetsingsbureau stelt verder dat de ontwikkelaars van nieuwe computerprogramma's niet communiceren met de belastingambtenaren die ermee moeten werken. 'Terwijl dat juist essentieel is', zegt hoogleraar Dennis Broeders van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid. 'Als dat contact er niet is, bestaat de kans dat de werkvloer zegt: wie heeft dit in vredesnaam bedacht?'

Verantwoordelijk staatssecretaris Wiebes heeft zich de kritiek van het BIT aangetrokken en herziet zijn plan. 'In zijn oude opzet was het te veel een project van de top, getoetst en uitgewerkt door externen', schrijft hij aan de Tweede Kamer. Om draagvlak te kweken heeft Wiebes de werkvloer om suggesties voor een nieuw plan gevraagd.