Ik ben een vrouw van 29. Mijn partner en ik hebben de afgelopen jaren nogal wat problemen moeten overwinnen, zowel praktisch als emotioneel. Het was zwaar, maar we zijn blij dat we het overleefd hebben. Wat er wel bij ingeschoten is, is ons seksleven. We proberen wel, in de zin dat we afspreken dat we seks gaan hebben. Maar als het moment er is, voelen we ons alle twee extreem onwennig. Een van de twee begint dan meestal de clown uit te hangen, om de spanning te breken. Op zich geen probleem, maar zin in vrijen krijg je daar natuurlijk niet van. Na een tijdje geven we het dan op. Wat doen we daarmee? Kan je zin in elkaar definitief kapot gaan omdat je te veel problemen hebt gehad?

Om te beginnen met je laatste vraag: ja, dat kan. Soms doen mensen elkaar zo lang en zo hard pijn, dat de relatie, ook seksueel, niet meer te redden valt. Maar ik betwijfel of dat ook voor jullie geldt. Ik weet niet wat jullie allemaal hebben meegemaakt, en misschien heeft het verleden nog een invloed. Maar ik zou niet direct het ergste vrezen.

Wat jullie meemaken, is niet zo uitzonderlijk. Heel wat koppels maken het mee: een seksleven dat is stilgevallen en niet meer vanzelf aan de gang raakt. Om de een of andere reden heb je gedurende een lange periode niet meer gevreeën. En als je er weer aan wilt beginnen, dan lijkt het alsof de drempel zo hoog is dat je er nooit meer over raakt. Je vindt elkaar nog aantrekkelijk, maar je ‘voelt’ het niet meer.

Nu kun je daar heel wat diepzinnige verklaringen rond spinnen, maar er is ook een simpele. Wanneer je het seksleven van koppels onder de loep neemt, dan zie je dat ze terugvallen op een reeks routines. Seks is niet elke keer hetzelfde, maar het is zeker ook niet elke keer compleet anders: ze volgen een aantal duidelijke patronen die voor hen werken. Het gaat dan bijvoorbeeld over de plaats en het moment, maar ook de manier van initiatief nemen, het vrijen zelf, en wat er na het vrijen gebeurt. Het grote voordeel van die voorspelbaarheid is dat alles vlot verloopt en ook zo aanvoelt. Mensen moeten niet al te veel piekeren over ze wat ze gaan doen en of ze goed bezig zijn. In plaats daarvan kunnen ze zich concentreren op hun partner en op hun eigen plezierige sensaties.

Maar vallen die routines weg, of werken ze niet meer, dan ligt alles open. Dat creëert onzekerheid. Sommige mensen zijn dan goed in improviseren, andere niet. Die krijgen last van een verhoogd zelfbewustzijn, spanning, piekeren. In het slechtste geval versterken ze elkaar daarin. Heel die toestand saboteert natuurlijk hun opwinding. Wat tot nog meer spanningen en piekeren leidt. Op de duur krijg je een vicieuze cirkel. Hoe kun je die doorbreken? Ik zou eerst en vooral de situatie accepteren zoals ze is, en ze vooral niet dramatiseren of overanalyseren. Het is vervelend dat het zo onwennig voelt, maar ook geen ramp. Als jullie jaren niet met elkaar zouden spreken, dan zou het ook even duren voor je opnieuw een vlot gesprek kunt voeren. Dit is niet anders. Kies samen een activiteit waarbij jullie elkaars lichaam aanraken. Het moet geen seks zijn, jullie kunnen bijvoorbeeld ook samen douchen en elkaar wassen, elkaar masseren. Bereid de activiteit goed voor, zodat jullie op het moment zelf zo weinig mogelijk moeten improviseren. Spreek ook af wie er begint, wanneer de ander het overneemt, en wanneer en hoe jullie stoppen. Voer de activiteit enkele keren uit. Zeker in het begin zal er nog wat gepieker aan te pas komen, en gevoelens van spanning. Dat is niet erg. Laat die er maar zijn. Breng je aandacht terug naar wat je huid voelt. Spreek een moment af om samen te bespreken hoe jullie de activiteit ervaren, wat je fijn vindt en wat niet. Op die manier kunnen jullie opnieuw gewend raken aan elkaars aanraking en aanwezigheid, zonder dat je er te veel over moet nadenken. Je leert ook om spanning te verdragen en je aandacht bewust te richten op aangename sensaties. Als jullie dat eenmaal kunnen, zal vrijen een stuk eenvoudiger gaan.

Alexander Witpas is seksuoloog en criminoloog. Hij heeft een praktijk in Antwerpen en werkt bij de Vlaamse Gemeenschap rond preventieve gezondheidszorg.