'Vlaanderen, Nederland, Lage Landen, het werd allemaal door elkaar gebruikt'

Nederland was België en Belgium, dat was Nederlandt. De begrippen werden door elkaar gebruikt, totdat in 1830 jongeren het volk opjutten in de opstand tegen de koning. Weg België. We spreken dezelfde taal, maar met onze identiteit gingen we aan de haal.

We mogen dan dezelfde taal spreken, dat wil nog niet zeggen dat Vlamingen en Nederlanders elkaar verstaan. Bart de Wever kan het mooi zeggen. Hij zou willen dat hij in een land woonde, waar de politiek zo eenduidig en normaal is als in Nederland, waar politici aan normale politiek kunnen doen. Maar hij is een Belg, omdat hij het niet kan helpen dat hij in België woont, zei hij bij een bliksembezoek aan Nederland.

Bart de Wever is dus nationalist tegen wil en dank. De Wever is leider van de Vlaamse nationalisten, burgemeester van Antwerpen en kandidaat-premier. Nog niet zolang geleden wilde hij Vlaanderen scheiden van Wallonië, nu spreekt hij over een confederatie. Ze hebben elkaar nodig. België vergelijkt hij met Europa. Vlaanderen is in zijn ogen als het rijke noorden dat moet dokken voor het arme zuiden, zoals Vlaanderen goud geld kwijt is aan Wallonië. Maar is dat een reden de Europese Unie te ontbinden? België te ontdubbelen?

De Wever is een retorisch begaafd man. In een razend tempo voert hij je langs de actuele politieke in al haar gelaagdheid. Hij doet dat met dezelfde gedrevenheid die ook die andere internationaal bekende Vlaamse politicus, Guy Verhofstadt, bezit. Geen politieke vrienden, nochtans (een mooi Vlaams woord) elkaars gelijken in retorica. Hadden wij in Nederland maar twee politici die deze Vlamingen  evenaren in eloquentie en kennis.

'Belgium dat is Nederlandt'
Nederland heeft zich afgekeerd van Vlaanderen, dus aan ons zal De Wever weinig gelegen laten liggen. Behalve onze geschiedenis van voor de afsplitsing, zeg ik de Vlaming en emeritus hoogleraar Hugo de Schepper na. De Schepper komt uit Aalst, hij woont al een tijdje in Nederland. 'Belgium dat is Nederlandt' is de titel van zijn rijk geïllustreerde nieuwe boekwerk over de identiteiten in de lage landen van 1200 tot 1800.

Je moet Vlaming zijn om bij de presentatie van zo'n boek te betogen dat het geen enkele pretentie heeft, maar dat het slechts een geordende verzameling van curiosa en disparate gegevens is die je gedurende vele jaren godweetwaar hebt gevonden en genoteerd.

Maar goed, Vlaanderen, Nederland, de Lage Landen, het werd destijds allemaal door elkaar gebruikt. Om een voorbeeld te noemen: na hun inval in 1792 verspreidden de Fransen de Proclamation aux Belges, wat vanzelfsprekend in het Nederlands Proclamatie aan de Nederlanders heette. Ook voor de Belgen was Willem van Oranje de vader des vaderlands. In 1830 kwam er de klad in.

België werd geboren
Op de verjaardag van koning Willem 1 (24 augustus) trok het gewone volk naar Brussel om de speciale verlichting te bekijken. Voor de hogere stand was er een opera over de opstand van de Napolitanen, naar voorbeeld van de opstand van de Nederlanders in de zestiende eeuw.

Toen de aria Amour Sacré de la Patrie werd aangeheven, begonnen jongeren leuzen tegen Willem I te roepen. De dagjesmensen buiten - zeg maar gerust verpauperde menigte - kwamen nieuwsgierig op het lawaai af en de jongeren voerden ze mee naar de rijke bovenstad, waar opstootjes en rellen uitbraken en de regeringskrant werd bezet. Een paar weken later werd België geboren.

Voor een woordje vooraf in het boek van De Schepper bezocht ik Moene in Brabant, tussen wier voeten de grens tussen België en Nederland ligt. De ene dag is Moene een Vlaamse, de andere dag een Nederlandse, net hoe ze haar voeten neerzet. De Belgische Moene is een zwever, die geniet van meerlagigheid en die zichzelf een product van de klassieke humaniora noemt.

De Hollandse Moene is een robuuste Brabantse, recht door zee, direct en nuchter. De Vlaamse Moene vindt die inborst oppervlakkig en functioneel en niet passend bij iemand die zich verliest in uitwijdingen, zoals zijzelf doet.

We spreken dezelfde taal, maar met onze identiteit zijn we aan de haal gegaan. Een heel enkele keer springt er nog een oude vonk over, bijvoorbeeld op de dag dat een Vlaming wordt verkozen het Nederlandse boekenweekgeschenk te schrijven. Die godverdomse Dimitri Verhulst toch.

_{Lidy Nicolasen is verslaggeefster van de Volkskrant. Ze schrijft wekelijks een column voor Volkskrant.nl.}