Volkslied medicijn voor verwarde natie

Den Haag

En weer kwam het Algemeen Dagblad met een lek uit de kabinetsformatie. Compleet met tekst en notenbalk kwam het ochtendblad met de primeur dat iedereen op de basisschool verplicht het Wilhelmus moet leren.

Dit keer reageerden de vier onderhandelaars gelaten op het uitgelekte nieuws. Op sociale media was het bericht aanleiding tot gegniffel. Het Historisch Museum in Den Briel speelde slim in op het Wilhelmus-lek. Het museum heeft voor een halve euro alle teksten, plus uitleg, van het Wilhelmus beschikbaar gesteld.

Op de achtergrond van dit ogenschijnlijk onbenullig dingetje speelt een serieuze kwestie. Wie zijn we als Nederlanders en wat bindt ons aan elkaar?

identiteit

Het was tijdens het heetst van de verkiezingscampagne dat CDA-leider Sybrand Buma in een vraaggesprek met het Nederlands Dagblad over het Wilhelmus begon. Hij kwam erachter dat zijn kinderen op school het volkslied niet meer leerden. ‘Ik heb de juf daarop aangesproken. Je hoort dat gewoon op school te leren. Ik ben ervoor het Wilhelmus op school weer in te voeren’, zei Buma begin maart.

Uit de flarden die het AD openbaarde, gaat het erom dat op ‘samenhangende wijze’ aandacht wordt gegeven aan ’elementen die van belang zijn voor de nationale identiteit’. Het zou moeten gaan om de tekst en de betekenis van het volkslied. Verder zouden Nederlanders op hun achttiende verjaardag van de burgemeester een boekje moeten krijgen over de geschiedenis van Nederland. Bij die geschiedenis hoort een uitleg over het wezen van de ‘democratische rechtsstaat’.

Wordt dat niet een eenzijdige jubelzang op het roemruchte Nederlandse verleden? Zoals premier Balkenendes verwijzing naar het VOC-verleden. Volgens het AD staat het pleidooi van D66 om op school meer aandacht te besteden aan de zwarte bladzijden uit de vaderlandse geschiedenis, zoals slavernij en kolonialisme, (nog) niet in het concept-regeerakkoord.

oud plan

Rond het Wilhelmus wordt een oud plan van het CDA zichtbaar. Samen met Pieter Heerma – nu zijn secondant aan de onderhandelingstafel – schreef Buma in het vroege voorjaar van 2016 in Christen Democratische Verkenningen een artikel over ‘gezonde vaderlandsliefde’. Streng afgeschermd tegen alles wat zweemt naar ‘gevaarlijk nationalisme’ namen de CDA’ers afstand van het, in hun ogen, doorgeschoten cultuurrelativisme. Dat relativisme, groot geworden in de jaren zestig, komt niet veel verder dan: ‘ik zeg wat ik denk’. Dat denken kan onmogelijk de ‘dragende pijler van onze samenleving’ zijn, stelden Buma en Heerma.

De CDA’ers vroegen aandacht voor de ideologische leegte in Nederland. Ons land is in de war geraakt door de komst van veel migranten die nog wel een geloof aanhingen, zoals moslims. In reactie op die leegte en verwarring willen Buma en Heerma terugvallen op wat ze noemen ‘gezonde vaderlandsliefde’. Ze grijpen terug op de waarden van de klassieke oudheid, de joods-christelijke waarden en de rooms-katholieke traditie, samengevat in de stedentrits: Athene, Jeruzalem en Rome.

Ook gaan Buma en Heerma te rade bij de bekende verdediger van het christelijk geloof C.S. Lewis. Die wist al dat het beste medicijn tegen verkeerde denkbeelden is het ‘kweken van goede denkbeelden’. Waar kan dat beter beginnen op dan school met goede geschiedenislessen. <