Dat schrijft staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu Wilma Mansveld (PvdA) maandag in een brief aan de Tweede Kamer.
Ondanks eerdere kritiek blijft Mansveld 'tariefdifferentiatie' in de aangepaste vervoersafspraken een goed middel noemen om reizigers meer over de dag te spreiden.
De NS mag hiervoor een voorstel aan de overheid doen, maar het bedrijf moet dan wel eerst aan een aantal voorwaarden voldoen.
Zo moet de NS een onderzoek uitvoeren naar de effecten van verschillende spitstarieven op verschillende reizigersgroepen. Het bedrijf moet kunnen aantonen 'dat capaciteitsuitbreiding, optimaliseren van de dienstregeling en enkel een prijsverlaging niet voldoende werkt of onbetaalbaar is'.
Grenzen
Voorstellen voor spits- en daltarieven moeten binnen de grenzen blijven die Mansveld eerder dit jaar al aangaf en ook reizigersorganisaties moeten door de NS worden geraadpleegd.
Treinreizigers zouden daardoor straks in de spitsuren tot tien procent meer voor hun kaartje betalen en in de daluren tot twaalf procent minder. Voor reizigers met een maand- of jaarkaart zou de prijs maximaal zes procent mogen stijgen. Mensen met een voordeelurenabonnement zouden er 'gemiddeld bij benadering' niet op achteruitgaan.
Eerder dit jaar kreeg Mansveld een golf van kritiek over zich heen toen ze de nieuwe vervoersafspraken bekendmaakte. Veel partijen, waaronder regeringspartij VVD, zagen niets in de plannen. Oppositiepartijen spraken al snel van een 'spitsboete'.
Boetes
De boetes die NS en Prorail krijgen bij wanprestaties, gaan oplopen als ze zich twee jaar op rij niet houden aan de afspraken. Mansveld schreef dat maandag aan de Tweede Kamer.
De oplopende boetes bij "herhaaldelijk slecht presteren" zijn onderdeel van de nieuwe concessie op het hoofdrailnet de komende tien jaar.
Mansveld had in april al een conceptversie gepubliceerd, waarop belanghebbenden en organisaties konden reageren. Op basis van die reacties heeft ze besloten tot de mogelijkheid van de oplopende boetes.
De boete bij een eerste overschrijding van de afspraken ligt voor de Nederlandse Spoorwegen op 500.000 euro. Bij een tweede keer is de boete al 750.000 euro, bij een derde keer is die gestegen naar 1 miljoen euro. De boetes voor NS zijn wel gemaximeerd, op 6,5 miljoen euro per jaar. Dat maximum is dit voorjaar meer dan verdubbeld.
Prorail
Voor Prorail gelden lagere boetes: 75.000 bij de eerste afwijking, 100.000 voor de tweede keer en 125.000 voor de derde keer. Het jaarmaximum ligt voor Prorail op 2,75 miljoen euro.
Bij heel goed presteren kan NS een beloning tegemoetzien van Mansveld. Die kan oplopen tot 10 miljoen euro bij het ruimschoots halen van de afspraken over bijvoorbeeld klanttevredenheid en punctualiteit.
Het geld van de boetes die NS betaalt wil Mansveld teruggeven aan de reiziger. De reizigers- en consumentenorganisaties mogen daarvoor voorstellen doen, die het reizen met de trein moeten veraangenamen.