1 op 5 basisschoolleraren ervaart burn-outklachten - klopt dit wel?
Berichten verspreiden zich vaak razendsnel, of ze nu kloppen of niet. Wij proberen de zin van de onzin te scheiden. Vandaag: één op de vijf leerkrachten in het basisonderwijs heeft een burn-out of zit ertegenaan.
Van wie komt die claim?
Leerkrachten 'verzuipen', aldus de organisatie PO in Actie in een open brief aan onderwijsstaatssecretaris Sander Dekker vorig weekend in het AD. Dekker zou de lagere salarissen voor basisschoolleraren in het primair onderwijs (PO) goedpraten, omdat hij suggereerde dat 'een klas met pubers' het leerkrachten in het middelbaar onderwijs zwaarder maakt dan een kinderklas op het basisonderwijs. Onterecht, vonden de briefschrijvers: één op de vijf basisschoolleraren heeft met burnout-klachten te maken. Een record ten opzichte van andere beroepsgroepen. Het burn-outcijfer werd overgenomen door de NOS, deze krant en andere media.
Klopt het?
De claim valt te herleiden tot een jaarlijkse peiling van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) en onderzoeksinstituut TNO, waarin tienduizenden werknemers binnen verschillende beroepsgroepen wordt gevraagd naar hun werkomstandigheden. En jawel: in de totale onderwijssector komen burn-outklachten met twintig procent inderdaad het vaakst voor. Bij andere bedrijfstakken meldt ongeveer vijftien procent zulke ongemakken, een kwart minder dus.
Maar die twintig procent is dus een gemiddelde aan burn-outklachten voor het basis- én voortgezet onderwijs bij elkaar. Op verzoek van deze krant splitst TNO de getallen daarom op. Dan blijkt dat burn-outklachten net zo vaak voorkomen in beide onderwijsniveaus, elk goed voor één op de vijf werknemers dus.
Dramatischere verschillen ontstaan wanneer TNO de cijfers verder uitsplitst naar ondersteunend personeel en mensen die daadwerkelijk voor de klas staan. Dan blijkt dat liefst één op de vier leraren in beide onderwijstypes met burn-outklachten kampt. Grofweg 25 procent dus; méér dan PO in Actie zelf in hun brief aangaf. En opnieuw geldt dat basisschoolleraren net zo vaak lijden aan symptomen van een burn-out als middelbareschoolleraren.
Let wel, de cijfers gaan over burn-outachtige klachten, niet over hoe vaak burn-outs bij leerkrachten daadwerkelijk optreden. Dat tweede is lastiger vast te stellen, omdat daarvoor leraren bij de bedrijfsarts terecht moeten komen en een officiële diagnose moeten krijgen. De CBS- en TNO-peiling negeert die omweg en geeft een directere afspiegeling van gevoelens die bij een burn-out horen, zoals emotionele uitputting, vermoeidheid onderweg naar het werk en moeite om de hele dag met mensen te werken. Wie op alle vijf gevraagde items een paar keer paar maand of vaker 'ja' antwoordt, valt volgens de onderzoeksbureaus in het burn-outklachten-hokje.
Lees ook: onderwijs heeft hoogste burn-out percentage
Nergens is het percentage werknemers met burn-outklachten zo hoog als in het onderwijs. Jonge leerkrachten worden in het diepe gegooid, directeuren blijven zelden achter hun mensen staan.
Eindoordeel
Niet 1 op 5, maar zelfs 1 op 4 leraren loopt rond met burn-outklachten. Dit geldt voor zowel primair onderwijs als voortgezet onderwijs. Vergeleken met andere beroepsgroepen is dit erg hoog.
Burn-out klachten
Opgebrandheid door het werk die zich kenmerkt door gevoelens van vermoeidheid en uitputting. Dit wordt gemeten aan de hand van vijf uitspraken:
- Ik voel me emotioneel uitgeput door mijn werk.
- Aan het einde van een werkdag voel ik me leeg.
- Ik voel me moe als ik 's morgens opsta en geconfronteerd word met mijn werk.
- Het vergt heel veel van mij om de hele dag met mensen te werken.
- Ik voel me compleet uitgeput door mijn werk.
De antwoordmogelijkheden hierbij zijn: nooit, enkele keren per jaar, maandelijks, enkele keren per maand, wekelijks, enkele keren per week of elke dag. 'Wie alle vijf gevraagde items gemiddeld genomen een paar keer paar maand of vaker ervaart, valt volgens de onderzoeksbureaus in het burn-outklachten-hokje.