Dat blijkt dinsdag uit onderzoek door het Erasmus MC.
Bijna 100 van 241 ondervraagde zorgverleners hebben sterke vermoedens of zeggen zeker te weten dat patiënten die ze behandelen in het buitenland een nier hebben gekocht. Onder hen zijn transplantatiechirurgen, nierartsen, verpleegkundigen en maatschappelijk werkers.
Van deze deelnemers hebben er zeventien gezegd dat zij tussen 2008 en 2013 patiënten hebben behandeld van wie ze vermoeden dat zij in Nederland een orgaan hebben gekocht. Twee van deze patiënten hebben dat ook inderdaad toegegeven.
Dertien professionals zeggen dat zij donoren behandelen die een nier zouden hebben verkocht aan iemand in Nederland. Negen deskundigen hadden in deze periode vermoedens van mensenhandel. Drie keer is gemeld dat de donor vertelde gedwongen te zijn een nier af te staan.
Buitenlandse roots
De patiënten om wie het gaat, verschijnen plots in het ziekenhuis met een nieuwe nier. Ze geven ronduit toe dat ze voor het orgaan hebben betaald of doen vaag over waar de nier vandaan komt.
Vaak gaat het om patiënten met buitenlandse roots, zegt hoofdonderzoeker Frederike Ambagtsheer in de Volkskrant. De patiënten ondergaan de operatie in het land van herkomst of een land waarmee ze volgens de criminologe "affiniteit hebben".
Bedragen die voor nieren worden betaald variëren van 6.000 euro tot 100.000 dollar (78.000 euro). Het goedkoopst zijn nieren in Pakistan, maar ook in India, Colombia en China zijn nieren te koop.
In dat laatste land zouden ze afkomstig zijn van ter dood gebrachte gevangenen. Commerciële orgaanhandel is, behalve in Iran, wereldwijd verboden.
Beroepsgeheim
Ambagtsheer vindt het te ver gaan om het verplicht te stellen dat het medisch beroepsgeheim doorbroken wordt bij vermoedens van illegale orgaanhandel, maar dit zou wel anoniem gemeld moeten kunnen worden. ''Zorgverleners zouden het aan de politie moeten kunnen melden zonder dat de identiteit van de patiënt bekend wordt.''
Namen van artsen, ziekenhuizen en bemiddelaars die bij illegale transplantaties betrokken zijn, zouden bij een centraal meldpunt neergelegd moeten kunnen worden. Hiervoor moet de patiënt wel toestemming geven, of de wet moet worden veranderd, aldus Ambagtsheer.
Het Erasmus MC, de landelijke eenheid van de Nationale Politie en andere partners werken samen in het zogenoemde HOTT-project, dat mensenhandel met het oog op orgaanhandel bestrijdt. Andere uitkomsten van onderzoek worden op 21 november bij Europol in Den Haag gepresenteerd.
Wachtlijst
Eind vorig jaar stonden 735 patiënten in Nederland op de wachtlijst voor een nieuwe nier, meldt de Volkskrant op basis van cijfers van de Nederlandse Transplantatie Stichting.
Dat was 14 procent minder dan een jaar daarvoor, vooral doordat meer levende donoren vrijwillig een nier afstonden. In heel 2013 werden in Nederland 954 nieren getransplanteerd.