Aanslag is zware nederlaag voor Britse inlichtingendiensten
Inlichtingendiensten worden niet afgerekend op de aanslagen die ze verijdelen maar op de aanslagen die ze niet zagen aankomen. Dat frustrerende lot moet ook de performante Britse Security Service nu onder ogen zien.
De Security Service, beter bekend onder de naam MI5, is een van de best uitgeruste inlichtingendiensten ter wereld. Alleen al de personeelsbezetting doet de Belgische staatsveiligheid verbleken: vierduizend werknemers waarvan de meesten zeer gespecialiseerd zijn: onderzoekers, data-analisten, vertalers, afsluiter-experts, communicatie-specialisten, enzovoort. De helft van de MI5-mensen is jonger dan veertig.
Terwijl deze spionagedienst zich tijdens de Koude Oorlog onder andere toelegde op het opsporen en onderscheppen van Sovjet-spionnen op Brits grondgebied, spitst de MI5 zich sinds 9/11 vooral toe op terrorisme. Dat gebeurt in samenwerking met de buitenlandse inlichtingendienst MI6 en het Joint Terrorism Analysis Centre dat net als het Belgische OCAD terreurdreigingen analyseert en het nationale terreurniveau bepaalt.
Dieptepunten
Ondanks de enorme middelen kende MI5 de jongste vijftien jaar naast successen ook dieptepunten. De Londense aanslagen van juli 2005 vormden een zwarte bladzijde: 56 doden en 700 gewonden. Het feit dat de daders waren opgegroeid in Groot-Brittannië en al een hele tijd bezig waren met de planning van de aanslagen, maakte de nederlaag nog groter. Het gevolg was dat de spionagedienst nog meer middelen en nog meer mensen ter beschikking kreeg.
Na de ramp van 2005 boekte de dienst vooral successen. De jongste vier jaar werden zeker dertien zware aanslagen vermeden en meerdere terroristen opgepakt vooraleer ze hun moordplannen konden uitvoeren.
De recente aanslag van IS-terrorist Khalid Massood nabij het Parlementsgebouw in Westminster was voor MI5 de eerste grote crisis sinds 2005. Maar de publieke opinie leek veel begrip te tonen voor het feit dat Massood onder de radar was gebleven: hij opereerde als een lone wolf en gebruikte een mes en zijn wagen als moordwapen; bijzonder moeilijk op te sporen.
Na de ramp van 2005 boekte de dienst vooral successen
Maar met de aanslag in Manchester is het toch even anders. Het ziet ernaar uit dat de dader niet alleen opereerde en dat er sprake is van een netwerk. Bovendien werd deze keer gebruik gemaakt van explosieven. Ook al gaat het om amateuristisch springtuig: een bom maakt het voor terroristen veel moeilijker om niet opgemerkt te worden.
De ingrediënten voor een TATP-bom zijn dan wel vrij te koop in de winkel, zo’n springtuig moet vervaardigd worden door een expert die daar relatief veel tijd voor nodig heeft. Dit maakt dat de voorbereiding van de aanslag behoorlijk lang duurt. De kans dat inlichtingendiensten een telefoongesprek of mailtje tussen de terroristen opvangen, wordt daardoor aanzienlijk groter.
Dat dit met de Manchester-daders niet is gebeurd, doet vragen rijzen, temeer omdat MI5 een groot filiaal heeft in Manchester.
Onbevreesde terreurcel
Een veelgehoorde hypothese is dat MI5 deze keer te maken heeft met een bijzonder professionele en onbevreesde terreurcel. Onder andere Dominic Casciani, de terreur-expert van de BBC, wijst erop dat de aanslag in Manchester zo goed als zeker het werk is van goed voorbereide terroristen. De meeste terreurverdachten die de afgelopen jaren werden opgepakt, waren niet in staat om een aanslag als die van Manchester voor te bereiden en uit te voeren, redeneert Casciani.
De meeste terreurverdachten die de afgelopen jaren werden opgepakt, waren niet in staat om een aanslag als die van Manchester voor te bereiden en uit te voeren
"Amateuristen mogen dan al de ambitie hebben om een bom te vervaardigen, ze zouden al snel merken dat het procedé veel te gevaarlijk is", aldus Casciani. "En mochten ze er toch mee doorgaan, dan is de kans groot dat ze bij het aankopen van allerlei bom-ingrediënten al te veel zouden opvallen. Of ze zouden zonder het te beseffen een beroep doen op een expert die al bekend is bij MI5."
Dat de daders van Manchester gebruik maakten van een bom, voedt ook de these dat zij op z'n minst aangestuurd werden door Islamitische Staat in het Midden-Oosten. Volgens Casciani is de kans reëel dat de daders van het Manchester-netwerk als IS-strijder in Syrië of Irak actief waren. Mocht dat zo zijn, dan zou dat ook slecht nieuws zijn voor die andere inlichtingendienst, MI6. Een van de belangrijkste missies van de Britse buitenlandse inlichtingendienst is om tweehonderd Britse jihadisten op te sporen die in het Midden-Oosten meevechten met IS en ingezet kunnen worden voor aanslagen in Groot-Brittannië.