Er is al veel gezegd en geschreven over de Internationale Klimaattop die dit weekend begint in Parijs. Dat het de top van de laatste kans zou zijn, dat het nu of nooit is om de wereld in extremis te behoeden voor een catastrofale klimaatverandering waarvan we de gevolgen zwaar onderschatten. En dat klopt allemaal: Parijs vormt volgens nagenoeg alle gespecialiseerde wetenschappers de ultieme kans om op de valreep met maatregelen te komen.

Dat er dus veel verwacht wordt van de deelnemers is een understatement. Helaas zal ons land daarbij nog maar eens een marginale rol spelen. Een gemiste kans voor een klein land om het voortouw te nemen in een uitermate belangrijk dossier. België, voorlopig nog één van de meest welvarende naties ter wereld, met een (deels) hoogopgeleide bevolking en een economie die volop op zoek is naar een transitie van 'oude industrie' naar vooruitstrevende technologie, zou als een toonaangevend gidsland kunnen gelden. Als een bescheiden maar ambitieuze natie, een voorbeeld voor anderen.

Te vrezen valt echter dat dat niet zal gebeuren. Daar zijn twee redenen voor.

Eerst en vooral trekt België in verspreide slagorde naar de top. Onze vier milieuministers (het hadden er ook zes kunnen zijn, want zo veel regeringen telt ons land) reizen in een indrukwekkende delegatie naar Parijs zonder gezamenlijk strijdplan. En zelfs zonder een sluitend akkoord over de onderlinge verdeling van de afgesproken budgetten. Dat is een ronduit beschamende vertoning, een beschaafde democratie onwaardig. De afgelopen weken werd op gênante wijze duidelijk dat de vier betrokken ministers zich verstoppen achter aloude politieke spelletjes, waarvan het bekendste luidt 'Wij zijn niet begonnen, de anderen zijn begonnen'. Kinderen op de speelplaats zullen dat allicht herkennen.

Premies en fiscale aftrekposten

Maar misschien moeten we ook de hand in de collectieve eigen boezem steken. De Belgen blinken niet bepaald uit in het correct inschatten van de gevolgen van een klimaatverandering. Sterker nog: ondanks studies die aantonen dat we - althans in theorie - begaan zijn met klimaat en de gevolgen daarvan, hoor je op straat een ander verhaal. We staan achterdochtig tegenover eventuele maatregelen. De klimaatverandering is a) niet waar (dat zijn de die-hard non-believers), en b) gaat ons geld kosten. "De groenen gaan ons in de portefeuille zitten", klinkt het dan.

Bovendien zijn we blijkbaar enkel bereid een individuele inspanning te doen wanneer we daar de rechtstreekse bonussen voor ontvangen. Premies en fiscale aftrekposten, dán is de Belg in staat om zonnepanelen te plaatsen. Kortom, van een gedragen engagement lijkt weinig sprake te zijn. Uiteraard vertaalt die klaagzang zich in politici die voortdurend met één oog kijken naar 'de achterban', met het oog op electoraal succes. Wee de verkozene of de partij die het aandurft om een vooruitstrevende eigen koers te varen.

De hoop: we zijn kampioenen van de improvisatie

Onze klimaatministers worden dan nog eens beïnvloed (zeg gerust rechtstreeks aangestuurd) door machtige lobbybedrijven en industriële belangengroepen die niet gebaat zijn bij urgente maatregelen. Lobbying is uiteraard niet verboden. Het zou zelfs een gezonde manier kunnen zijn om onze verkozenen bij de les te houden. Maar enkel indien ook de andere stemmen voldoende gehoord en geapprecieerd worden. Daar is nu geen sprake van: enkel het geld regeert, met argumenten zoals werkgelegenheid en investeringsklimaat. Niks mis mee, maar het langetermijndenken dat het klimaat nodig heeft, verdwijnt daarmee naar de achtergrond. De volgende verkiezingen, zo zou je kunnen stellen, bepalen letterlijk de toon en de proporties van eventuele beslissingen.

Dat schetst een luguber beeld van wat ons in Parijs de komende dagen te wachten staat. België heeft, in een amechtige poging om tot een soort eensgezindheid te komen, vorige week verklaard "zich aan te sluiten bij de Europese visie". Dat klinkt niet bepaald progressief. Het is een visie die er geen is, en die neigt naar intellectuele luiheid en een pijnlijk gebrek aan durf. Op die manier eindig je in het beste geval bij een slotverklaring die bol staat van de gemiste kansen, steunend op een soort 'neerwaartse nivellering'. Wanneer meerdere landen hun plan de campagne laten afhangen van wat andere landen doen, krijg je sowieso een onambitieus gemiddelde.

Maar om positief te eindigen: laat ons hoopvol blijven. En denken dat het alsnog kan. We zijn de kampioenen in de improvisatie. Laat dat bizar talent de komende week volop spelen. Op die manier komt er - wie weet - alsnog een verrassing uit de hoed. Niet omdat we willen, maar omdat het moet.

Stijn Meuris