De halfjaarcijfers van 2014 die op 30 juli werden gepresenteerd waren zo slecht, dat de koers een dag later kelderde en de waarde van het aandeel van de grootste beursgenoteerde Portugese bank voor een moment zelfs werd gehalveerd.
Banco Espirito Santo verloor in de eerste zes maanden van dit jaar 3,6 miljard euro, dat is volgens persbureau Bloomberg niet meer voorgekomen sinds 1999.
De Portugese overheid maakt op 4 augustus bekend dat de bank met 4,9 miljard euro overeind wordt gehouden. Dat geld is afkomstig uit een fonds van Europa en het Internationaal Monetair Fonds waarmee het land eerder is gered. Daarvan is nog 6,4 miljard van de oorspronkelijke 78 miljard euro over.
Wat ging hier aan vooraf? NU.nl legt het in vier vragen en antwoorden uit.
Wanneer zijn de problemen ontstaan?
De problemen zijn enerzijds ontstaan door de kredietcrisis die vooral de Zuid-Europese landen heeft getroffen, anderzijds komt het door wanbeleid van de directie die voor een belangrijk deel wordt gevormd door de invloedrijke Portugese familie Espirito Santo.
Dat zegt Jaap Koelewijn, hoogleraar Finance aan de universiteit van Neyenrode. "De bank is te hard gegroeid en ze hebben teveel complexe en slechte leningen uitgegeven. De directie moet zo snel mogelijk worden vervangen."
De problemen zijn voor een groot deel te herleiden naar de schulden die Banco Espirito Santo (BES) moet opvangen voor het moederbedrijf Espirito Santo International. Het is onzeker of die kredieten ooit nog worden afgelost. BES moest in het eerste kwartaal hier 4,3 miljard euro voor opzij zetten.
Over het eerste halfjaar van 2014 leed BES een verlies van 3,6 miljard euro, dat was voor de Portugese centrale bank de reden om in te grijpen. De toezichthouder eist dat de bank kapitaal ophaalt om de financiële positie te verbeteren. Beleggers reageerden direct op dit ingrijpen en de slechte cijfers, het aandeel kelderde en verloor op één dag 38 procent.
Wat gaat er nu gebeuren?
De Portugese overheid heeft er voor gekozen om de bank met 4,9 miljard euro overeind te houden. Het geld is afkomstig uit een Europees fonds om banken in Portugal te ondersteunen. Er is daardoor geen risico voor de belastingbetaler en de overheidsfinanciën, zegt de president van de Portugese centrale bank.
Vervolgens wordt de bank opgesplitst, de gezonde onderdelen komen bij een nieuwe bank terecht onder de naam Novo Banco. De ongezonde delen worden samengevoegd in een zogeheten 'bad bank'.
De 4,9 miljard euro die in de bank wordt gestoken, gaat naar het goede deel Novo Banco. De aandeelhouders en houders van achtergestelde obligaties krijgen de slechte onderdelen. De kans is groot dat zij op den duur grote verliezen voor hun rekening moeten nemen.
Volgens Koelewijn kan dit door te eisen dat de aandeelhouders geld bijstorten. Als zij daar niet mee akkoord gaan, lopen ze het risico hun al ingelegde geld kwijt te raken. Koelewijn: "Ik zou dat wel logisch vinden. Aandeelhouders profiteren van winsten, dan moet je ook bereid zijn je verlies te nemen als het zo ver is."
Daarna kunnen er nieuwe aandelen worden uitgegeven voor de bestaande aandeelhouders (een claimemissie) tegen een lagere koers. Het gevolg is dat er dan verwatering optreedt, de macht van de aandeelhouder wordt verkleind.
Grijpt Europa in?
Vooralsnog wordt de Europese Centrale Bank (ECB) buiten schot gehouden, maar als er wel een rol voor de toezichthouder wordt weggelegd, staat de instelling in de ogen van Koelewijn voor een duivels dilemma. "Doet de ECB niets dan heb je de kans dat er onrust ontstaat in de eurozone, maar grijp je wel in steun je daarmee als het ware het slechte beleid."
De ECB heeft twee manieren om in te grijpen, of de overheid wordt van steun voorzien, of de bankensector. Koelewijn: "De ECB geeft er denk ik de voorkeur aan om het land in plaats van direct de bankensector noodsteun te verlenen. Een regering kun je gemakkelijker tot de orde roepen zoals we dat zagen bij Griekenland. Daar werd alleen geld overgemaakt wanneer er aan de bezuinigings- en hervormingseisen was voldaan."
Aan de andere kant noemt de hoogleraar het verlenen van directe steun aan de bankensector verdedigbaar, dat zou dan voor het eerst in de geschiedenis zijn. "De Europese toezichthouder heeft in beide gevallen altijd een groot voordeel: zij zitten aan de geldkraan."
Vormt Banco Espirito Santo een gevaar voor de financiële stabiliteit?
Banco Espirito Santo is een relatief kleine speler op de Europese financiële markt met een balanstotaal van ruim 80 miljard euro in 2013. Ter vergelijking, de balanswaarde van ING was in hetzelfde jaar bijna 1.100 miljard euro.
Voor de Portugese economie heeft het wel grote gevolgen. Als de op één na grootste bank in het land omvalt, hebben de midden- en kleinbedrijven nog meer moeite om aan krediet te komen in een toch al stroef draaiende economie.
"Als Banco Espirito Santo omvalt, dan krijg je onnodig veel onrust", zegt Koelewijn. "Bovendien bestaat er het gevaar van een domino-effect, andere Zuid-Europese banken kunnen dan eveneens in de problemen komen."
Klaas Knot, president van De Nederlandsche Bank, zei eerder al te verwachten dat de problemen met BES door Portugal kunnen worden opgelost. "Als ik het speelveld zo bekijk, dan is dat nog steeds een lokaal probleem. Ik heb er wel vertrouwen in dat de Portugese autoriteiten in staat zullen zijn om dat lokale probleem ook lokaal op te lossen."