Europa wil bloedloos opereren

Zelfs het Rode Kruis voelt het: de voorbije jaren is de vraag naar donorbloed in ons land gedaald. ‘De hoofdreden daarvoor is het gebruik van nieuwe, minder ingrijpende operatietechnieken in de ziekenhuizen’, zegt Ine Tassignon van het Rode Kruis. En met name de techniek om bloedloos te opereren. Daarbij streven de artsen ernaar om geen bloedtransfusies te doen en in geval er toch bloedverlies is bij de patiënt, dit op te vangen en meteen te ‘recycleren’.

In het AZ Jan Palfijn in Gent weten ze er alles over. In 2002 al richtten ze daar het Bloedloos Centrum op. Daarvoor stuurden ze drie specialisten naar de VS, waar bloedloos opereren zijn oorsprong vond, om zich de verschillende technieken meester te maken. ‘Belangrijk is dat alle betrokken artsen aan hetzelfde zeel trekken’, zegt Philippe Van Acker, diensthoofd van het Bloedloos Centrum in Gent. ‘Al van bij het eerste contact met de patiënt moet duidelijk zijn dat er bloedloze geneeskundige verzorging wordt toegediend. Dus geen transfusies en zo minimaal mogelijk verlies bij de ingrepen.’

Uit respect voor de Levengever

‘We zien twee groepen patiënten die bloedtransfusies weigeren’, zegt dokter Van Acker. ‘Enerzijds mensen die het vanuit hun geloofsovertuiging doen, denk bijvoorbeeld aan de getuigen van Jehova. Ze komen zelfs vanuit Frankrijk naar ons centrum.’ Op de site van Jehova’s Getuigen staat het als volgt uitgelegd: ‘Zowel in het Oude als in het Nieuwe Testament staat het gebod dat we ons moeten onthouden van bloed. Daarbij komt dat bloed in Gods ogen leven vertegenwoordigt. Uit gehoorzaamheid aan God en uit respect voor hem als de Levengever nemen we dus geen bloedtransfusies.’

‘Anderzijds is er ook een groep mensen die geen bloed wil vanuit een persoonlijke bezorgdheid’, zegt Van Acker. ‘Ze vinden het niet zo onschuldig om bloed van een vreemde te ontvangen.’ Terecht? ‘Een bloedtransfusie is niet gevaarlijk, maar het is een feit dat je een verhoogd risico hebt op complicaties zoals infecties. We beschouwen een bloedtransfusie stilaan als een vorm van orgaandonatie, dus het kan ingrijpend zijn. Vergelijkende studies wijzen uit patiënten die geen bloedtransfusie ondergingen, sneller recupereren en dus sneller het ziekenhuis kunnen verlaten.’

Bloed wassen

Maar tijdens een operatie kan er al eens iets onvoorzien optreden. Wat als de patiënt die geen transfusie wil, toch bloed verliest? Dan is er de ‘cell-saver’, die het verloren bloed alsnog kan recupereren. ‘Het wordt dan gecentrifugeerd, gewassen en teruggegeven aan de patiënt’, zegt Van Acker. ‘Getuigen van Jehova vinden dit doorgaans geen probleem omdat de installatie een “gesloten circuit” is. Dat is anders mocht het bloed even apart bewaard worden in een koelinstallatie.’

Het Jan Palfijn-ziekenhuis heeft geen data over het aantal bloedloze operaties dat ze jaarlijks uitvoert, meldt woordvoerder Steven De Baets. ‘Maar we streven ernaar om deze technieken bij elke ingreep toe te passen.’ Een ingesteldheid waar Europa trouwens groot voorstander van is. Begin april publiceerde de Europese Commissie voor Volksgezondheid twee nieuwe richtlijnen rond het bloedbeheer van patiënten. Daarin pleit de Commissie ervoor om zoveel als mogelijk onnodige bloedtransfusies te vermijden.

Europa wordt daarin bijgetreden door de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) en door een groots opgezette studie in West-Australië. Daar slaagden ze erin om in vijf jaar tijd en bij ruim 605.000 patiënten de bloedtransfusies met 41 procent te doen dalen. Gevolg: een vijfde minder infecties, een verkort ziekenhuisverblijf, tot 28 procent minder sterfgevallen en een derde minder hartaanvallen. Alles samen bovendien een serieuze besparing voor de gezondheidszorg.

Bloed blijft nodig

Dus, geen bloed meer in de operatiezaal? Zo’n vaart loopt het niet: bij een aantal spoedoperaties bijvoorbeeld behoort bloedloos opereren niet tot de mogelijkheden. De meeste ziekenhuizen zijn bovendien nog niet vertrouwd met de technieken en bij veel verlies is er nu eenmaal een transfusie nodig. Dat bevestigt ook het Rode Kruis. ‘Zoals de cijfers aantonen spreken we niet van een spectaculaire daling van het aantal rode bloedcellen die door ziekenhuizen afgenomen wordt’, zegt Ine Tassignon. ‘Het is ook zo dat bloed niet alleen tijdens operaties gebruikt wordt. Ook voor mensen met kanker, mensen die het slachtoffer waren van een zwaar verkeersongeval of na een zware bevalling waarbij veel bloed verloren werd, zijn voldoende rode bloedcellen, plasma of bloedplaatjes nodig om levens te redden.’

‘Onze oproep voor veertigduizend nieuwe donoren blijft dus zeker geldig’, zegt Tassignon. ‘Want zeven op de tien mensen zullen zelf ooit bloed nodig hebben, terwijl slechts drie procent van de bevolking bloed geeft. De bloedvoorraad op peil houden, is een constante strijd. En de vraag naar donorbloed mag dan gedaald zijn, daar staat tegenover dat de vraag naar bloedplaatjes en plasma stijgt door het toenemend aantal kankerpatiënten.’