Warmte doet economie krimpen
Amsterdam
Alle strandstoelen en hangmatten van het stadsstrand op het Amsterdamse Oostenburgereiland liggen dinsdag vol zonaanbidders in zwemkleding. Een paar honderd meter verderop slaat Javier Brouwer een paaltje in de grond op een bouwterrein. ‘Het is ploeteren’, zegt hij over het bodemonderzoek dat hij in de volle zon doet. ‘We lopen extra langzaam en nemen meer pauze om te drinken en af te koelen in de schaduw.’
Hete zomerweken zoals deze zijn leuk voor op het strand, maar voor de economie mag het wel wat frisser zijn. Een onderzoeksteam van Nederlandse, Britse en Mexicaanse economen berekende dat de klimaatverandering de stedelijke economieën tot het einde van deze eeuw met gemiddeld 5,6 procent doet krimpen in vergelijking met een scenario waarin het klimaat niet opwarmt.
De onderzoekers analyseerden de effecten van de opwarming in 1692 steden. Zij constateerden dat de opwarming van het klimaat steden dubbel zo hard treft als het omringende platteland. Omdat steden ook de economische centra zijn, lijdt de economie des te meer onder frequentere hittegolven. ‘Hoewel steden maar een honderdste van het aardoppervlakte bedekken, zijn ze goed voor ongeveer 80 procent van het bruto mondiaal product’, schrijven de onderzoekers in een artikel dat deze maand in het wetenschappelijke tijdschrift Nature Climate Change verscheen.
Op warme dagen stijgt de temperatuur in de stad sneller dan daarbuiten. ‘Dat noemen we het hitte-eilandeffect’, zegt Richard Tol, hoogleraar klimaateconomie aan de universiteit van Sussex. ‘Het beton en asfalt houden meer warmte vast dan vegetatie of water. Daardoor verandert het lokale klimaat.’ Het stadsverkeer, dat ook warmte uitstoot, draagt nog extra aan die opwarming bij.
concentratiegebrek
De combinatie van de opwarming van de aarde en het hitte-eilandeffect schaadt de stadseconomie op verschillende manieren. De meeste economische schade wordt aangericht doordat werkenden slomer en minder productief zijn als het heet is. ‘In Australië heb ik onderzocht wat hitte doet met de productiviteit in verschillende arbeidsdisciplines’, zegt Wouter Botzen, hoogleraar klimaateconomie aan de Vrije Universiteit. Daaruit bleek dat er op zeer warme dagen meer ongelukken op het werk plaatsvinden door concentratiegebrek. En dat werknemers op zulke dagen vermoeider en gestrester zijn waardoor ze vaker slechte keuzes maken. Ook het ziekteverzuim is hoger tijdens hittegolven.
Bouwvakkers en andere mensen met zware beroepen die in de buitenlucht moeten werken hebben het meeste last van de hitte. ‘Maar ook bij Australiërs die op een koel kantoor werken zagen we dat de productiviteit significant afnam tijdens hittegolven. Mogelijk komt dat doordat mensen tijdens warme nachten minder goed slapen en daardoor overdag minder fit zijn’, legt Botzen uit.
Als het kwik boven de 20 graden komt, neemt het energieverbruik in steden duidelijk toe. Die hogere energiekosten zijn ook schadelijk voor de economie. Elke 0,6 graden boven de 20 graden Celsius, leidt tot 2 procent meer stroomverbruik. Met die elektriciteit houden airco’s en ventilatoren de gebouwen koel. Dat de hitte de lucht- en waterkwaliteit vermindert, leidt ook tot meer kosten.
‘Zonder tussenkomst van een wereldwijd klimaatakkoord warmt de aarde 3 à 4 graden op voor het einde van de eeuw’, zegt Botzen. Bij de grootste steden die onderzocht zijn komt daar nog 2 graden bovenop. ‘Voor bijvoorbeeld Delhi, New York of Mexico City zorgt dat ervoor dat de economie met een tiende is gekrompen in 2100.’
De Nederlandse steden komen er relatief goed vanaf. ‘De economie van Den Haag krimpt maar 3 procent door de opwarming van de aarde’, zegt Botzen. ‘Dat komt omdat die stad dichtbij de zee ligt en minder hoogbouw en inwoners telt dan New York of Delhi.’
De economen wijzen erop dat lokale oplossingen erg belangrijk zijn in de strijd tegen de klimaatverandering. ‘Als respons op het beleid van president Trump, zie je dat steden in de VS zeggen: we gaan het zelf doen. Maar de meeste emissies komen uit de landbouw en de energiesector en daar hebben burgemeesters niets over te zeggen’, zegt Tol. ‘Door het hitte-eilandeffect aan te pakken kunnen ze toch veel doen om opwarming in hun stad tegen te gaan buiten wereldwijde verdragen of de nationale overheid om.’
lichtgrijs
Vorige maand nam Los Angeles het heft in eigen hand door enkele straten in de wijk Canoga Park lichtgrijs te schilderen. ‘Het is heel cool. Letterlijk en figuurlijk’, zei lokale bestuurder Bob Blumenfield tegen Daily News over de weg. Direct boven het oppervlakte van de straat neemt de temperatuur door de lichte kleur met 10 tot 12 graden af, omdat een grijs wegdek minder zonnewarmte absorbeert dan een zwart wegdek. Ook reflecterende daken, minder tegels en meer parken en daktuinen kunnen helpen om de stad koeler te houden.
Vooral de laatstgenoemde oplossing is populair in Nederland. De gemeente Rotterdam geeft 20 euro subsidie per vierkante meter groen dak. Inmiddels is in de Maasstad al 235.000 vierkante meter dak bedekt met gras of sedumplanten. Uit het onderzoek blijkt dat als een vijfde van de daken wordt aangepast, de gemiddelde temperatuur al met 0,8 graden kan dalen. ‘Zulke daken bevorderen ook de regenafvoer’, zegt Botzen. ‘Doordat deze maatregel nog zoveel andere voordelen heeft is het ook politiek interessant voor partijen die sceptischer staan tegenover de gevolgen van de klimaatverandering.’ <
