Ondanks de groeiende gevaren weer op expeditie naar de Noordpool

Expedities in het Noordpoolgebied zijn altijd gevaarlijke ondernemingen geweest, het smelten van het ijs maakt ze nog riskanter. 'Lange expedities vanaf het land zijn al niet meer mogelijk vanwege de slechte kwaliteit van het ijs. Als je in de buurt van de noordpool wil komen moet je daar worden afgezet met een vliegtuig, maar er zijn steeds minder piloten die nog op het ijs durven te landen.'

Toch begint Bernice Notenboom (54), reiziger, documentairemaker en klimaatactivist, weer aan een Noordpoolexpeditie. Haar vierde. Woensdag vliegt ze naar Spitsbergen, waar ze zaterdag aan boord van een Russisch toestel stapt dat haar zal afzetten bij een basiskamp op de 88ste breedtegraad. Vandaar zal ze skiënd naar de noordpool trekken, de 90ste breedtegraad, de Noordpool. Een tocht van 220 kilometer, die ze samen met twee Britten - een cameraman en een collega-poolreiziger - zal afleggen. Eind april worden ze met een helikopter opgepikt.

Met haar tocht wil Notenboom aandacht vragen voor de gevolgen die de opwarming van de aarde heeft voor het zee-ijs van de noordpool. De laatste twee breedtegraden voor de pool staan symbool voor de 2 graden die de aarde maximaal mag opwarmen, zoals is vastgelegd in het klimaatakkoord van Parijs.

Satellieten

Het drietal gaat metingen verrichten voor de NASA en de ESA. Metingen die de ruimtevaartorganisaties moeten helpen bij het kalibreren (ijken) van de satellieten die het oppervlak en de dikte van het Noordpoolijs meten. Nuttig werk, zegt Maarten Loonen, universitair docent arctische ecologie aan de Rijksuniversiteit Groningen. 'Ontwikkelaars van satellietmonitoring hebben behoefte aan kalibratie. Ruimtevaartorganisaties krijgen met hulp van vrijwilligers veel meer gegevens dan ze zelf verzamelen.'

Notenboom, die 10 jaar geleden als eerste Nederlandse vrouw naar de Noordpool skiede, heeft de omstandigheden op de ijsvlakte in de loop der jaren zien veranderen. Telkens was er minder en slechter ijs. Drie jaar geleden moest ze een expeditie staken vanwege de slechte conditie van het ijs en hevige stormen. Twee jaar geleden kwamen de Nederlandse onderzoekers Marc Cornelissen en Philip de Roo om het leven toen ze bij Canada door het ijs zakten.

Heeft de dood van twee mede-poolreizigers u voorzichtiger gemaakt?

'Alle poolreizigers zijn voorzichtiger geworden. Het weerhoudt mij er niet van om op expeditie te gaan. Mark en Philippe waren op het verkeerde moment op de verkeerde plek. Wij zitten veel noordelijker en wij hebben te maken met andere zeestromen dan in het gebied waar zij waren.

'Natuurlijk zet de dood van Mark en Philippe je aan het denken. We hebben extra veiligheidsmaatregelen genomen. Je zorgt bijvoorbeeld dat je voortdurend een reddingstouw bij de hand hebt. Onze slee is een kajak, waar we op kunnen springen als we in water belanden.'

_{Tekst gaat hieronder verder.}

Wat gaan jullie precies doen?

'We gaan met een lawinesonde (prikstok) in de sneeuw prikken om te kijken hoe dik de sneeuwlaag is. Dat doen we op 1250 plekken, waarvan we de gps-coördinaten doorgeven, in een rechte lijn tussen de 88ste en 90ste breedtegraad. Terwijl we daarmee bezig zijn komt een vliegtuigje van de NASA boven ons vliegen, waarmee gekeken wordt of hun radarmetingen overeenkomen met onze metingen op de grond. De NASA gebruikt onze data voor het kalibreren van haar satellieten. De ESA gebruikt onze gegevens voor haar computermodellen.'

^{Lees verder onder de afbeelding.}

Waarom moeten we weten hoe dik de sneeuwlaag is?

'De sneeuwlaag zegt iets over de staat van het ijs. Door klimaatverandering is er meer neerslag in het Noordpoolgebied. Sneeuw isoleert, waardoor het ijs in de winter niet kan aangroeien en sneller kan smelten. Maar sneeuw is niet alleen slecht: het is witter dan ijs, waardoor het meer zonlicht weerkaatst dan ijs. Maar dat geldt alleen in de zomer, als er zon is.'

Hoe is de toestand van het poolijs op dit moment?

'We hebben een rare noordpool. De oostkant van het gebied, bij Rusland, heeft bijna geen ijs. Het is daar heel dun, minder dan een meter. Aan de andere kant, bij Canada en Groenland, is het heel dik. Het wordt daar door een stroming naartoe gevoerd en stapelt zich op voor de kusten.

'In het oostelijk deel is het de hele winter te warm geweest. In het westelijk deel was het superkoud. Maar netto komt er steeds minder ijs. De ijsvorming begint steeds later. Deze winter was dat pas in november, terwijl het eigenlijk in september moet beginnen. De winters duren korter, de zomers langer.

'Wetenschappers zijn verdeeld over de vraag of de komende zomer voor het eerst een vrije doorvaart mogelijk is in de Noordelijke IJszee. Maar iedereen is ervan overtuigd dat 2017 het allerslechtste jaar tot nu toe gaat worden voor de Noordpool.'

Lees ook

Bij sommige klimaatwetenschappers is het hoge woord er nu toch echt uit: de extremen in het weer zijn wel degelijk gevolgen van de klimaatverandering die we zelf veroorzaken.