Carl Devos: “Ik denk dat veel CD&V’ers liever opnieuw met links zouden regeren”

“Als politicoloog kijk ik naar een politiek akkoord zoals een ingenieur naar een brug”, lacht Carl Devos. “Zo wil ik gerust toegeven dat het federale zomerakkoord een zekere schoonheid vertoont. Het bestaat uit 50 maatregelen die in elkaar passen, het vertoont coherentie en evenwicht – dat is prachtig en het zit slim in elkaar, zoals een brug slim in elkaar kan zitten. Alleen weet ik niet of dit politieke akkoord ook zal werken. Om het met de ingenieur te zeggen: de brug is mooi, maar kun je er met de auto over? Dat zal blijken na de zomer, als alles wordt berekend en technisch uitgewerkt.”

De kiem voor het akkoord dat het politieke jaar afsloot, werd een paar maanden geleden al gelegd, denkt Devos, toen CD&V-voorzitter Wouter Beke en N-VA-voorzitter Bart De Wever samen Kumbaya zongen. “De spanning was te snijden toen”, vertelt Devos. “Zuhal Demir had CD&V een moslimpartij genoemd, en CD&V dreigde ermee de aanstelling van Demir als staatssecretaris te blokkeren. En dus keken de twee voorzitters elkaar eens diep in de ogen. Ze wisten dat ze samen tenonder konden gaan en hebben toen volgens mij besloten om twee dossiers te ontmijnen: De Wever heeft zijn begrotingsevenwicht laten varen, en Beke heeft de meerwaardebelasting laten vallen.”

Ze zijn toen overeengekomen om allebei een beetje af te gaan?

Carl Devos: “Zo zou je dat kunnen formuleren. Ze doen allebei een grote toegeving. Slim, want ze zouden hun trofee nooit hebben binnengehaald. Voor een begrotingsevenwicht was een ingreep van 7 miljard nodig. En die meerwaardebelasting zou Beke nooit hebben gekregen. Daarom is er nu dat schaamlapje: die zogenaamde abonnemententaks op effectenrekeningen van meer dan 500.000 euro.”

Waarmee CD&V vierkant wordt uitgelachen.

“Dat is zo. Het is een schaamtaks. Toch is het dubbel, want deze regering heeft iets geïntroduceerd wat geen enkele linkse regering haar ooit heeft voorgedaan: een taks op vermogen. Voortaan moet iedereen alle effectenrekeningen op zijn belastingbrief aangeven. Vandaag ligt de grens op 500.000 euro, maar een volgende regering kan gerust beslissen dat iedereen vanaf 300.000 euro die belasting betaalt.”

Dat is dan weer een afgang voor Open Vld.

“Open Vld heeft in elk geval haar verzet tegen het principe van een extra vermogenstaks moeten inslikken. Dat is straf. Iedereen heeft een flinke scheut water in de wijn gedaan. De rest van het akkoord is wel heel erg liberaal, van werkbaar werk tot e-commerce, dus vooral CD&V zal het moeilijk hebben om haar accenten duidelijk te maken. Alleen is er wel een akkoord over Arco, natuurlijk.”

En in ruil daarvoor wil CD&V veel verdragen.

“Daarom heeft CD&V dit akkoord geslikt, dat denk ik wel.”

Is het niet ongehoord dat de belastingbetaler moet opdraaien voor de uitbetaling van de Arco-gedupeerden?

“Eerst zien of de Europese Commissie dit zal goedkeuren. Kwatongen beweren dat N-VA deze deal heeft toegestaan omdat ze weten dat die juridisch niet houdbaar is. Afwachten. Ik neem aan dat CD&V via Europees Commissaris Marianne Thyssen druk zal zetten.”

U zegt dat Beke en De Wever elkaar hebben gevonden. Maar toch viel De Wever een week geleden CD&V-minister Koen Geens frontaal aan, naar aanleiding van de ontsnapte gevangenen in Antwerpen.

“Ja, die hardheid blijft. Enerzijds is er de rationele afweging dat ze samen moeten blijven regeren. Anderzijds is de relatie tussen CD&V en N-VA daarmee nog niet structureel verbeterd. Wat Mark Eyskens vorige week nog in uw krant zei, leeft bij heel wat christendemocraten: ze hebben een degout van die agressieve stijl van mensen zoals Theo Francken en Bart De Wever.”

Eyskens zei dat het moeilijk wordt om te blijven regeren met de N-VA.

“Dat hoor ik ook als ik met christendemocraten te lande praat. Het is een aanvoelen, en dus wetenschappelijk niet verantwoord, maar ik denk dat veel CD&V’ers de N-VA moe zijn, en dat ze liever opnieuw met links zouden regeren.”

U hebt de federale regering ooit het ‘kibbelkabinet’ genoemd. Is dat nu voorbij?

“Het is niet meer zo erg als een jaar geleden. Maar dat vileine, nodeloos harde randje aan de communicatie tussen de coalitiepartijen is dus ook niet helemaal weg.”

Die harde communicatie van N-VA, is die nieuw in de Belgische politiek?

“Ja. In erg turbulente periodes ging het er ook hard aan toe, in de oorlogsjaren, of tijdens de Schoolstrijd en de Koningskwestie. Maar in wat ik maar normale politieke tijden zal noemen is dit uitzonderlijk. De manier waarop Francken, Demir, Homans en De Wever communiceren over andere politici, over het middenveld en over de media, is ongezien.”

Wat vond u deze week van de aanval van De Wever op De Standaard-journalist Bart Brinckman?

“Daar heb ik een dubbel gevoel bij. Ik vind het positief dat die aanval openlijk gebeurt. Het is bekend dat politici voortdurend boze mails en sms’en sturen naar journalisten. Ik las vorige week ook dat Charles Michel geen interviews geeft aan De Morgen.”

Ach. Hij valt de krant niet openlijk aan. Dat is toch van een andere orde.

“Toch vind ik het interessant om te weten. Voor een lezer is dat relevant. Aan de andere kant is het gevaarlijk wat De Wever heeft gedaan: zoveel druk zetten op één individuele journalist. Het is goed dat Brinckman en de redactie van De Standaard sterk genoeg zijn om dat te verdragen, maar stel je eens voor wat zoiets doet met minder sterke redacties, of met jonge journalisten. Dat moet onvoorstelbaar zijn.”

Toch is De Wever niet de eerste die probeert een journalist te laten ontslaan.

“Nee, dat is niet nieuw. Maar die publieke aanval is wel nieuw. En hoewel daar ook een positieve kant aan zit, de transparantie, is het tegelijk nogal onrustwekkend. Ik zeg niet dat we al in Trumpiaanse toestanden zijn beland, of dat de democratie in gevaar is, maar ik vind die agressieve stijl niet zo evident. Het voelt beklemmend aan.”

Zal die agressie zich niet tegen De Wever zelf keren, op den duur?

“Dat weet ik niet. Het ontzag voor De Wever is groot. Veel mensen zijn bang. Omdat hij met zo’n vernietigende kracht kan uithalen. Hij en sommige andere offensieve N-VA’ers brengen soms een dreigende en beklemmende sfeer in de politiek. En dat is niet aangenaam.”

Op sociale media circuleert opnieuw dat filmpje met wijlen Volksunie-boegbeeld Hugo Schiltz die zegt dat vele N-VA’ers totalitaire denkbeelden koesteren.

“Dat denk ik eerlijk gezegd niet. Er zijn bovendien nog altijd behoorlijk wat N-VA’ers die mij bellen en mailen om te zeggen dat zij die hardheid van de partij niet op prijs stellen.”

Jan Peumans is niet alleen.

“Jan Peumans is niet alleen. Ik zeg niet dat er bij N-VA een paleisrevolutie dreigt, maar er zijn meer mensen niet blij met die agressie. Ik heb ook daar een dubbel gevoel bij, want de N-VA heeft wel de grote verdienste dat ze het debat heeft opengebroken. Velen, ook ter linkerzijde, wilden al jaren dat er strengere taal gesproken werd over bijvoorbeeld vluchtelingen. Maar ze durfden dat niet omdat het discours besmet was door Vlaams Belang. N-VA heeft een belangrijke boodschap op de democratische agenda gezet.”

Socioloog en De Morgen-columinst Mark Elchardus denkt dat sp.a nog een grote partij zou zijn, mocht ze dat zelf hebben gedaan: duidelijke taal spreken over wat hij ‘gemeenschapsafbakening’ noemt.

“Ik denk dat hij gelijk heeft. Al is het achteraf makkelijk praten. Toen Louis Tobback in de jaren negentig flinks was, zoals dat heette, werd hij verketterd door progressieve intellectuelen. De sp.a is daar nog altijd niet uit. Over thema’s zoals migratie en integratie spreekt ze nog altijd met een dubbele tong.”

Is het niet stilaan te laat voor sp.a?

“Wat dat betreft wel, ja. Ik denk dat ze die verdeeldheid niet opgelost krijgen.”

Nee, ik bedoel: is het niet stilaan te laat voor de partij tout court? Kunnen ze de winkel niet beter sluiten?

“Dat denk ik niet. De heropleving zal weliswaar niet voor de komende jaren zijn, maar kijk eens naar Jeremy Corbyn, Labour-leider in het Verenigd Koninkrijk. Die was ook ten dode opgeschreven, maar is nu helemaal terug. Het kan snel omslaan. Ik denk ook niet dat het aan voorzitter John Crombez ligt dat de sp.a het niet goed doet, momenteel. De ideeën zijn er, en na de discussie over het gegraai heeft Crombez orde op zaken gesteld.”

Maar klassieke partijen kunnen voor hetzelfde geld helemaal weggeveegd worden, weten we ondertussen.

“Ja, dat is bijvoorbeeld gebeurd met de sociaaldemocraten in Nederland. Die extreme volatiliteit van de kiezer is nieuw.”

Is dat goed of slecht voor de democratie?

“Ik zou veeleer denken dat het goed is. Zo hoort het te werken. Politici worden verkozen en kunnen worden weggestemd. Dat zie je ook in de VS: Trump is de absolute negatie van Obama, en na Trump komt er wellicht opnieuw een correctie.”

Dan is het ook gezond dat de PS in Wallonië naar de oppositie verdwijnt.

“Dat is erg gezond. En het is hun eigen schuld. De nieuwe Waalse regering, met cdH en MR, gaat nu ook een centrumrechts beleid voeren. Dat is wellicht een goede zaak. Het maakt de kans op een voortzetting van de federale coalitie trouwens groter. De Wever heeft altijd gezegd dat hij tien jaar nodig zou hebben, twee federale legislaturen dus. En dat scenario, Michel II, wordt door de verandering in Wallonië waarschijnlijker.”

Anderzijds: christendemocraten en liberalen zouden straks ook kunnen beslissen om de N-VA te dumpen, als ze besluiten om hun lot aan elkaar te verbinden.

“Dat zou kunnen. Ik denk dat de traditionele partijen dat zullen doen als ze daar de kans voor krijgen. Als het zonder de N-VA kan, zal dat gebeuren.”

Maken ze volgend jaar in Antwerpen kans om burgemeester De Wever uit het stadhuis te lichten?

“Die kans lijkt mij zeer klein. Ik heb de cijfers van die fameuze peiling nooit zelf gezien, maar ik hoor dat alles erop wijst dat die open stadslijst van Groen en sp.a niet in staat zal zijn om De Wever buiten te krijgen. In Antwerpen wordt gefluisterd dat CD&V door De Wever zal worden uitgekocht door Kris Peeters havenschepen te maken. Dan zou Wouter Beke naar de regering kunnen verhuizen. Maar goed, er wordt zoveel gekletst.”

Stel dat de rest tegen hem samenspant, zou De Wever dan ooit het cordon sanitaire rond Vlaams Belang doorbreken?

“Dat denk ik niet. VB-voorzitter Tom Van Grieken doet zijn best om de sympathieke rechtse jongen uit te hangen, en sinds Jonathan Holslag het voorwoord voor zijn boek heeft geschreven, denkt hij dat hij behoort tot de club van salonfähige politici, maar dat is niet zo. Filip Dewinter gaat op bezoek bij Assad, de grootste volksmoordenaar van deze tijd, en bezoekt in Griekenland een fascistoïde partij, en toch gooit Van Grieken hem niet uit de partij. Dan is er een probleem.”

Scheert u de PVDA over dezelfde kam als Vlaams Belang, zoals veel N-VA’ers en liberalen doen?

“Nee. Ik heb hun verkiezingsprogramma gelezen, en dat is niet communistisch. Het is radicaal, dat wel, en ik vind het niet verstandig dat ze zich soms lijken te associëren met regimes zoals dat in Noord-Korea, maar ik verdenk de PVDA er niet van heimelijk te sympathiseren met Kim Jong-un.”

Maar dat Stalin en Mao massamoordenaars waren die niet hoeven onder te doen voor Adolf Hitler, dat krijgen ze niet over hun lippen.

“Nee, en dat is dom van hen. Daar zitten ze nog mee gewrongen, terwijl het simpel is om dat eens te zeggen. Ik vermoed dat voorzitter Peter Mertens nog wat rekening moet houden met de oude achterban.”

In Franstalig België heeft de PTB/PVDA de wind in de zeilen, na de schandalen bij Samusocial en Publifin. Denkt u dat de partij ook in Vlaanderen kan scoren?

“Dat denk ik niet. Ik had in 2014 al verwacht dat de partij één zetel zou behalen, en ik sluit niet uit dat het in 2019 wel lukt. Maar de partij slaat minder goed aan in Vlaanderen, dat is duidelijk.”

Wat vindt u van de discussie over politieke vernieuwing die na de schandalen is opgestart?

“Ik heb die parlementaire commissie een zelfhulpgroep genoemd. En ik heb meteen voorspeld dat de berg een muis zou baren. Politici die per se aan de burger willen tonen dat ze hun leven gaan beteren, dreigen zichzelf voorbij te lopen. Wat decumul betreft, bijvoorbeeld, gaat men volgens mij te ver. Er zijn te weinig politici die nog durven uit te leggen dat het soms goed is om mandaten te combineren, zolang dat cumuleren niet puur voor het geld gebeurt. Daarom ben ik nogal te vinden voor dat N-VA-voorstel: om een financieel plafond in te voeren, een financiële decumul, geen cumulverbod.”

Wat vond u van de val van Geert Versnick, die na een verhaal over facturen uit Bangkok ontslag moest nemen als provinciaal gedeputeerde voor Open Vld?

“Ik stel mij vragen bij de woede van het volk als die zich vertaalt in de aanval op een individu, dat dan tot bloedens toe moet afzien. Het dossier-Versnick was samengesteld door iemand van Groen, en ik heb weet van nog verschillende andere pogingen, ook door andere partijen, om politici te diskrediteren door een gerichte zoektocht. Ik vind dat niet per se een goede zaak.”

Is het niet de taak van volksvertegenwoordigers en journalisten om te jagen op bedenkelijke facturen, zoals dat van Versnick in Bangkok er eentje leek te zijn?

“Ja, en als je die vindt, moet je ze publiceren. Maar waarom net dat ene factuur van die ene man? Ik vind dat iedereen gelijk moet worden behandeld, en dat zo’n jacht niet mag worden overgelaten aan partijen die daar de middelen en het lef voor hebben. Vrouwe Justitia moet blind zijn. Anders krijg je geen faire justitie, maar een publieke executie, zonder wederwoord. En daar huiver ik van.”

Welke politieke vernieuwing zou u toejuichen?

“Een kleiner parlement zou het soortelijk gewicht van de volksvertegenwoordiger doen toenemen. En de afschaffing van de lijststem zou hen een beetje kunnen bevrijden van het juk van de partijen. Zo krijgt de kiezer meer macht. Ik vind ook dat de partijen te veel geld krijgen: 70 miljoen euro per jaar vandaag. En we weten niet precies wat ze daar allemaal mee doen.”

Effectenrekeningen openen, misschien?

“Wie weet. En 'helfie'-campagnes voeren, die miljoenen euro’s kosten. En in vastgoed investeren. Ik vind de controle op die bestedingen ondermaats. Doe van die 70 miljoen euro 10 miljoen af, en je bespaart 50 miljoen op een legislatuur.”

Tot slot: het ziet ernaar uit dat Rik Van de Walle na de zomer dan toch rector van de UGent zal kunnen worden. Dat is een calvarietocht geweest.

“Hij maakt een goede kans om rector te worden, ja. Ik ben blij dat het reglement is aangepast, na het gedoe van de voorbije maanden.”

Heeft men nooit aan uw mouw getrokken om u kandidaat te stellen?

“Sommige mensen hebben dat gedaan. Maar het is niets voor mij. De aanslag op je agenda en vrijheid van meningsuiting is te groot.”

Bij welke flank hoort u aan de UGent: de katholieke of de vrijzinnige?

“Ik heb een goede band met beide flanken.”

Bent u vrijmetselaar?

“Nee. Men heeft mij al een paar keer gevraagd, maar ik zie de meerwaarde niet.”

U bent sinds enige tijd ambassadeur van de UGent in West-Vlaanderen. Wat houdt dat in?

“Ik denk mee na over de hervorming van campussen in Kortrijk en Brugge, en over de ontwikkeling van een grote vlakte in Oostende, waar de UGent een wetenschapspark zou ontwikkelen in het teken van de blauwe energie. Daarvoor pleeg ik overleg met collega’s van andere universiteiten, en met de Vlaamse overheid, die dat project mee financiert.”

Dreigt u op die manier niet schatplichtig te worden aan de politiek? En zou dat uw werk als politiek analist niet kunnen aantasten?

“Op dit moment heb ik dat gevoel niet. Ik kan nog zeggen en schrijven wat ik wil. En zodra ik voel dat dat niet meer het geval is, wat ik overigens totaal niet verwacht, zal ik moeten kiezen.”

En wat kiest u dan?

“Dan blijf ik ambassadeur van de UGent. Er zijn genoeg andere politieke analisten, ik zal niet meteen gemist worden.”