Risico en schuld

Wie een ernstig ongeval veroorzaakt, wordt daarvoor in ons land niet mals bestraft. Maar als je in het verkeer grote risico’s neemt en het ‘geluk’ hebt dat het goed afloopt, kun je daar genadig mee wegkomen.

Dat blijkt uit onderzoek van Rijksuniversiteit Groningen in opdracht van minister Blok (Veiligheid en Justitie). Naar aanleiding van een Kamerdebat zijn een jaar lang ruim driehonderd verkeersrechtzaken bestudeerd. En wat blijkt: wie door een grove overtreding gewonden of zelfs dodelijke slachtoffers veroorzaakt, belandt daarvoor meestal in de cel. Het beeld dat je daar met een boete of werkstraf van afkomt, klopt dus niet.

Wel laten de rechters meewegen in hoeverre de dader schuld ervaart en erkent; hoe bewust hij zich was van de risico’s; en welke gevolgen hij aan den lijve heeft ondervonden. Want als je zelf ernstig gewond raakt, of zelfs een geliefde verliest, zul je ook zonder zware straf nog lang en intens lijden onder je roekeloosheid. En er zijn ook overtreders die door éven niet op te letten een onbekende aanrijden, en daarna levenslang gebukt gaan onder posttraumatisch schuldbesef.

Maar grote risico’s die zónder gevolgen blijven, daar kun je in ons land dus redelijk makkelijk mee wegkomen. Het gaat dan bijvoorbeeld om rijden onder invloed of (als je daarvoor al eerder gepakt bent) rijden terwijl je rijbewijs is ingenomen. Wie zo hardleers is en daarmee levens van anderen riskeert, zou zwaarder gestraft moeten worden, concludeert het onderzoek. En minister Blok is het daarmee eens; hij gaat met het Openbaar Ministerie en met de rechtspraak in gesprek over verzwaring van de strafmaat.

Als het criterium ‘bewust geriskeerd gevaar’ gaat meewegen in de strafmaat, is natuurlijk van belang dat overtreders wéten hoe groot de kans is dat ze een ongeval veroorzaken. Dat je met drank op achter het stuur levensgevaarlijk bezig bent, is wel genoegzaam bekend. Maar de gevaren van bijvoorbeeld sms’en of whatsappen achter het stuur worden veelal onderschat. Of de daders taxeren alleen wat het risico is voor henzelf – ze bedenken niet dat je al lezend en ­typend ook een ánder kunt doodrijden.

Veel verkeersovertredingen komen voort uit zelfoverschatting: ‘Ik ben het scherpst als ik een paar biertjes op heb.’ Een andere oorzaak is eigenwijsheid. Populair is bijvoorbeeld het koppig doorrijden over een rijbaan die is ‘afgekruist’. Veel automobilisten lijken te denken dat zo’n rood kruis boven hun rijstrook een pesterijtje is, of niet voor hén geldt. Het gevolg is dat wegwerkers geregeld voor hun leven moeten vrezen. Zulk wangedrag vraagt dus om intensieve handhaving en stevige bekeuringen, ook als het gelukkig goed afloopt.