Een zorgvuldige Trump

President Trump heeft diepe indruk gemaakt op de leiders van ruim vijftig moslimlanden. Zijn optreden op de ‘Arabisch-Islamitische-Amerikaanse’ top in de Saudische hoofdstad Riyad was totaal anders dan zowel de Amerikanen als de wereld tot nu toe van hem hebben gezien. Gedisciplineerd, geconcentreerd op de boodschap, nuchter en zorgvuldig, zo beschrijft de New York Times, doorgaans zeer kritisch op Trump, zijn optreden. In de Arabische pers is opluchting en verbazing te vinden. Wie had dit kunnen geloven, zegt een commentaar in de Arab News. Als Trump een nieuwe start wilde maken in de Arabisch-Amerikaanse verhoudingen, dan is dit een goede aanpak. Maar wel een die bijna lijnrecht ingaat tegen zijn eerdere, harde uitspraken over Arabische landen en de islam.

Trumps boodschap is ook een oproep. In de eerste plaats zegt hij wat de Jordaanse koning Abdullah eerder heeft gezegd: het zijn de moslimlanden zelf die het islamistisch extremisme moeten tegengaan en de ideologie erachter moeten ontwortelen. Trump stelt het terecht scherp, juist in Saudi-Arabië, het land waarin zo veel steun voor het extremistische geweld te vinden was – en is. Politieke leiders van islamitische landen moeten zich duidelijk uitspreken tegen het geweld uit naam van deze religie, of dat nu tegen Joden, christenen, sjiieten of soennieten is. ‘Helden doden geen onschuldigen, ze redden hen’, is een van Trumps kernachtige samenvattingen. Toegepast naar bijvoorbeeld het Palestijns-Israëlische conflict, waarover Trump nu spreekt met beide partijen: het kan niet bestaan dat de Palestijnse Autoriteit pleinen vernoemt naar terroristen die Israëlische burgers hebben vermoord. Dat is, in de woorden van Trump, een belediging van ieder geloof. ‘Terroristen dienen God niet, ze dienen alleen de dood.’

Maar de toenadering kent ook een prijs. De Arabische leiders worden nauwelijks aangesproken op het voortzetten van hun autocratische regering, waarmee ze de burgers klein houden. Dat was juist een van de redenen voor de Arabische Lente, die voor zo veel van het geweld in het Midden-Oosten heeft gezorgd. Trump gaat eraan voorbij dat repressie evengoed de aanzet tot geweld vormt als islamitisch extremisme. Realisme met principiële beginselen, noemt Trump zijn nieuwe politiek. Maar de principes worden nauwelijks verder ingevuld dan als ‘gezamenlijke belangen en waarden’.

Trumps rede was een goede aanzet om weer in gesprek te komen met de wantrouwende bondgenoten. Maar alleen een leider die een ideaal voor ogen heeft, kan een echte richting aangeven.