Waarom het Friese superjacht van Trump uit Makkum er nooit kwam

Bastiaan Sonneveld had nooit zo'n jacht ontworpen. Natuurlijk, de 36-jarige ontwerper tekende in zijn carrière veerboten, cruiseschepen en een aantal kleinere plezierjachten, maar zoiets? Daar had hij zich nooit aan gewaagd.

Toch belde in het voorjaar van 1989 de directeur van scheepswerf Amels te Makkum. Een stuk of vijf bekende ontwerpers hadden een poging gewaagd om een kolossaal jacht te ontwerpen, vertelde hij. De opdrachtgever had de voorstellen van tafel geveegd. Kon Sonneveld iets bedenken dat wél bij vastgoedtycoon Donald Trump in de smaak zou vallen?

Dat wilde hij wel. Man, als dit lukte kon het de definitieve doorbraak van zijn bureau in de mondiale jachtbouw betekenen. Dan lag de wereld voor hem open - voor hem, een eenvoudige jongen die de zeevaartschool had afgerond, maar al na een jaar had geconcludeerd dat een leven als zeeman hem niet kon bekoren.

Sonneveld bestudeerde het lijstje met eisen. Het schip moest 128 meter lang worden en 16 meter breed. Trump wilde een comfortabele suite voor zijn gezin, een stuk of twintig gastenverblijven, een zaal waar hij een paar honderd gasten kon ontvangen, een zwembad en een landingsdek voor zijn helikopter. 

Hij dacht aan de Trump Tower in New York, de thuisbasis van de miljardair. De architectuur van die wolkenkrabber was overtuigend en direct, vond Sonneveld. Trump hield blijkbaar van het grote gebaar. Niet veel later pakte de ontwerper zijn schetsboek. Uit zijn potlood vloeide een slank en imponerend schip.

Jachtwerf Amels had al eens zaken gedaan met Donald Trump. Anderhalf jaar eerder, op 22 januari 1988, schoof de Trump Princess 'de kathedraal van Makkum' binnen, het enorme overdekte droogdok dat als enige in Nederland een schip met een lengte van bijna 90 meter kon huisvesten.

Verantwoording

Voor dit artikel sprak de Volkskrant met oud-medewerkers van Amels en met andere betrokkenen. Ook werd gebruik gemaakt van krantenartikelen uit die tijd, vooral uit de Leeuwarder Courant.

Het jacht - een van de grootste ter wereld - was in 1980 gebouwd in opdracht van een Saoedische wapenhandelaar die het naar zijn dochter had vernoemd: Nabila. Sindsdien had het schip enige roem vergaard als decor in de James Bondfilm Never Say Never Again. Trump kocht het in 1987, plakte er zijn eigen naam op en bestelde een refit.

Zo'n honderd medewerkers van Amels stortten zich op de Princess. De marmeren vloeren, de wanden van onyx en de gouden kranen en deurknoppen mochten blijven, maar de vloerbedekking en de lederen bekleding moesten helemaal worden vernieuwd. Ook zou het schip opnieuw in de lak worden gezet, zodat het weer glom als een spiegel.

Voor Amels kwam de order, waarmee 17 miljoen gulden (7,7 miljoen euro) was gemoeid, op een uitstekend moment. Een jaar eerder was het bedrijf failliet gegaan. Investeringsmaatschappij CTS Limited kocht de boel op en zorgde voor een doorstart. Desondanks voelde Makkum de pijn: voor de helft van de 120 medewerkers was geen plek meer.

Eind mei kwam de 42-jarige Trump de vorderingen zelf inspecteren. Hij arriveerde met zijn toenmalige echtgenote Ivana per helikopter in Makkum. 'We stonden te praten onder in het dok', herinnert Wessel de Vries zich, destijds werkbaas bij Amels. 'Zijn vrouw vroeg hem iets en kreeg meteen een sneer. Hij leek me niet erg aardig.' Lang bleef het stel niet. Direct na de rondleiding vlogen ze terug naar Schiphol.

Een week na het bezoek trokken twee sleepboten de Trump Princess achterwaarts de kathedraal uit, gadegeslagen door de dorpelingen. Het jacht was klaar om de Atlantische Oceaan over te steken, waar Trump ermee zou pronken op de jaarlijkse vlootshow in New York.

Een goed beeld

Door de ramen zag hij de boomtoppen van Central Park, aan de wanden prijkten ingelijste tijdschriftcovers met de beeltenis van Trump. Daar zat Bastiaan Sonneveld dan, met zijn enorme tekeningentas op de 26ste verdieping van de Trump Tower, in het vrij sobere kantoor van een van de meest succesvolle mannen van de Verenigde Staten.

Sonneveld had twee weken aan het ontwerp van het nieuwe jacht gewerkt. In de laatste paar dagen had hij een tekening van twee meter breed gemaakt. Daarmee was hij - met directeur Cor Smits van Amels - naar New York gereisd. Ze hadden in het Plaza Hotel mogen overnachten, het beroemde hotel dat Trump een jaar eerder voor ruim 400 miljoen dollar had aangeschaft.

Trump wendde zich tot Sonneveld. 'Laat maar zien wat je hebt.'

Sonneveld opende zijn tas en haalde er de panelen uit waarop hij de tekening had geplakt. Hij vouwde ze open.

De ontwerper zei weinig. Dat was niet nodig, vond hij. Een goed beeld was krachtiger dan een verhaal. Dit was een goed beeld. Er sprak emotie uit - bam!

'Superorder'

Trump keek er kort naar.

Toen zei hij: 'That's what I want!'

Een 'superorder' noemde de Leeuwarder Courant het op de voorpagina van 20 juni 1989. Drie jaar lang zouden ze bij Amels met honderd man aan het jacht van Trump moeten bouwen. Door de voorgenomen lengte moest de kathedraal misschien verbouwd worden. Het prijskaartje vermeldde een ongekend bedrag: circa 330 miljoen gulden.

Een verslaggever had direct naar de rechterhand van Trump in New York gebeld. Was Trump zijn andere jacht nu al zat, wilde hij weten.

'Nee', antwoordde Jeffrey Walker, vicepresident van de Trump Organization. 'Integendeel. Het jacht is een groot succes in ons land. Maar Trump wil een nog imposanter jacht, dat bovendien zijn eigen persoonlijkheid uitstraalt. De Trump Princess is gebouwd naar de wensen van een ander, Trump wil nu een schip dat helemaal van hemzelf is.'

De grootste

En wat maakte dat nieuwe jacht zo bijzonder? 'De grootte alleen al', antwoordde Walker. 'De Trump Princess was na de verbouwing al een groots jacht, maar dit zal alles doen verbleken. Het wordt het duurste en grootste privéjacht ter wereld.'

O ja, vroeg de verslaggever, het schip moest toch 128 meter lang worden? En hoe zat het dan met het schip van koning Fahd van Saoedi-Arabië? Dat was toch 147 meter? 'Ach ja', zei Walker. 'Dat schip van die 'Arab what's his name'. Maar dat is een afzichtelijk prul.'

Driehonderd man van verschillende bedrijven zouden straks in de kathedraal aan de Trump Princess II werken, schatte directeur Cor Smits in oktober 1989. Driehonderd man! Alleen dan zouden ze het schip voor de zomer van 1992 gereed hebben, zoals met Trump was afgesproken.

Luxer dan luxe

De mannen van scheepswerf De Biesbosch in Dordrecht begonnen in januari met het casco van het schip, want daar hadden ze bij Amels niet voldoende mensen voor. Dit casco, waar vijfduizend ton staal in verwerkt moest worden, zou over een jaar naar Makkum komen. In de kathedraal zouden ze vervolgens de aluminium opbouw - waar scheepswerf Friesland in Lemmer al aan begonnen was - op het casco zetten.

Daarna konden ongeveer honderd werklieden van interieurbouwer Struik en Hamerslag - ook betrokken bij de renovatie van het eerste jacht van Trump - aan de slag. 'Hiermee kunnen we alle grenzen verleggen', zei directeur Marco Struik tegen de Leeuwarder Courant. 'Het wordt luxer dan luxe, de meest moderne dingen moeten we maken. En we moeten de hele wereld over om bestanddelen te kopen. Bepaalde onderdelen moeten zelfs nog worden uitgevonden.'

Vertrouwelijkheid

Op welk moment klonk in de bestuurskamer van Amels het eerste gemopper? Wanneer sloeg Cor Smits met zijn vuist op tafel? Wie slaakte de eerste vloek?

Er is weinig over bekend, want ook 27 jaar later weigert de toenmalige directie te spreken over de toestanden met Trump.

'Ik wil daar niets over kwijt', zegt Smits door de telefoon. 'Meneer Trump was onze klant en een directeur praat niet over zijn klanten.'

'Ik voel er niets voor om opnieuw over Trumps bemoeienis met de werf Amels te praten', mailt Sjoerd Veeman. 'Ik ben nog steeds werkzaam in de megajachtbusiness en vertrouwelijkheid is daar een must, zelfs als het onderwerp alle details zelf met overgave van de daken schreeuwt.'

'Dat kan Smits beter vertellen', zegt Piet Horjus.

Feit is dat de eerste maanden van 1990 hectisch waren voor Amels. In de media verschenen berichten over de aanstaande scheiding van Donald en Ivana. Dat zou geen gevolgen hebben voor de order bij Amels, meldde de Leeuwarder Courant op 13 februari. 'Bij mijn weten tenminste niet', zei directeur Cor Smits.

Overname

Waren de aanbetalingen van Trump toen al gestopt? Had hij al pogingen ondernomen om de reeds gedane betalingen terug te vorderen? Misschien wel, maar Smits hield ook toen de kaken stijf op elkaar. Ondertussen vreesde de directeur voor de toekomst van het bedrijf.

In de kantine van jachtwerf Amels pakte Jeffrey Walker de microfoon. Het was 10 mei 1990 en de vicepresident van de Trump Organization vertelde de opgetrommelde pers dat Donald Trump de werf had overgenomen van CTS Limited. Het was zijn eerste investering in de Europese Gemeenschap.

Walker sprak in superlatieven. In Makkum werkten de beste ambachtslieden. Een betere jachtwerf dan Amels bestond niet. En ze gingen hier de prachtigste jachten van de wereld bouwen.

Met de kennis van nu kon je dit horen: 'Trump will make Amels great again.'

Langetermijnaankoop

Walker ontkende dat het Trump alleen te doen was om zijn eigen schip. In de media waren berichten verschenen dat de tycoon vreesde dat de bouw van zijn jacht in gevaar zou komen als een ander de werf overnam. Onzin, aldus Walker. 'Het is een langetermijnaankoop.'

En nee, Trump verkeerde - door de scheiding en miljoenenverliezen op zijn casino's - niet in financiële problemen, zoals werd beweerd. 'Amels is gezond, Trump is nog veel gezonder', zei Walker. 'Hij heeft volgens de somberste schatting 500 miljoen dollar op de bank staan. Begrijp me goed: op de bank. Hoeveel procent van het nationaal inkomen van Nederland is dat?'

Nog geen maand na de persconferentie was Jeffrey Walker weer in Makkum. Hij vertelde Cor Smits dat de bouw van het jacht zou worden stilgelegd.

Tijdelijk, schreef de Leeuwarder Courant op 7 juni 1990. Want Trump wilde het ontwerp van het voortstuwingsmechanisme nog eens onder de loep nemen. Hij zou gasturbinevoortstuwing wensen in plaats van gewone motoren.

Onverwachts

Tegen de verslaggever zei Smits dat het 'geheel onverwachts' kwam. 'Het is niet duidelijk wat Trump nu wil.'

'Of het jacht afgebouwd gaat worden en wanneer', zei hij kort daarna tegen een andere journalist, 'ligt aan mijn klant en enige aandeelhouder.'

Een dag later publiceerde de Leeuwarder Courant een treurig stemmende analyse. Trump had Amels overgenomen om te voorkomen dat 'een andere eigenaar met contracten en boeteclausules zou gaan zwaaien in geval van uitstel van de bouwwerkzaamheden'.

Dat lijkt een plausibele analyse, zeggen betrokkenen van toen. 'Hij kocht de werf omdat hij de order wilde annuleren', zegt Ton Compier, destijds lid van de ondernemingsraad van Amels.

'Ik vermoed dat hij schadeclaims wilde ondervangen', zegt Roelof Verdam, ouddirecteur van scheepswerf De Biesbosch, dat eenderde van het casco gereed had.

'Dit was de beste oplossing voor Trump', zegt ontwerper Bastiaan Sonneveld nu. 'De werf kostte een paar miljoen. Dat was minder dan de termijnen die openstonden.'

Rare snuiter

Nog in juni verkocht Donald Trump zijn 'langetermijnaankoop', die hij anderhalve maand in bezit had gehad. De Trump Princess II zou nooit worden afgebouwd.

Een jaar of twee later wandelde Bastiaan Sonneveld door New York. Toen hij de Trump Tower passeerde, besloot hij in een opwelling naar binnen te gaan.

Hoe vaak was hij hier met Cor Smits geweest? Een keer of vier, vijf? Ze hadden zelfs met Trump geluncht in een chic etablissement, waar ze per limousine heen waren gereden. Sonneveld keek er met plezier op terug. Ze waren aan elkaar gewaagd geweest, ook al vond de miljardair hem waarschijnlijk een rare snuiter, met zijn lange rode haren. Misschien waardeerde Trump het dat de ontwerper nooit exact deed wat hij suggereerde.

Ja hoor, zeiden de beveiligers, Sonneveld mocht boven komen.

Desillusie

Dat de boel werd afgeblazen, was een desillusie geweest. En hij had financiële schade geleden. Een deel van de gemaakte kosten kreeg hij wel vergoed door de nieuwe eigenaren van Amels, maar lang niet alles. Gelukkig was er vrij snel een mooi nieuw project gekomen.

De lift arriveerde op de 26ste verdieping. Daar zat de man die ooit een jacht van 330 miljoen gulden had besteld.

Hij had het een geweldig project gevonden, zei Trump. En zijn ontwerp was het beste van allemaal geweest.

Na ongeveer een half uur stapte Sonneveld weer in de lift naar beneden. Hij zou Donald Trump nooit meer spreken.