Creditcard moet kinderen weren van pornosites, maar waterdicht is het niet

Britse pornosites moeten vanaf april volgend jaar strenger controleren of hun bezoekers 18 jaar of ouder zijn. Om toegang te krijgen moeten internetters hun creditcardgegevens opgeven. Zo'n verifieerbare leeftijdscheck blijkt sinds 2008 ook al te gelden voor sommige websites in Nederland en is inzet van een rechtszaak waarin dit jaar een uitspraak wordt verwacht. Die kan gevolgen hebben voor de toegang tot aanstootgevende content op internet.

In de rechtszaak probeert een niet bij naam genoemde website onder een boete van 75 duizend euro uit te komen. Het Commissariaat voor de Media (CvdM) heeft die straf vorig jaar opgelegd. De website, waar gebruikers beelden kunnen uploaden, bood onder het kopje 'Rapesex' twee filmpjes aan waarin de gewelddadige verkrachting van vrouwen wordt gesuggereerd. De site verzuimde de beelden ontoegankelijk te maken voor kinderen jonger dan 16 jaar. Het was voor het eerst dat de toezichthouder een boete oplegde voor zo'n vergrijp.

Websites die op commerciële leest (abonnementen, advertenties) content aanbieden moeten zich registreren bij het CvdM. Die plicht geldt voor publieke en commerciële omroepen, maar ook voor catalogusdiensten als Netflix en Pathé en websites met eenzelfde opzet. 'Van belang is hoe groot de redactionele invloed op het aanbod is', zegt een woordvoerder. Websites die geen materiaal van gebruikers verzamelen en tonen, vallen in een schemergebied.

Geregistreerde websites moeten 'technische' maatregelen nemen om te verhinderen dat minderjarigen beelden kunnen zien die hun 'lichamelijke, geestelijke of zedelijke ontwikkeling' schaden. Alleen vragen of een bezoeker 16 jaar of ouder is, vindt de toezichthouder onvoldoende. Een leeftijdscheck aan de hand van creditcard- of andere betalingsgegevens is dat wel. Precies zo'n verifieerbare controle moeten pornosites in Groot-Brittannië invoeren. Op overtreding staat maximaal 280 duizend euro boete en het uit de lucht halen van de website.

Niet waterdicht

Leeftijdscontroles zijn schering en inslag op internet. Pornografische websites, maar ook sites met computerspellen voor 18 jaar en ouder vragen bezoekers naar hun leeftijd. Sociale media als Facebook en Twitter staan niet toe dat jongeren onder de 13 een account aanmaken. Websites over alcoholhoudende dranken of tabak doen ook een leeftijdscheck. Maar ze controleren niet of de bezoeker zijn echte geboortedatum intikt.

Webwinkels die bier, wijn, sterke drank, rookwaren en medicijnen verkopen kunnen de kassa als controlemiddel gebruiken, zegt Martijn Hos, directeur beleid van brancheclub Thuiswinkel.org. Die oplossing is niet waterdicht: slimme kinderen kunnen betaalmiddelen van hun ouders 'kapen'. Hos: 'Je wilt bij aflevering kunnen nagaan of iemand meerderjarig is. Sommige internetbedrijven eisen al dat de bezorger dat controleert.' Albert Heijn meldt dat het een onlinebestelling met alcohol, tabak of medicijnen alleen afgeeft 'aan iemand die de leeftijdsgrens van 18 jaar bereikt heeft'.

Thuiswinkel.org pleit ervoor DigiD in te voeren als middel om de leeftijd van internetters te checken. DigiD is een identiteitscontrole voor websites en diensten van de overheid. 'Maar die wil daar niet aan', zegt Hos. Hij staat sceptisch tegenover het Britse plan voor pornowebsites. 'Is dat een waterdichte oplossing? Hoeveel kinderen weten niet waar de creditcard van hun ouders ligt?'

'Beperking onlinevrijheid'

Bits of Freedom, dat opkomt voor burgerrechten op internet, ziet ook haken en ogen. 'Het is een beperking van de onlinevrijheid', zegt woordvoerder Daphne van der Kroft. 'Hoeveel mensen zullen zich als pornokijker willen registreren? Wat doe je met sociale media als Twitter?' Bits of Freedom is bang dat de geverifieerde leeftijdscheck een opstapje is naar een internetpaspoort. 'Dan kun je alleen nog online als je identiteit bekend is.'

Ook in Groot-Brittannië klinkt kritiek. Uit onderzoek blijkt dat een leeftijdscontrole kinderen die gericht naar porno zoeken niet tegenhoudt. In een interview zei onderzoeker Victoria Nash van het Oxford Internet Institute dat de regering probeert een sociaal vraagstuk te verhelpen met een technisch middel. 'Dit gaat over onze geseksualiseerde cultuur - kinderen kunnen gemakkelijk seksueel getinte beelden zien in Game of Thrones of de clips van Rihanna - en hoe het onderwijs en opvoeders daarop moeten reageren.'

Groot-Brittannië

De leeftijdscheck is het tweede middel dat de conservatieve Britse regering inzet tegen internetporno. Eerder verplichtte ze providers een pornofilter aan te bieden. Gemiddeld 10 procent van de klanten maakt daar gebruik van.