Emotionele sfeer op laatste EU-top met Cameron: "Waarom is er geen plan?"

"Ik wilde dat ik het referendum had gewonnen", gaf Cameron toe aan de 27 andere staats- en regeringsleiders. "Het doet mij verdriet, maar we moeten het aanvaarden. Ik ben meer bezorgd dat het Verenigd Koninkrijk zijn banden met Europa op het goede spoor krijgt."

Voor de aanvang van de top waren bijna alle Europese leiders duidelijk: artikel 50 - dat het vertrek uit de EU officieel zou maken - moet zo snel mogelijk worden ingeroepen. Heel snel was duidelijk dat er twee kampen aan tafel zaten: zij die begrip hebben voor de vraag van het Verenigd Koninkrijk om hen wat meer tijd te geven en zij die de Britten het mes op de keel willen zetten. Ons land zit wat in het midden.

Volgens Donald Tusk, de voorzitter van de Europese Raad, moeten we echter toch vooral onthouden dat de leiders begrip hebben voor de situatie en dat ze het stof eerst wat willen laten gaan liggen. "Al moet het ook niet te lang gaan duren. Er is te veel onzekerheid."

Europees Commissievoorzitter Jean-Claude Juncker was een stuk scherper. "Ik heb enig begrip voor het feit dat David Cameron wat tijd wil om na te denken, want hij voerde campagne om te blijven", zo zei hij. "Maar wat ik niet begrijp is dat degenen die willen vertrekken totaal niet in staat zijn ons te vertellen wat ze willen. Ik dacht dat degenen die willen vertrekken een plan, een project of een globale visie zouden hebben."

Cameron zou aan zijn collega's hebben gezegd dat de sleutel van de toekomstige relaties tussen het Verenigd Koninkrijk en de EU ligt in een aanpassing van de regels over het vrij verkeer van personen.

Maar het lijkt weinig waarschijnlijk dat de Britten die aanpassing zullen krijgen. De voorbije dagen hebben verschillende Europese leiders al aangekondigd dat een toegang tot de Europese eenheidsmarkt onlosmakelijk verbonden is met het vrije verkeer van arbeid en personen.

"We horen dat de sfeer toch wat emotioneel was", zegt VRT-journaliste Leen De Witte. "Iedereen is onder de indruk dat de Britten hebben gekozen om de EU te verlaten. Er is boosheid, maar iedereen houdt wel zijn manieren. Hoe dan ook heeft dit toch diepe wonden geslagen."

Want één ding is duidelijk: de uitslag van het referendum is onomkeerbaar. De Duitse bondskanselier Angela Merkel liet duidelijk verstaan dat het referendum "een nieuwe realiteit" is. "Ik zie geen manier om dat nog om te draaien. Dit is niet het moment voor wishful thinking."

Vandaag vergaderen de Europese staatshoofden en regeringsleiders een eerste keer zonder Cameron. Ze zullen dan van gedachten wisselen over de toekomstige relatie met de Britten en over de manier waarop ze het geloof in het Europese project bij de bevolking nieuw leven kunnen inblazen. Een groot inhoudelijk debat wordt er nog niet verwacht. In september komen de Europese leiders opnieuw in conclaaf bijeen om zich te buigen over de toekomst van Europa.