De 5 boeken die het leven van Rudi Vranckx hebben veranderd

Is het nu thuis in de zetel of in een tentenkamp in een desolaat gebied, boeken lezen is de meest zuivere vorm van ontspanning en escapisme. Ook voor oorlogscorrespondent en boekenfanaat Rudi Vranckx. "Het feit dat ik de voorbije 25 jaar in een vijftigtal conflictgebieden ben geweest, heeft me wellicht meer veranderd dan wat ik zelf voor mogelijk hield. Hierdoor heeft bepaalde literatuur voor mij ook een andere invulling gekregen."

Zelfs wanneer Vranckx onderweg is, voelt hij zich genoodzaakt om een boekenwinkel binnen te stappen als hij er een tegenkomt. "Vroeger toen ik in Bagdad was en de regio nog onder Sadam Hoessein viel, ging ik altijd naar Al Mutanabbi, de bekendste boekenstraat in het oude stadsdeel. Dat straatje was voor mij een bron van hoop. Extremisten hebben het enkele keren de lucht ingeblazen, en toch kwamen schrijvers, kunstenaars en intellectuelen daar telkens terug samen om met elkaar in discussie te treden en te ontsnappen aan de wereld."

Toch is het voor Vranckx praktisch gezien niet altijd even gemakkelijk om te lezen als hij op pad is. Daarom heeft hij zichzelf een e-reader aangeschaft. "Het is niet hetzelfde als een boek fysiek in je handen hebben, maar zo kan ik toch lezen als ik ergens in het duister zit."

Een klein boekje van de wereldreiziger Conrad die voornamelijk in Azië heeft rondgezworven. Deze zoektocht naar de duisternis heeft Vranckx eens in zijn greep nooit losgelaten en hem een fascinatie voor Congo opgebracht. Op zoek naar een perfide handelaar in het hart van Congo, een tocht op de Congostroom, steeds dieper en verder weg van wat wij de beschaving noemen. "Niet alleen de tocht geografisch gezien is interessant", vertelt Vranckx, "maar ook de afdaling naar de menselijke waanzin en hoe je daarmee omgaat. Mensen hebben vaak een verkeerd beeld van de oorlog: het gaat niet om de gevechten maar om wat het met de mensen doet."

"Ondanks het feit dat het boek losjes gebaseerd is op historische figuren uit het Congo van Leopold II en zijn wantoestanden, blijft het thema universeel." Want Vranckx las dit werk van Conrad nog voor hij zijn huidige job als oorlogscorrespondent uitoefende. Hij kwam erop door de film "Apocalypse now", die hem van zijn sokken blies. Daarin heeft regisseur Coppola het verhaal overgebracht naar Vietnam en Cambodja, wat het universele karakter nogmaals aantoont.

Voor "Bonjour Congo" een zevendelige reeks waarin Vranckx vijftig jaar na de onafhankelijkheid van onze voormalige kolonie doorheen het land reist, voer hij ook de Congostroom op. "Dat was voor mij een beetje thuiskomen: door dat boek opnieuw te beleven of om ernaar op zoek te gaan. Binnenrijden in het onbekende. Het zat ook in mijn achterhoofd bij de zoektocht naar IS voor mijn laatste boek "Harde tijden"."
 

"Deze bundeling verhalen van "de moeder van de oorlogscorrespondenten" Martha Gellhorn neem ik nog vaak ter hand", vertelt Vranckx. Ze heeft hem geïnspireerd door de manier waarop ze de waanzin en idiotie van een halve eeuw oorlog heeft verwoord en beschreven. "De passages die me boeien en die me hebben geraakt, heb ik aangeduid. De zinnen over de kampbewoners van Dachau staan in mijn geheugen gegrift."

"Oorlog en de plaats waarin we moesten leven, schreef ze. Wel die woorden hebben nog niets aan kracht verloren. Dit boek heeft mijn job concreet gemaakt." Vranckx was voor de eerste keer als journalist naar de oorlog getrokken. In Roemenië waren er protesten uitgebroken tegen het regime van Ceauşescu. "Daar heb ik voor de eerste keer mensen elkaar zien doodschieten."

"Dus ik kwam thuis en ik zocht naar zingeving. Ik wou weten of ik er goed aan gedaan had om ter plaatse te gaan en hoe ik ermee moest omgaan. Je komt daar ten slotte in het onbekende terecht waar waanzinnige dingen gebeuren, dus je kunt het niet beschrijven als op een persconferentie. Gellhorn beschreef die waanzin zo droog, dat het persoonlijk werd door juist afstandelijk te zijn. Dat is een veel bredere manier van oorlogsbeschrijving. Het was voor mij heel leerzaam om echt naar dat gezicht van de oorlog op zoek te gaan."
 

"Een vreemde keuze nietwaar?" Het is een wat archaïsch boekje van een Nederlandse kunsthistorica-musicologe. Vranckx heeft het ooit gekregen van een leraar die hen op Italiëreis meenam. "Dit boekje heeft me de rijkdom van Italië na de Romeinen leren kennen."

Dingen die in verandering zijn, een nieuwe wereld die ontdekt wordt en de tijd tussen het oude en het nieuwe, is een leidmotief voor Vranckx. "Als een rups die zich ontpopt tot een vlinder." Duecento speelt zich af in 1300 en toont de overgang tussen de "magische" middeleeuwen en de nieuwe tijd, de renaissance. "Die fascinerende wereld met zijn ontdekkingen en de nieuwe kennis die op ons afkwam. Hierdoor is mijn liefde voor Umbrië ontstaan."

Een boek dat Vranckx het voorbije jaar enorm heeft geïnspireerd is "Sapiens". Het beschrijft de geschiedenis van de mensheid vanaf het moment dat hij als het ware een stok vastnam. "Ik ben gecharmeerd door mensen die vanuit de lucht durven te kijken en grote lijnen durven te trekken. Als historicus was dat een gemis gedurende mijn opleiding."

Volgens Vranckx moet je als geschiedkundige op twee manieren denken: je moet de grote lijnen zien en verbanden leggen, maar je moet ook doorheen de verschillende culturen kijken. "Je moet de natuur van de mens erin betrekken: we zijn onze eigen wolf. We vernietigen andere mensensoorten. Door dit boek te lezen begin je over veel zaken na te denken."

Religie en ideologie leiden volgens Harari tot hetzelfde eindproduct. Dat zijn dezelfde fenomenen die een impact hebben op het menselijk gedrag. "Dit boek maakt het interessant om na te denken over recente gebeurtenissen. Neem nu Charlottesville: als neonazisme een vergelijkbaar fenomeen is, dan kan je ook de link leggen met jihadisme. Het zijn geestelijke manieren om menselijke mechanismen in gang te zetten."

"Sinds Bob Dylan de Nobelprijs voor de Literatuur heeft ontvangen is het aanvaardbaar geworden om iemand uit de muziekwereld op te noemen, maar vooral Jacques Brel is voor mij altijd een inspiratie geweest."

Vranckx vindt het ongelooflijk hoe Brel in een viertal paragrafen een hele wereld kan schetsen en kritisch is over hoe we leven en met elkaar samenleven. "Zijn liederen zijn miniaturen van wat wij nastreven. Hoe persoonlijkheid en emotie gecombineerd wordt met een inzicht in de natuur van de mens: dat raakt me. Als ik Brel hoor is er instant een stilte in mijn hoofd."