Tefaf steekt de plas over

Daar sta je toch even van met je ogen te knipperen, bij binnenkomst in de Wade Thompson Drill Hall. Op de stoep zag alles er nog New Yorks uit: gele taxi's en zwarte auto's met privéchauffeur rijden af en aan. Goedgekapte dames op killer heels en gedistingeerde heren met overjas stappen uit. Personeel staat klaar met zwarte paraplu's om het bezoek droog over te brengen naar de Park Avenue Armory, de voormalige wapenopslag in het chique Upper East Side, waar een grote kunstbeurs wordt gehouden.

Maar wie binnenloopt, waant zich met elke stap meer in Maastricht, de thuisbasis van 's werelds grootste kunst- en antiekbeurs Tefaf. De Drill Hall en de 19de-eeuwse stijlkamers van de Armory - indrukwekkende, rijkgedecoreerde, maar ook wat donkere ruimtes - zijn door vormgever Tom Postma grotendeels veranderd in een typische Tefafomgeving: een rustig en modern parcours van galeries, met een heldere belijning van licht. Kroonluchters van rozen, asters en fresia's. Tafels vol glazen champagne. En kijk, daar is ook de Oesterman, vaste waarde op Nederlandse kunstbeurzen, hier een bezienswaardigheid. Gewapend met een oestermes en emmers ijs op de heupen voorziet hij giechelende gasten ter plekke van geopende schelpen.

DNA van Tefaf

'Het DNA van Tefaf transplanteren naar New York', noemt directeur Patrick van Maris dat. Vrijdag opende The European Fine Art Fair voor het eerst ook een vijfdaagse beurs in New York. Met 94 handelaren uit 13 landen is de New Yorkse loot kleiner en intiemer dan het origineel (dit jaar zo'n 270 deelnemers). De herfstbeurs concentreert zich op toegepaste en beeldende kunst, meubels en sieraden uit alle windstreken, van de oudheid tot 1920. In mei volgt een tweede beurs in de Armory, die zich toespitst op moderne en eigentijdse kunst en design.

De oversteek naar Amerika was nodig. Want Tefaf mag alom geprezen worden om zijn strenge keuringscommissie en uitzonderlijke kwaliteit, de beurs heeft te kampen met teruglopende bezoekersaantallen en een krimpende kunstmarkt. Vorig jaar nam de verkoop van kunst wereldwijd met bijna 7 procent af, blijkt uit onderzoek dat Tefaf jaarlijks laat verrichten. In China ging het zelfs drie keer zo hard achteruit. In Amerika daarentegen groeide de kunsthandel in 2015 met 4 procent, tot 27,3 miljard dollar; bijna de helft van de kunsthandel wereldwijd.

Amerikanen zijn grootverbruikers, ook als het om kunst gaat. Maar van de 75 duizend bezoekers van Tefaf Maastricht komen er maar een paar duizend uit de VS. 'Met deze beurs zetten we Maastricht in de etalage', zegt Van Maris, terwijl hij van achter een glas witte wijn de drukke beursvloer overziet. 'En laten we meer Amerikanen zien waartoe Tefaf in staat is.' Hij hoopt in vijf dagen zo'n 22 duizend bezoekers te trekken.

Kleiner budget

Onder de handelaren heerst een opgewonden stemming. 'Het is de beste stap die we hadden kunnen zetten', zegt Konrad Bernheimer, expert oude meesters bij kunsthandel Colnaghi uit Londen. 'Dit is de hoofdstad van collectioneurs', zegt Axel Vervoordt, de Vlaamse kunst- en antiekhandelaar met vestigingen in Antwerpen en Hongkong. 'Omringd door goede adviseurs, met hechte banden met musea - de beste klanten zitten hier.' Hij zag het aantal Amerikanen op de beurs in Maastricht afnemen: 'Uit angst voor terrorisme vermijden ze Europa.'

Maastricht is een must voor topmusea en -verzamelaars. 'Maar hier komen ook Amerikaanse musea met een iets kleiner budget', ervaart Joan Wijermars, Amsterdamse specialist in 18de- tot 20ste-eeuwse sculptuur. 'Die hebben geen miljoenen, maar wel tonnen te besteden. Ik hoop aan het eind van de beurs te zeggen dat ik mijn boekje vol heb met nieuwe contacten.'

The Armory

De opdracht: 'Creëer een kunstbeurs die absoluut spectaculair is.' Nog best lastig, ondervond Tom Postma, vaste vormgever van Tefaf. Want hoe maak je een moderne en lichte beurs in een donker, klassiek interieur, waar je geen spijker in de muur mag slaan? Een van Postma's lumineuze oplossingen: hij behing de meeste gangen en stijlkamers van de Armory met witte transparante voile. Dit brengt licht en eenheid in het gebouw, maar laat het historische interieur zichtbaar.

Then we take... Beijing?

Maar zullen Amerikaanse kopers nog naar Maastricht komen, nu een alternatief om de hoek voorhanden is? Kan de New Yorkse Tefaf de moederbeurs uithollen? Die vraag wordt weggewoven door de organisatie, door handelaren en door de Maastrichtse delegatie. 'Ik zie het als aanvulling, niet als concurrentie', zegt burgemeester Annemarie Penn. 'Zoals de uitbreiding van Art Basel naar Miami ook de hoofdbeurs heeft versterkt.'

Tefaf Maastricht is een destination fair, zegt directeur Van Maris. Je gaat er speciaal naartoe, dompelt je er paar dagen in onder - heel anders dan een beurs in New York. Ik zie hier veel jong publiek dat we kunnen interesseren ook eens naar Maastricht te komen.' Otto Naumann, een van de prominentste handelaren in oude meesters in New York, is overtuigd van het welslagen: 'Tefaf heeft ruim dertig jaar ervaring. En het is een non-profitorganisatie: voor en door kunsthandelaren. Die ook nog bereid is in de lange termijn te investeren.'

Als Tefaf New York een succes wordt, wat is dan de volgende stap? First we take Manhattan, then we take... Beijing? Van Maris lacht: 'Eerst moet deze beurs goed op de rit staan. Maar als deze beurs zich heeft gesetteld, moeten we zeker naar het Verre Oosten kijken.'