Geweldgebruik is bij uitstek een politieke kwestie

Politiemensen zitten op hun tandvlees. Moe van het maandenlange verhoogde dreigingsniveau en de taken die dat met zich meebrengt. De politie is onderbezet. Uitgedund ten gevolge van de decennialange besparingen. Punt is dat de oorzaken van deze malaise liggen in de politieke besluitvorming, of beter het gebrek daaraan. Wie beslist er immers over de hoogte van het dreigingsniveau en de consequenties die dat met zich meebrengt, of over de invulling van de politiekaders en de budgetten die dat vergt?

Politiemensen worden geconfronteerd met geweld, gepleegd door "jongeren met een moeilijk sociaal profiel, met een welbepaalde culturele achtergrond en in een welbepaalde periode van het jaar", aldus Antwerps burgemeester De Wever in een interview met deredactie.be.

Sociaal contract

Dat naar Borgerhout wordt verwezen als problematisch, is echt niet nieuw. Dat komt vooral doordat maatschappelijke problemen (zoals werkloosheid, laag scholingsniveau, slechte huisvesting enzovoort) er al lang verdichten. Ook hier liggen de oorzaken van de problemen in de politieke besluitvorming, of beter het gebrek daaraan. Wie beslist er immers over de zorg waarmee maatschappelijke problemen in deze wijken worden tegengegaan, waardoor het niet langer nodig is hen als 'probleemwijken' te beschouwen?

Dit is geen antipolitiek, gewoon een zakelijke vaststelling. Als staatsburger zijn wij medecontractant in het sociaal contract tussen de overheid en de bevolking. Het wezenlijke kenmerk van dat contract houdt in dat burgers afstand doen van het gebruik van geweld. In ruil daarvoor aanvaardt de overheid de opdracht de veiligheid van burgers te verzekeren als een exclusieve publieke taak. Het gaat hier om de grondgedachte dat het uitsluitend de staat (en zijn politiediensten) toekomt om de vrijheden van zijn burgers te beschermen en te garanderen.

De bepaling van artikel 1 van de wet op het politieambt is niet toevallig: "Bij het vervullen van hun opdrachten (...) waken de politiediensten over de naleving en dragen zij bij tot de bescherming van de individuele rechten en vrijheden, evenals tot de democratische ontwikkeling van de maatschappij. Om hun opdrachten te vervullen, gebruiken zij slechts dwangmiddelen onder de voorwaarden die door de wet worden bepaald."

Eigenaardig plan

Kortom, de politie heeft in de eerste plaats de moeilijke taak de burger te beschermen in geval van geweldpleging, en ze dient daarbij over de noodzakelijke middelen te beschikken. Wat die middelen dan zijn, wordt bepaald, inderdaad opnieuw, door de politieke besluitvorming - in de eerste plaats door de wetgever.

Dat de politie zichzelf dient te beschermen tegen geweldpleging is de evidente randvoorwaarde voor het in stand houden van het sociaal contract met de burger. Een onmachtige politie kan immers de bevolking niet of onvoldoende beschermen. Maar een bijzonder plan voor de 'bescherming van de politie' oogt in deze context wel erg eigenaardig. Wie zal er dan zijn om de politie te beschermen? Het politieapparaat is precies gemaakt om die bescherming te garanderen. Er is gewoonweg geen bijkomende 'beschermengel', noch voor de bevolking, noch voor de politie zelf.

Het is vijf voor twaalf. Het is hoog tijd dat politici beseffen dat zij er zijn om oorzaken van geweldgebruik onder burgers onderling en tegen de politie weg te nemen. Dat betekent concreet: voorzien in de middelen om probleemwijken te transformeren tot leuke woonbuurten, te voorzien in heldere wetgeving inzake proportioneel politieel geweldgebruik, het afstemmen van het dreigingsniveau op de schaarse middelen en, als het echt niet anders kan, te voorzien in bijkomende capaciteit voor de politie.