Direct naar artikelinhoud

Trump zint in Jeruzalem op de 'ultieme deal'

Hij noemt het de 'ultieme deal': vrede in het Israëlisch-Palestijnse conflict. Op bezoek in Jeruzalem toont Donald Trump zich onverwacht diplomatiek. Maar de bewoners van de eeuwige stad zien de status quo niet zo gauw doorbroken worden. 'Ik geloof niet in vrede.'

Trump bij de Klaagmuur.Beeld afp

Donald Trump staat voor de Klaagmuur, het heiligste van het heiligste voor het Joodse volk. Even is hij alleen met zichzelf, even heerst rondom hem de stilte, daar waar normaal het rumoer regeert.

Het is een privébezoek, toch is het historisch: nooit eerder bezocht een zittende Amerikaanse president deze gewijde plek in Oost-Jeruzalem. Zijn voorgangers deden dat niet omdat het Palestijns gebied is, door Israël bezet. Trump doet het wel. Maar de Israëlische premier Benjamin Netanyahu is er niet bij. Trump wilde de Palestijnen niet onnodig tarten. De provocateur toont een onverwachte kant: die van diplomaat en evenwichtskunstenaar.

Trump wil niet de Verlosser zijn maar simpel de dealmaker zoals in zijn tijd als New Yorkse vastgoedmagnaat

Mogelijk is het een louteringsproces en waar kan dat beter gestalte krijgen dan in het Midden-Oosten, geboorteplaats van de drie grote monotheïstische godsdiensten. Er is de situatie thuis. Trump had volgens zijn adviseurs nauwelijks geslapen toen hij afgelopen weekeinde in Saoedi-Arabië landde. Een 'semi-automatisch salvo aan schandalen', zoals een Israëlische krant het noemde, moet hem murw hebben gemaakt. Trump heeft het tumult nooit geschuwd, maar wat vorige week in Washington gebeurde, was te veel van het goede. Als Israëlische journalisten serieus beginnen te schrijven dat dit Trumps eerste reis is naar de regio en misschien ook wel zijn laatste, dan doet dat pijn.

Het kan de president tot het inzicht hebben gebracht dat hij beter wat omzichtiger te werk kan gaan. Ook het Midden-Oosten zelf is doorgaans erg behulpzaam bij het bijbrengen van wat deemoed aan de hoogmoedigen. Trumps voorganger Barack Obama besteedde op een gegeven moment geen seconde meer aan het vredesproces tussen Israël en de Palestijnen. Zover is Trump nog niet, maar hij heeft wel een stoomcursus realiteitszin gehad.

Ivanka Trump bij de Klaagmuur.Beeld reuters

Ultieme deal

In zijn verkiezingscampagne zei hij dat er 'geen streep licht' zat tussen hem en Israël. Hij beloofde de Amerikaanse ambassade in Tel Aviv te verplaatsen naar het betwiste Jeruzalem, had geen problemen met het bouwen van Joodse nederzettingen in Palestijns gebied en tornde aan de door de rest van de wereld gewenste twee-statenoplossing: een onafhankelijke Palestijnse staat naast Israël. Het leverde hem de liefde op van rechts, zowel in Israël als in de Joodse gemeenschap in Amerika. Hij werd onthaald als de messias.

Maar inmiddels is kandidaat Trump veranderd in president Trump. De verhuizing van de ambassade kwam er niet op dag 1 van zijn presidentschap, Netanyahu is gevraagd zich terughoudend op te stellen bij de bouw van de nederzettingen en de Palestijnse president Mahmoud Abbas, die hamert op een eigen staat, kreeg een zeer vriendelijke ontvangst op het Witte Huis. Trump heeft een nieuw doel: hij wil niet de Verlosser zijn maar simpel de dealmaker zoals in zijn tijd als New Yorkse vastgoedmagnaat. Gewoontegetrouw schept hij erover op: ze zeggen dat een vredesakkoord zeer moeilijk is, maar dat wil ik wel eens zien, ik wil de 'ultieme deal'.

Ik heb veel Arabische vrienden. Ik respecteer ze en zij houden van mij. Maar ik geloof niet in vrede
Efraiem Holtberg

Vlak bij de Klaagmuur in de Joodse wijk van de Oude Stad van Jeruzalem woont Efraiem Holtberg. Hij was een van de eerste Joden die zich hier vestigden, meteen na de verovering in 1967 van dit deel van de stad. Hij is gekleed in een zwart pak en een wit overhemd, heeft een witte baard en een zwarte hoed. 'Het is goed dat Trump gekomen is, ik heb veel Arabische vrienden. Ik respecteer ze en zij houden van mij. Maar ik geloof niet in vrede.'

Terwijl de kleine man met de vriendelijke ogen op straat uitbundig een bevriende Arabische loodgieter begroet, vergelijkt hij Israël met een Fiat. 'Dat is geen Volvo. In een kleine auto is gewoon geen plaats voor twee chauffeurs.' Ook wil hij  nooit afstand doen van het vijftig jaar geleden veroverde oosten van Jeruzalem waar de Klaagmuur zich bevindt, het enige dat overbleef nadat de Romeinen de Tempel hadden verwoest. Het was niet veel. 'Maar tweeduizend jaar kwamen Joden naar dit schamele overblijfsel om te bidden en om het te kussen.' Dat geven we niet weer weg, is Holtbergs boodschap. 'Je kunt ook je hart niet weggeven.'

Existentiële angst

Aan Palestijnse kant zijn de gevoelens niet minder sterk. Palestijnse facties hebben een Dag van Woede aangekondigd voor als Trump vandaag Abbas bezoekt in Bethlehem. Het moet een signaal worden aan de Amerikaanse president dat het 'Palestijnse volk staat op zijn zelfbeschikkingsrecht en nationale onafhankelijkheid, met Oost-Jeruzalem als zijn soevereine hoofdstad.' Ook hier nationalisme en religie, want in dit deel van de stad is de Tempelberg met de Al Aksa-moskee, een van de heiligste plekken in de islam.

Het zijn dus de taaiste want van existentiële angst doordrenkte gevoelens waarmee een onderhandelaar te maken kan krijgen. Het gaat om het vinden van een vergelijk over grondgebied dat een centrale plaats inneemt in de nationale en religieuze identiteit en historie van Israëliërs en Palestijnen. De avond voor de komst van Trump wordt dat eens te meer duidelijk bij een muziekfestival bij de Jaffa Gate van de Oude Stad. Op de eeuwenoude muren dansen kleurige lichtbeelden door elkaar heen, er worden Jeruzalem-liederen gezongen, er wordt gedronken en gelachen. Het is de opening van de festiviteiten ter ere van de overwinning in de Zesdaagse Oorlog in 1967. Veroverd werden Oost-Jeruzalem en de Westelijke Jordaanoever. Het was het begin van een 'tijdelijke bezetting' die inmiddels vijftig jaar duurt.

President Trump wordt verwelkomd door Benjamin Netanyahu.Beeld epa
Je kunt niet elke dag bang zijn. Ik hou er wel rekening mee. In de bus kijk ik rond of iemand mij niet in de rug kan steken
Gideon Goldstein, joodse ingenieur

'We vieren vooral dat we na tweeduizend jaar heel Jeruzalem terugkregen', zegt Gideon Goldstein. De ingenieur is 27, veertig jaar jonger dan Holtberg maar ook hij wil niets weten van concessies over Jeruzalem. Hij is ook voor meer nederzettingen. Niet iedereen in Israël staat er zo in. Sommigen ter linkerzijde klampen zich vast aan de hoop dat Trump het vredesproces een nieuwe kans zal geven. Daarvoor zijn ze bereid hem het voordeel van de twijfel te geven. Anderen menen echter dat het afgelopen moet zijn met de bijna onvoorwaardelijke steun van Amerikaanse presidenten voor Israël.  Door maar geld en wapens te verstrekken, is de prijs van vrede voor Israël hoger dan de kosten van de bezetting en daarom doet het geen concessies, schrijft Gideon Levy in Haaretz.

De jonge ingenieur Goldstein heeft er geen enkele moeite mee als de huidige status quo blijft bestaan. 'Door de bank genomen is het goed leven hier. Onze high tech is gewild in de wereld - wat ze ook over ons zeggen.' Heel bang voor geweld is hij niet. 'Je kunt niet elke dag bang zijn. Ik hou er wel rekening mee. In de bus kijk ik rond of iemand mij niet in de rug kan steken.' Goldstein raakt aan een belangrijk punt. Economisch gaat het goed met Israël en de veiligheid is verbeterd (mede vanwege de Muur). Daar komt bij dat de Palestijnen verdeeld zijn en dat Saoedi-Arabië en andere Arabische landen de dreiging van Iran als een groter probleem zien dan het uitblijven van een onafhankelijke Palestijnse staat.

Zelfbedrog

Het zou Netanyahu kunnen sterken in de gedachte dat vrede niet nodig is. Anderen brengen daartegenin dat dit zou neerkomen op zelfbedrog. Want de voortdurende bezetting en het marginaliseren van de Palestijnen isoleert Israël internationaal en leidt tot etnisch-religieus chauvinisme en de ondermijning van de democratie, schrijft The Economist.

Netanyahu is voorlopig zichtbaar in zijn sas met Trump. Hij glimt. Vergeten is Obama, met wie hij een ijzige relatie onderhield. Gretig steunde hij Trump maandag toen deze harde taal bezigde over Iran en aanvoerde dat de Arabische landen gaarne bereid zijn deze dreiging mét Israël het hoofd te bieden. De premier doet dat uit overtuiging, maar misschien ook omdat het afleidt van de Palestijnse kwestie.

Hij trekt zich niets aan van de negatieve kwalificaties die in de Israëlische pers over Trump worden uitgestort (paranoïde, schietgraag, onvoorspelbaar, onbetrouwbaar, opschepper, chronische leugenaar). Zijn vrouw Sara stak Donald en Melania bij de welkomstceremonie een hart onder de riem. 'De meerderheid van de mensen houdt van ons en van jullie, ondanks de media'. Trump heeft pijn en zij voelt met hem mee.

Netanyahu is voorlopig zichtbaar in zijn sas met Trump. Hij glimt

Meer over Trump

Zijn eerste grote buitenlandse reis: welke diplomatieke uitglijders riskeert hij met deze vuurdoop?

De verkiezing van Donald Trump heeft de EU gered, stelt de Bulgaarse politicoloog Ivan Krastev.

Wat als de wereld wordt geleid door een kind? Het gevaar van Donald Trump.