Staken als God in Frankrijk - Steven Decraene

Steven Victor Decraene is journalist buitenland bij VRT Nieuws en volgt de situatie in Frankrijk op. De afgelopen maanden was hij verschillende keren in Frankrijk voor verslaggeving over terrorisme, sociale onrust en de politieke ontwikkelingen.

"Alleen een Europese titel in het voetbal kan Frankrijk er bovenop helpen", zo zegt een Fransman mij in een kiosk in de havenstad Le Havre. Alle krantentitels rondom de toonbank schreeuwen om zijn aandacht met nieuws over de stakingen, het dreigende brandstoftekort en de nieuwe arbeidswet.

Toen François Hollande in 2012 de eed aflegde als Franse president, had hij één belangrijke boodschap: “Reken mij op het einde van mijn eerste ambtstermijn af op de werkloosheidscijfers. Als die gedaald zijn, wil ik mij kandidaat stellen voor een tweede termijn.”

Net dit engagement dreigt de president zuur op te breken. In vergelijking met vier jaar geleden zijn er 600.000 werklozen bijgekomen. Ongeveer 10% van de beroepsactieve bevolking in Frankrijk is werkloos. Nog pijnlijker voor Hollande, onder de jongeren tussen 18 en 22 jaar zoekt een kwart naar een geschikte job, net die groep mensen die hij eerst wou helpen.

Franse bedrijfsleiders zeggen het al jaren: ze willen geen nieuwe werknemers aannemen omdat de strikte arbeidsregels rond werktijden en ontslagregelingen hen met handen en voeten binden. De ondernemingszin wordt zo gefnuikt en ook multinationals twijfelen daarom om te investeren in Franse afdelingen.

Hollande besloot daar iets aan te doen en ontwierp samen met zijn regering de fameuze “loi El Khomri”, een nieuwe arbeidswet genoemd naar de Franse minister van Werk Myriam El Khomri. Kerngedachte van de wet: een soepelere arbeidsregeling zal bedrijven aanzetten tot meer jobcreatie. En daarbij mogen zelfs Franse heilige huisjes zoals de werkweek van 35 uur en de strikt gereglementeerde ontslagregeling sneuvelen.

De nieuwe arbeidswet is nu al een gedrocht van meer dan 3.500 pagina’s vol met amendementen en uitzonderingsmaatregelen die er onder druk van de vakbonden kwamen. Toch vinden nog een aantal vakbonden dat de wet te ver gaat.

Bedrijven zouden op eigen initiatief en zonder te zich te moeten houden aan collectieve arbeidsovereenkomsten, de werkweek kunnen oplengen en overuren minder moeten compenseren. “Dat is teruggaan naar de 19e eeuw,” zegt een vakbondsmilitant me aan een stakingspost, “de patron mag zomaar beslissen over hoeveel we werken en wat we kunnen verdienen."

De werkelijkheid is genuanceerder, maar vaststaat dat deze nieuwe arbeidswet wel komaf maakt met veel sociale verworvenheden. En dat gaat voor enkele syndicale organisaties te ver en dus moet het land plat. De krachtmeting met de Franse regering is ingezet.

Betogingen, “Nuit Debouts”, prikacties bij het openbaar vervoer, stakingen bij havenarbeiders en luchtverkeersleiders, op twee maanden tijd zijn er al verschillende dagen van sociaal protest geweest. Maar nu speelt één vakbond “all-in”. 

De CGT, la Confédération Générale du Travail, een radicale linkse vakbond drijft het conflict op de spits en blokkeert daarom olieraffinaderijen en brandstofdepots, werpt hier en daar filterblokkades langs de autowegen op en roept op tot een algemene mobilisatie.

De vakbonden vertegenwoordigen ongeveer 5% van de werknemers in de privésector, dus stelt de Franse regering de legitimiteit van de vakbondsacties in vraag. De vakbonden van hun kant halen er een peiling bij die zegt dat 7 op de 10 Fransen de nieuwe arbeidswet niet steunen en dat Hollande's populariteit gezakt is tot 15%.

“Nee, dit is niet mei ’68, dit is mei 2016,” antwoordde Hollande op een vraag of het land niet stilaan afglijdt in een totale impasse. Toch kan de Franse president niet trots zijn op het parcours dat de nieuwe arbeidswet al aflegde.

Uit angst dat zijn wet geen meerderheid in de Kamer zou krijgen, werd de tekst niet per stemming, maar per decreet (het zogenaamde article 49.3) goedgekeurd. Heel wat parlementsleden, ook uit de PS-meerderheid, zijn verbolgen over die manier van politiek voeren. Premier Manuel Valls wil echter niet van wijken weten en zal de wet straks ook zo aan de senaat voorleggen.

Met het Europees Kampioenschap Voetbal op nauwelijks twee weken breekt nu een beslissende periode aan voor het verzet tegen de arbeidswet. Als Hollande het grote publiek kan overtuigen dat de veranderingen nodig zijn en stilaan zijn vruchten afwerpen, hoopt hij op een minder hete zomer. De economische cijfers geven hem een klein duwtje in de rug: de groei trekt wat aan en voor de tweede maand op rij daalde de werkloosheid lichtjes (-0,6% in april).

Hollande rekent er ook op dat de Fransen stilaan genoeg hebben van de harde acties van een paar vakbonden.

Ook premier Valls beseft dat met EURO 2016 de ogen van de wereld op Frankrijk gericht zijn :”Het imago van Frankrijk mag niet lijden onder de vakbondsacties. Over bepaalde details in de wet wil ik best overleggen, maar niet over de grond van de zaak.”

Maar toegegeven, Frankrijk blijft discussiëren over hervormingen die Duitsland en Groot-Brittannië jaren geleden al drastischer invoerden waardoor bedrijven in die landen internationaal beter kunnen concurreren.

“Als dat EK Voetbal een succes wordt, dan zal de hele economie daarvan profiteren,” laat één van de spindoctors van Hollande optekenen, “en met de zomer voor de deur zullen opnieuw miljoenen toeristen naar Frankrijk afzakken. “La France” is en blijft de grootste toeristische bestemming wereldwijd.” En dus probeert Hollande het grote publiek voor zich te winnen.

Een moeilijke oefening in een sociaal gespannen klimaat en met de noodtoestand van kracht. Want we zouden het bijna vergeten, de terreurdreiging gaat niet weg. Zelfs niet als die eerste bal getrapt wordt in het Stade de France.