VVD kiest voor kabinet; Schippers door de knieën

In een brief aan de Tweede Kamer deed minister-president Rutte donderdagavond enkele concessies aan de Eerste Kamer, die dinsdag het wetsvoorstel ter beperking van de vrije artsenkeuze verwierp. Het gaat vooral om een versterking van de positie van patiënten. De beperking van de vrije artsenkeuze blijft overeind, maar gaat minder ver dan Schippers eerst wilde.

In het nieuwe plan kan iedereen, binnen zijn polis en ongeacht de polisvorm een 'second opinon' vragen. In de wet wordt specifiek vastgelegd wat allemaal onder 'acute zorg' valt waarvoor de vrije artsenkeuze sowieso blijft bestaan. Over de samenstelling van die lijst met kwalen wordt nog onderhandeld. Ook komt in de wet te staan dat specifieke zorg in academische ziekenhuizen sowieso toegankelijk blijft voor iedereen die daarnaar door een arts wordt verwezen. De verzekeraar krijgt daarover niets te zeggen. Verder komt er een expliciet verbod op 'risicoselectie' door verzekeraars: specifieke reclame gericht op doelgroepen of het opwerpen van drempels voor bepaalde patiënten wordt uitdrukkelijk verboden.

Het kabinet hoopt dat het nieuwe voorstel alsnog de steun zal krijgen van de drie PvdA-dissidenten die Schippers dinsdag dwarsboomden in de senaat. Donderdagochtend stelde het drietal de coalitie voor een voldongen feit: zij lieten weten dat zij op geen enkele manier vooraf zullen instemmen met een poging tot reparatie van het plan. Zij blijven erbij dat de vrije artsenkeus overeind moet blijven en behouden zich het recht voor een nieuw wetsvoorstel gewoon weer onafhankelijk te beoordelen zodra dat aan de orde is in de Eerste Kamer. De druk nog verder opvoeren zou niet worden gewaardeerd en alleen maar averechts werken, was de boodschap die senator Adri Duivesteijn verpakte in een brief aan vice-premier Asscher.

Gegarandeerde instemming van de volledige PvdA-fracties in Tweede én Eerste Kamer was nou juist de keiharde eis die Schippers dinsdag al op tafel legde nadat het mis was gegaan in de senaat. Zij wil niet nog een keer worden verrast. De VVD-top schaarde zich onmiddellijk achter haar en zette de PvdA het mes op de keel: buigen of barsten. Asscher bracht Duivesteijns boodschap donderdag over aan de VVD. De Pvda-top zei er nogmaals nadrukkelijk bij mee te willen werken aan de reparatie van Schippers' plan, maar geen garanties te kunnen geven voor de opstelling van de eigen senaatsfractie.

Bal terug bij coalitieparter

Daarmee legde de PvdA de bal terug bij de coalitiepartner, die voor een fundamentele vraag kwam te staan: is deze wet inderdaad een kabinetscrisis waard? Na de woede over de 'onbetrouwbaarheid' van de PvdA en de reputatieschade voor Schippers, kwam er in de loop van de donderdag ook weer ruimte voor andere gedachten in het liberale kamp. Een tweede kabinetscrisis onder zijn leiding kan slecht uitpakken voor de reputatie van premier Rutte, die er bij het aantreden van deze ploeg in het najaar van 2012 nou juist zo op hamerde dat het land behoefte heeft aan stabiel bestuur.  

Daarnaast speelt mee dat het ook voor de VVD niet het ideale moment lijkt voor verkiezingen. Het kabinet is nog niet in de fase dat het waardering kan oogsten voor het gevoerde beleid. Het economisch herstel is pril, de werkloosheid nog steeds hoog. En het regeerakkoord is weliswaar grotendeels door het parlement geloodst, maar de grote hervormingen in de zorg, de sociale zekerheid en op de arbeidsmarkt landen pas de komende maanden in het land, met alle zorgen en onrust van dien. Velen in VVD en PvdA verwachten dat het stof in de loop van 2015 zal neerdalen, maar nu is dat nog zeker niet het geval. Landelijke verkiezingen in het eerste kwartaal van 2015 zouden kunnen leiden tot een enorme afstraffing van de coalitiepartijen.  

Dat alles speelt mee in de afweging die donderdagavond leidde tot de beslissing om toch nog op zoek te gaan  naar een plan dat de dissidenten mogelijk weer binnenboord kan halen. Met het nieuwe voorstel koopt de coalitie bovendien tijd. Tijd om af te wachten wat er gebeurt op 18 maart, als er sowieso verkiezingen voor Provinciale Staten en de Eerste Kamer zijn en de verhoudingen op het Binnenhof worden herschikt. Tijd ook om even uit te blazen in het vandaag begonnen kerstreces. En tijd om de komende weken te ervaren hoe groot en ingrijpend de schade is van de vertrouwensbreuk die deze week is aangericht door het politieke ongeluk in de Eerste Kamer.