Waarom Liesbeth List zich uit de openbaarheid terugtrekt

De maand van Liesbeth List. Dat zou oktober 2017 voor Liesbeth List zijn. De maand waarin ze op twee momenten groots geëerd wordt, en opnieuw in de belangstelling komt te staan, zoals vaker in haar leven. Op 2 oktober is de première van de musical Liesbeth List over haar leven en werk. Eind oktober verschijnt bovendien de biografie De dochter van de vuurtorenwachter.

De zangeres zal daar weliswaar bij aanwezig zijn, maar op afstand, in de luwte. Liesbeth List (75) heeft besloten niet meer op te treden, geen interviews meer te geven of anderszins openbare activiteiten te ondernemen. Dit in nauw overleg met haar dochter Elisah en haar arts. List lijdt aan een vorm van dementie, als gevolg van hersenletsel uit het verleden. Daardoor is littekenweefsel ontstaan, met geheugenverlies tot gevolg.

List stopt. Hiermee wordt een punt gezet achter een lange carrière die in 1962 begon en tot nu duurde. Het laatste optreden van de zangeres was dit voorjaar, toen ze optrad op een bijeenkomst van de CPNB, waar de Boekenweek-auteurs van dit jaar - Connie Palmen en Herman Koch - werden geeerd. Ze zong toen Non, je ne regrette rien van Edith Piaf, het nummer waarmee ze, sinds ze de hoofdrol speelde in de musical Piaf, een doorstart in haar carrière maakte.

Dat juist nu haar terugtreden wordt bekendgemaakt, heeft te maken met de twee grote gebeurtenissen die rond List op stapel staan. Musicalproducent Hans Cornelissen (De Graaf & Cornelissen Entertainment) en uitgever Geneviève Waldmann (Luitingh-Sijthoff) worden al geruime tijd overstelpt met aanvragen voor interviews en reportages met haar. Maar dat lukt niet meer. Bovendien, zo zegt haar dochter, alles is intussen bekend en gezegd, en steeds weer worden dezelfde vragen gesteld: wat is uw lievelingsnummer, hoe was het werken met Ramses en wat weet u nog van uw jeugd in Indië?

_{Bekijk hieronder een fragment van de jublieumtour van List. Tekst gaat verder na video.}

Het bezoek

Ze ontvangt het bezoek in haar appartement, negen hoog in Amsterdam, met schitterend uitzicht over het IJ. Het is er te groot aan het worden, na de dood van haar man Rob Braaksma, nu drie jaar geleden. Haar make-up is perfect, de pruik karakteristiek en ze draagt een fraai zwart-witjurkje ('geen couture hoor, maar speciaal voor deze gelegenheid door Elisah uitgezocht').

Aan de grote tafel in haar appartement zitten behalve haar dochter ook producent (tevens goede vriend) Cornelissen en uitgever Waldmann. Mensen die ze vertrouwt, die het beste met haar voor hebben. En dat beste is nu dat ze zich terugtrekt en podium en publiek laat voor wat ze zijn. Maar lastig blijft het, vindt ze, heel lastig. 'Alles is gezegd, alles is gedaan - dat is waar. Maar stel dat iemand met mij een duet zou willen zingen, dan zou dat toch geweldig zijn? Zo heb ik altijd geleefd: kijken wat er op mijn pad komt.'

Maar dat gedeelte gaan we nu dus afsluiten, zegt dochter Elisah, die haar moeder liefdevol maar ook gedecideerd wil beschermen tegen te veel aandacht en gedoe. Toen ze 70 werd, was er al een grote afscheidstournee langs bijna alle Nederlandse theaters, compleet met band en een overzicht van haar rijke repertoire. Op dat moment had ze eigenlijk een punt achter haar carrière moeten zetten, maar ja, artiestenbloed kruipt waar het niet gaan kan.

Zo stond ze vorig jaar nog in de kleine theaters met de voorstelling Tandem, samen met vriendin Annemarie Oster. Dat stoppen met optreden op zich geen gek idee zou zijn, werd toen al duidelijk. List zong in dat programma een aantal nummers en dat ging prima. Maar een avond lang met allure een zaal bespelen, lukte niet meer. 'Nee, dat had ik beter niet kunnen doen. Dat de mensen er überhaupt op afkwamen is nog steeds een raadsel.'

Dat is nu net de kern van het probleem. Of althans van Lists voortdurende aantrekkingskracht op het publiek. Ze is een diva, die nooit een diva heeft willen zijn (want van karakter bescheiden, en nogal onzeker over de eigen kwaliteiten) maar door klasse, uitstraling en talent behoort ze toch al meer dan vijftig jaar tot onze grote artiesten. Thuis is ze Ellie Driessen, onherkenbaar voor het publiek dat haar uit duizenden herkent vanwege het List-kapsel, de stijlvaste make-up en de couturejurkjes. Door dat uiterlijk, dat in de loop der jaren nauwelijks is veranderd, lijkt ze tijdloos, of beter gezegd: in de tijd bevroren. Lichamelijk nog best pittig, ondanks een paar auto-ongelukken ('af en toe moest ik kennelijk gestraft worden') en valpartijen. Haar dochter legt uit dat juist die ongelukken de oorzaak zijn dat haar moeder vergeetachtig wordt en af en toe in de war is.

Haar actieve loopbaan zit er nu op, ze is geen publiek bezit meer. Maar dat betekent niet dat het leven zinloos is geworden.

List: 'Totdat ik doodga, wil ik leven. Ik hoop dat dat nog lang is.'

Elisah: 'Het is tijd om naar de dierentuin te gaan, met je kleinkind. Het abonnement op Artis heb ik al in huis.'

Op gepaste afstand zal ze in oktober zeker present zijn bij de première van de musical en presentatie van de biografie. 'Dat is zo bijzonder voor deze oude tante, dat die twee momenten er nog aan komen! Toen Hans twee jaar geleden belde met het plan voor een musical over mijn leven en werk, dacht ik dat hij gek geworden was en een grap maakte. Maar hij meende het en ik vind het geweldig! Het is een monument voor mij, terwijl ik er nog ben.'

Cornelissen: 'Liesbeth heeft er volop aan meegewerkt. In het script mocht alles van haar worden gebruikt, ook de shit in de perioden waarin het minder met haar ging. Ze heeft ons alle support gegeven. Ze was ook bij de audities voor de hoofdrol en toen Renée van Wegberg De verzoening zong, heb ik haar voor het eerst van haar leven zien huilen. Ze was bouche bée.'

Biografie

In de biografie komen allerlei mensen over Liesbeth List aan het woord, onder wie NRC-columnist en schrijver Bas Heijne en oud-premier Wim Kok. Het voorwoord is geschreven door oud-burgemeester van Amsterdam Job Cohen. Door de inbreng van meer dan veertig geïnterviewden komen nieuwe feiten aan het licht die nog niet eerder zijn gepubliceerd.

Op de tafel staan glazen water, een schaaltje met gezouten noten en een plankje met Franse kaas. De enige die ervan eet, is List zelf. De producent en de uitgever onderstrepen tijdens het gesprek dat het toch bijzonder is dat haar carrière op deze manier wordt voortgezet, in de verbeelding van het theater en de beschouwing van de biografie. List: 'Ja, en daar ben ik jullie erg dankbaar voor.'

Het gaat nog even over dat laatste publieke optreden in maart van dit jaar, voor een gezelschap van auteurs en boekliefhebbers, waar ze iedereen, en vooral de daarbij aanwezige jonge mensen, verraste met haar intense vertolking van Non, je ne regrette rien.

List: 'Ik heb daar uren in een hok zitten wachten voordat ik op mocht.'

Elisah: 'Ho, ho, het was wel in een suite in Hotel de l'Europe hè, met een schaal oesters en een fles champagne op tafel.'

List lacht en heft het chanson aan. Het klinkt doorleefd.

Concrete vragen over wat dit afscheid voor haar betekent, lijkt ze behendig te omzeilen met antwoorden als: 'Ach, we zien wel', 'Ik ben zo blij dat mijn fans me nooit in de steek hebben gelaten' en 'Als de mensen me niet meer vragen: ook goed. Dan vraag ik de mensen: zullen we een weekend naar Parijs gaan?'

De ervaring van de laatste tijd leert dat ze de dingen na een kwartier soms ook weer is vergeten. Maar tijdens dit gesprek lijkt het toch tot haar door te dringen hoe die toekomst zich onomkeerbaar aandient. Het zwijgen en die zwart omrande ogen die af en toe de verte in turen, zeggen meer dan de antwoorden die soms langs kronkelige paden tot stand komen.

Tot slot: 'Het verhaal is verteld. Mij zorgen maken over de toekomst - ik heb het nooit gedaan. Ik leef in het nu. Ik laat alles over me heen komen, begrijp je? En wat dat podium betreft: het is mooi geweest. Ja, inderdaad, dat is ook de titel van een van mijn nummers: Het is mooi geweest.'