Knagende terreur, eentonigheid en minachting voor het leger in 'De witte ezel'

"Dit is een fictief verhaal”, kopt de eerste volledige pagina van de graphic novel De witte ezel. Het staat er in grote ­letters, het woord ‘fictief’ zelfs vet gedrukt. “Tja, ik hou niet van de tagline ‘gebaseerd op waargebeurde feiten’”, verduidelijkt de Amerikaanse strip­auteur en ex-marinier Maximilian Uriarte. “Hoeveel ik ook geleend heb uit mijn eigen leven, het blijft fictie.”

En toch. Wie ’s mans leven erop napluist, kan niet langs de vele gelijkenissen tussen hem en zijn hoofdpersonage Abe. Beiden waren 19 toen ze zich inschreven bij het Marine Corps in Portland, beiden werden gestationeerd in Hawaï, beiden trokken in 2007 op missie naar Irak en beiden waren ‘dismounts’, achterin pantservoertuigen zittende mariniers die bij onraad of aanvallen als eerste naar ­buiten moesten.

Er zijn nog vergelijkingen. En het zit hem vaak in de kleinste details, zo moet Uriarte wat schoorvoetend toegeven. Wanneer een collega-marinier hem op de eerste pagina’s vraagt waarom hij zich heeft aangesloten bij de marine, ‘want je bent geen simpele zandhaas zoals wij’, biecht het hoofdpersonage op dat zijn ASVAB-score (Armed Service Vocational Apitude Battery, een IQ-test op de inschrijving die bepaalt wat voor carrièremogelijkheden er zijn) 92 bedraagt. “Eh, ja, ik scoorde ook 92 op die test,” schuifelt hij. “Weet je, eigenlijk is niet enkel Abe, maar ook zijn Mexicaanse collega-marinier Garcia gebaseerd op mezelf. Ik heb getracht mijn ervaringen, emoties en trauma’s in beide levenslopen te steken. Voor mij was De witte ezel een manier om mijn eigen ervaringen binnen de marine te distilleren, mogelijk zelfs om te achterhalen of ik er – ondanks alles – iets van heb opgestoken.”

Frustratie

Wie enkel actie verwacht, is aan het verkeerde adres. Hoewel Uriarte in De witte ezel geweld­dadige en dramatische scènes opvoert wanneer hij in Irak gestationeerd wordt, de angst hem overmeestert en hij vrienden ziet opgeblazen worden, ­dienen die scènes enkel ter ondersteuning van wat er onder de hersenpan van militairen speelt. Aan de basis van zijn beeld­roman lag vooral frustratie, zegt hij.

“In eerste instantie heb ik De witte ezel geschreven als een filmscript, omdat ik simpelweg de eerste film nog moest tegenkomen waarin op een eerlijke manier de ervaringen en gevoelens van mariniers werden vertolkt. Werkelijk niemand is er, naar mijn mening, ooit in geslaagd om de eentonigheid, de terreur en de minachting voor het militaire apparaat echt vast te leggen. In de vier jaar dat ik als infanterist bij de marine zat, heb ik die minachting voor het leger erg vaak bij mijn collega’s kunnen vaststellen, hoor. Onderschat het niet. Ik wilde dus een verhaal vertellen waarin niet voor de zoveelste keer actie werd beschreven, maar een waarheids­getrouw beeld schetsen van wat ik zag.”

Afgetrainde, stoere twintigers in indrukwekkende uniformen huilen ook, beklemtoont Uriarte. “Onder al die camouflage zitten angstige jonge­mannen die traumatische ervaringen hebben opgelopen.” Bij thuiskomst worden ze daar alleen maar dubbel en dik mee geconfronteerd.” In De witte ezel kom je ze niet zelden tegen: breekbare, getraumatiseerde jongens die in een hoekje zitten te snikken. Of erger: de loop van een ­pistool op hun slaap ­drukken.

Ook Uriartes hoofdpersonage ziet het, eenmaal herenigd met zijn familie in de VS, erg somber in. Hij slaat door wanneer hij in een bar wordt gevraagd of hij in Irak iemand heeft doodgeschoten. “Helaas is dat een van de eerste vragen die veteranen krijgen. Het is hoe dan ook een persoonlijke en beledigende vraag, omdat er geen correct antwoord op kan volgen. Wanneer je bevestigend antwoordt, word je beschouwd als een psychoot. Antwoord je ontkennend, dan wuiven ze je hele missie en/of beleving weg als onbelangrijk, of zelfs simpel.”

Veteranenstress

Dagelijks stappen 22 militairen uit het leven, zegt Uriarte, terwijl hij zich ergert aan de clichématige manier waarop die verhalen in de VS naar buiten worden gebracht.

“Ik wilde Abe die depressie laten ondergaan, omdat het zo veel veteranen overkomt. Maar toch even dit: dat cijfer van 22 geldt niet alleen voor strijdende veteranen. Er is een onmiskenbare link met zelf­doding en de militaire ervaring an sich. In het boek verken ik die piste, door aan te nemen dat het deel uitmaakt van een ­grotere existentiële crisis dan enkel PTSD (Post Traumatic Stress Disorder, gdw). Als iemand die erg verbonden is met veteranen en de gemeenschappen er rond, mag ik elke dag constateren hoe moeilijk veteranen zich als burger kunnen aanpassen. Toen ik thuiskwam had ik naast fysieke aanpassingsverschijn­selen vooral emotionele problemen. Het leek wel alsof ik voortdurend mijn mannelijkheid diende te ­bewijzen tegenover eenieder die ook maar de kleinste opmerking maakte. Bizar.”

Uriarte is misschien niet de beste tekenaar, hij vertelt wel een verhaal. Voorals­nog blijft het leger daarbij zijn voedingsbodem. Waarom zou hij ook andere wegen bewandelen? In 2010, nog steeds in dienst bij het korps, startte hij met dezelfde hoofdpersonages de militaire webcomic Terminal Lance (terminallance.com), met maandelijks meer dan een miljoen bezoekers. “Wat best vreemd is, want de U.S. Marine Corps telt slechts 175.000 mensen, terwijl de Facebook-pagina 665.000 bezoekers haalt. Het betekent ongetwijfeld dat mijn fans verspreid zitten over andere takken van het militaire apparaat, of burgers zijn. Terminal Lance is niet enkel een enorm succes als militaire comic, maar als een webcomic in het ­algemeen.”

De witte ezel, dat begon met een editie via de crowdfundingwebsite Kickstarter, legde hem ook geen windeieren. Het kampeerde twaalf weken lang op de lijst New York Times Best Seller, sectie hardcover beeldromans. “Heel even stond het op plaats twee, enkel voorafgegaan door Batman: The Killing Joke”, grijnst hij. De auteur staat ook zakelijk zijn mannetje, met een eigen webshop op zijn site, waar ­T-shirts, shorts en koffiemokken te koop zijn.

Uriarte kan ongestoord zijn gang gaan. Het leger geeft geen kik. De stripmaker zegt dat hij de ­kritiek pareert door de humor in zijn strips. Maar ook het feit dat hij de marine in 2010 na twee Irak-missies verliet, maakt hem sowieso bijna onaantastbaar in zijn kritiek aan het adres van het Amerikaanse leger, of zelfs van opperbevelhebber president Trump.