D66 heeft bijna geen keus meer: nu is de ChristenUnie aan de beurt

Het zijn de vier krachtigste woorden in de Nederlandse politiek: er is geen alternatief. Met die boodschap van Edith Schippers gaat Pechtold dinsdag naar zijn fractie. 'Er ligt nog maar één meerderheidsvariant op tafel en dat is de variant met VVD, CDA, D66 en ChristenUnie', concludeerde de informateur maandag na dagen 'afpellen'.

Dinsdagochtend moeten de fracties van de vier betrokken partijen nog hun zegen geven, maar alle ogen zijn gericht op het tegenstribbelende D66. Kan die partij nog terug? Waarschijnlijk niet. ChristenUnie-leider Segers toont zich daarvoor te meegaand. Voor de ChristenUnie is 'alles bespreekbaar', herhaalde hij maandag na zijn gesprek met Schippers. Is het D66-voorstel voor stervenshulp bij 'voltooid leven' dan geen breekpunt meer? Segers: 'Het is een heel ingewikkeld onderwerp, maar ook ingewikkelde onderwerpen liggen op tafel.'

Dat klinkt al heel anders dan voor de verkiezingen. Toen sprak hij over een 'huiveringwekkend' voorstel, waaraan de ChristenUnie 'op geen enkele manier' zou meewerken. Nog altijd is de partij mordicus tegen, maar Segers wil niet dat Pechtold de kwestie kan aangrijpen om de ChristenUnie buiten de deur te houden.

Pechtold heeft tijdens de 'bijna-impasse' van de afgelopen week op alle manieren laten zien dat hij na het afvallen van GroenLinks dolgraag een nieuwe linkse partner wil. Zo stelde hij maandag nog voor om SP én PvdA uit te nodigen voor onderhandelingen met VVD, CDA en D66.

Zijlijn

Een klein uur later was al duidelijk dat zo'n coalitie er niet komt. Lodewijk Asscher nam na zijn gesprek met Schippers alle hoop over de PvdA als reddingsboei weg: 'We zijn niet beschikbaar voor onderhandelingen met het zogenoemde motorblok van VVD, CDA en D66.' Volgens Asscher is het een illusie om te denken dat zijn partij met negen schamele zeteltjes 'drie rechtse partijen op sociaal-economisch vlak' kan bijsturen.

Ook Emile Roemer houdt vast aan de verkiezingsbelofte dat de SP niet met de VVD gaat samenwerken. Tegelijkertijd weet de SP-leider wat hem te wachten staat als er nu toch een centrum-rechts kabinet met VVD, CDA, D66 en ChristenUnie komt: hij zal worden achtervolgd met het verwijt dat de SP weer aan de zijlijn bleef tijdens de formatie.

De SP-leider probeert die kritiek voor te zijn door onvermoeibaar te pleiten voor een centrum-links kabinet-Buma I. Zonder de VVD, maar met CDA, D66, SP, PvdA, GroenLinks én 50Plus. Asscher sluit medewerking aan zo'n coalitie op voorhand niet helemaal uit - 'Ik ga erover denken als Buma me belt' - maar de voorman van het CDA blijft onwrikbaar in zijn afwijzing, al zou hij de functie van premier krijgen in het monsterverbond tussen zes partijen. 'Zo'n coalitie bestaat alleen in het hoofd van Roemer', sneerde Buma vorige week.

Pechtold en zijn fractie hebben nu bijna geen keus meer. Een kabinet met GroenLinks was de droomcoalitie; toen dat misliep ging bijna iedereen op het Binnenhof er al van uit dat de ChristenUnie aan de beurt zou komen. Heel Nederland heeft de afgelopen dagen kunnen zien dat er inderdaad weinig anders op zit - en misschien was dat ook wel de bedoeling van de 'bijna-impasse'.

Ook D66 zal dinsdag waarschijnlijk tegen heug en meug tot de conclusie komen dat er voorlopig geen alternatief is voor de ChristenUnie. Iedere andere beslissing leidt tot een echte impasse.