De epidemie die Londen verlamt: kids killing kids
In Londen zijn dit jaar al twintig jongeren neergestoken, van wie de helft tiener. En het geweld is gruwelijker dan ooit.
Zijn naam wisten ze niet, de bewoners van het Zuid-Londense Winstanley Estate. 'Voor de 17-jarige jongen die op deze plek is gestorven', luidt de tekst op een papier dat aan een boom hangt. Daaronder liggen zo'n twintig bossen bloemen, met boodschappen aan de jongen, Mohamed Hassan, die hier, in een voorjaarsnacht, op een motorkap door zes gemaskerde leeftijdsgenoten was neergestoken. 'Kids killing kids', zegt Katie, een vrouw van in de vijftig die tussen de flats met een boodschappenkarretje langsloopt, 'als een beest afgeslacht, een kind. De tweede in korte tijd.'
Ze doelt op een eerdere steekpartij waarbij de 22-jarige Malachi Brooks omkwam. Ook op die plek, in de schaduw van naar schrijvers vernoemde torenflats, bevindt zich een bermmonument, waar de uitgedroogde rozen, lelies en tulpen schril afsteken tegen de blauweregens aan de gevels van de huizen aan de 'goede' kant van Surrey Lane. Er zijn foto's, kaarsjes en flessen Smirnoff-wodka achtergelaten voor deze 'gezinsman, een liefhebbend en levenslustige timmerman'. Een paar straten verderop staat, nota bene, de crèche waar prins George na de zomer heengaat, de toekomstige koning.
Het bleef niet bij deze twee fatale steekpartijen in Battersea, een levendige wijk waar rijk en arm gescheiden samenwonen. Elders in Londen zijn dit jaar al twintig jongeren neergestoken, van wie de helft tiener. Triest zijn de verhalen over de 'goedaardige' Jordan Wright (19) die een gewelddadige dood vond naast een sportveld in Kidbrooke, de 'stille, bescheiden en hardwerkende jongen' Syed Islam uit Mile End die stierf in de armen van zijn moeder en de 'kleine, bruisende, gelukkige en ondeugende' Quamari Barnes (17) die het leven liet voor de poorten van zijn school in Willesden.
Al jaren vinden jongeren in Londen op gewelddadige wijze de dood door messteken. Na het moordjaar 2010 was er een neerwaartse trend, maar sinds 2015 is er weer een toename te zien. De moorden worden ook gewelddadiger. Chirurg Duncan Bew van King's College-ziekenhuis, en tevens lid van de campagnegroep Growing against violence, ziet een toename van het aantal 'vernederende verwondingen': meerdere messteken over het hele lichaam. Vorig jaar werd er nog een 17-jarige afgeslacht met een zogeheten zombie knife, een illegaal mes met flinke kartels dat vaak bij horrorfilms wordt gebruikt.
Tekst gaat verder na de foto.
Een andere ontwikkeling is het messenbezit. Er zijn in 2016 driehonderd messen aangetroffen bij scholieren, twee keer zoveel als vijf jaar eerder. Hoeveel scholieren messen dragen, is evenwel onbekend. Het probleem gaat verder dan de naar schatting 150 straatbendes die elkaar bevechten om drugs of vanwege territoriumdrift. Volgens de politie heeft een kwart van de steekpartijen te maken met bendes, waarbij het begrip 'bende' zeer ruim wordt gedefinieerd. Bovendien maken geharde, wat oudere bendeleden liever gebruik van revolvers, zeker waar het om drugshandel gaat.
'Wat ik van scholieren hoor, is dat ze een mes dragen om zich veilig te voelen', zegt Patrick Green van de Ben Kinsella Trust, een liefdadigheidsorganisatie die strijdt tegen wapenbezit, 'op weg naar school of op school zelf'. 'Het gaat vaak om jongeren die al slachtoffer zijn geweest van geweld of van pesterijen. Dat gevoel van veiligheid is even irrationeel als hardnekkig. Wat ze vaak niet beseffen, is dat er een verschil bestaat tussen het dragen van een mes en het gebruiken ervan. Bewezen is bovendien dat het bij je hebben van een mes de kans vergroot om te worden neergestoken. Voor anderen gaat het niet om het gevoel van veiligheid maar puur om status.'
Ben Kinsella
Green probeert de gevaren duidelijk te maken in een permanente expositie in een vleugel van de bibliotheek van Islington. In deze Noord-Londense wijk werd de 16-jarige Ben Kinsella, een broertje van Eastenders-actrice Brooke Kinsella, in 2008 door drie jongemannen met elf messteken doodgestoken na een woordenwisseling in een bar. Te zien is een verhaal waarin Ben enkele maanden voor zijn dood schreef bang te zijn te worden neergestoken. Tevens schreef hij als klassenoudste een brief naar toenmalig premier Gordon Brown met de vraag de messenepidemie serieus te nemen.
De mannen die Kinsella doodstaken, hebben ter afschrikking levenslang gekregen. 'We willen zo veel mogelijk schoolklassen ontvangen', zegt Green. 'Maar scholen staan niet te trappelen omdat er een stigma aan hangt. Het beschadigt het imago van de school. Sinds een leerling op een school in Manchester een lerares doodstak, is er wel iets meer bereidheid om mee te werken.'
De Ben Kinsella Trust is een van de liefdadigheidsinstellingen op dit gebied. Een andere is Streetdoctors, een groep artsen die kwetsbare jongeren in onder meer Londen leert hoe je slachtoffers van steekpartijen het beste eerste hulp kunt geven. Wekelijks smeken ouders van gedode kinderen om het geweld te stoppen. In mei deed Richard Taylor dat bij de uitreiking van de Film en Televisieprijzen, dit naar aanleiding van de prijzen die Damilola, Our Loved Boy had gekregen, een hartverscheurende film over de moord op zijn 10-jarige zoon meer dan zestien jaar geleden.
Het lijkt een verloren gevecht zolang de grote onderlinge verschillen in stand blijven, vreest Green. 'Het heeft te maken met sociale ongelijkheid in kansen. Er zijn veel buurten waar jongeren aan hun lot worden overgelaten, waar de hoop vervlogen is. Op straat heerst het recht van de sterkste.'
Zo'n omgeving is de Winstanley Estate, gelegen in de lange schaduw Battersea Power Station, de krachtcentrale. Het is een oord, ook, met veel gebroken gezinnen, een schril contrast vormend met Nappy Valley aan de andere kant van het spoor, een wijk voor jonge gezinnen.
De 58-jarige Kush woont al zijn hele leven in de Winstanley. 'Ik had een betere jeugd dan hij zal krijgen', zegt de elektricien, met zijn hoofd knikkend naar zijn zeven jaar oude kleinzoon. Er was hier altijd wat te doen. We konden naar het cricket, er waren jeugdclubs. Maar dat is of niet meer te betalen of het is weg. Vorige maand nog is onze bibliotheek gesloten. We haalden natuurlijk kattenkwaad uit, maar dat werd niet meteen gecriminaliseerd zoals nu. Voor de ouders is het ook moeilijker, omdat ze op steeds lastiger tijden werken.'
Tekst gaat verder na afbeelding.
Al Capone-tactiek
In Islington, een wijk met een soortgelijk verschil tussen rijk en arm, wijst Green ook op de rol van de politie. 'De vader van Ben, George, vertelde me dat in zijn tijd de politie in de zomer meedeed bij het organiseren van voetbaltoernooien. De agent was ook een soort sociaal werker en wist precies wat de problemen waren in de buurt. Dat is verdwenen.' Voor de politie is het nu meer een zaak van bestrijden dan voorkomen. Alf Hitchcock, politiedeskundige straatgeweld, wil nu de Al Capone-tactiek gaat toepassen: bekende bendeleden op kleine overtredingen pakken en vervolgen.
Bij haar aantreden heeft Cressida Dick, de nieuwe commissaris van Scotland Yard, onlangs aangedrongen op meer geld voor de politie, wijzend op de toename van het aantal fatale steekpartijen.
Ze liet ook doorschemeren te willen terugkeren naar het omstreden stop- en fouilleerbeleid, de wens van veel agenten. Het werd drie jaar geleden afgeschaft door toenmalige minister van Binnenlandse Zaken en de huidige Britse premier Theresa May, dit wegens klachten dat de politie zich alleen richtte op gekleurde jongeren. Green van de Ben Kinsella Trust ziet het nut ervan in, zolang fouilleren maar gebeurt op basis van bewijs. 'Het is ook een vorm van bescherming, want niet alleen daders maar ook slachtoffers komen uit minderheidsgroepen.'
Het is echter te laat voor de zeven jongemannen die sinds 'Winstanley' zijn neergestoken, alsmede voor - en dat is een zeldzaamheid - een jonge vrouw, Karolina Chwiluk (20). De Londense traumahelikopter becijferde onlangs dat het bijna vaker in actie komt voor slachtoffers van steekpartijen dan voor auto-ongelukken.
Op de Winstanley galmt de doodschreeuw 'Help me, I'm dying' nog na van de 17-jarige Mohammed Hassan. In de flat tegenover de plek waar de moordpartij plaatshad, klinkt reddeloosheid bij een Brits-Afrikaanse bewoonster: 'Ik bid elke week tot God voor onze kinderen. Alleen Hij kan helpen.'
Meeste zaken blijven onopgelost
Het merendeel van de fatale steekpartijen blijft onopgelost. Getuigen zijn vaak niet bereid om de politie te helpen, uit vrees voor hun leven. 'Snitches get stitches' is een bekend gezegde op de Londense straten ('verraders krijgen steken'). Daders blijken vaak al een flinke stap te hebben gezet op het criminele pad. De straffen zijn door de jaren heen zwaarder geworden. In 2008 kregen de broers (18 en 19) die verantwoordelijk waren voor de dood van Damilola Tayler celstraffen van acht jaar. Zo'n strafmaat past tegenwoordig bij niet-fatale steekpartijen, zoals bleek bij het proces tegen de 19-jarige Jordan Johnson-Ogunkoya die twee tieners had neergestoken. Rechters gaan nu sneller over tot levenslang. Dat was bijvoorbeeld de straf die Blaise Lewinson (17) vorig jaar kreeg na het met een Rambo-mes afslachten van een leeftijdsgenoot. Op het dragen van een mes staat vier jaar cel.
300 messen werden er in 2016 aangetroffen bij scholieren, twee keer zoveel als vijf jaar geleden.
20 jongeren zijn er in 2017 al neergestoken, van wie de helft jonger dan 20 jaar.
150 straatbendes bevechten elkaar in Londen om drugs of territorium.