Waarom de vrouw in het straatbeeld van Al Hoceima ontbreekt

Nu het hardnekkige gerucht gaat dat er demonstranten van de Riffijnse protestbeweging Hirak zijn opgepakt omdat ze met de buitenlandse pers hebben gesproken, wil Dihya haar verhaal niet meer onder eigen naam doen. Ze is voorzichtiger geworden, vertelt de docent mij in een cafeetje. Dagenlang was ze ziek geweest van de demonstratie op 20 juli. Het traangas had haar ogen en luchtwegen aangetast. Sinds zondag doet haar keel weer een beetje mee.

Geheime dienst

Haar blik schiet af en toe weg naar mensen aan naastgelegen tafeltjes. Iedereen kan van de geheime dienst zijn, zegt ze, en als weduwe kan ze geen grote risico's lopen. Haar tienerkinderen hebben haar nodig.

Dihya is een feminist die de Riffijnse protestbeweging Hirak steunt. Ze is betrokken bij het lot van de gevangengenomen demonstranten, de gesprekken in haar sociale omgeving gaan nergens anders meer over. Ze spreekt kalm, maar met urgentie. Ik ben onder de indruk van haar bevlogenheid. Toch wringt er iets bij mij, zeg ik haar 'van Riffijnse vrouw tot Riffijnse vrouw'.

Nadia Ezzeroili en Hassan Bahara beschrijven om en om de opstand in de Rif die deze zomer tot een hoogtepunt komt. Dit is aflevering 7, over emancipatie. Lees de voorgaande afleveringen hier terug.

Betere leefomstandigheden

Diverse activisten hebben me verteld dat de beweging inclusief is. Iedereen is welkom aan de vergadertafel - islamisten, Berberactivisten, socialisten en zelfs separatisten. Zolang je maar bereid bent het gezamenlijke doel voorop te stellen: betere leefomstandigheden voor Riffijnen in het bijzonder en voor het Marokkaanse volk in het algemeen.

Geen enkel gesprek gaf me de indruk dat dit slechts mooie praatjes zijn, de Hiraki's tonen zich overtuigend progressief. Maar hoe komt het dan dat vrouwen nauwelijks zichtbaar zijn in het straatbeeld van Al Hoceima? Ik zie amper vrouwen op terrasjes, populaire stranden worden bevolkt door jonge mannen en in de bediening van horecagelegenheden kom ik zelden een vrouw tegen. Het openbare leven is onmiskenbaar een mannendomein. Hoe valt dat te rijmen met een mensenrechtenbeweging als Hirak?

Dihya knikt instemmend. 'De positie van de Riffijnse vrouw is momenteel inderdaad niet zoals ik het graag zou zien: financieel onafhankelijk, een minder traditionele rol, werkzaam op belangrijke posities. Van de eisen die de Hirakbeweging heeft opgesteld is sowieso geen enkel punt specifiek gericht op vrouwenemancipatie.'

Ongemakkelijk

Gelukkig, denk ik, ik ben niet de enige die zich er ongemakkelijk bij voelt. Het is de bevestiging die ik nodig had om door te razen. Bijvoorbeeld over Laila, een van de weinige jonge vrouwen die in de plaatselijke horeca werken. Twee dagen voor de grote demonstratie vertelde ze me dat ze van plan was mee te lopen. Vooral de bouw van een universiteit is een belangrijke eis voor Laila, want haar ouders staan het haar als meisje niet toe om in een andere stad te studeren. Een universiteit in de buurt is dus haar enige kans om een master te halen.

Dat is toch verdrietig?

Natuurlijk is dat tragisch, antwoordt Dihya. 'Maar ik geloof dat de meeste vrouwen pragmatisch denken. Eerst zij aan zij met mannen staan om basisrechten af te dwingen, zoals het recht op fatsoenlijke gezondheidszorg en het recht vrij te zijn van corruptie. Daarna komen wij wel met onze eigen eisen op het gebied van vrouwenemancipatie. Ook daar moet je vertrouwen in hebben.'

Ze wijst op de massale vrouwendemonstraties van de Hirakbeweging. 'Op Internationale Vrouwendag gingen duizenden vrouwen de straat op. Mannen gingen hand in hand als een beschermende haag om hen heen staan. Dat is een duidelijk signaal dat er iets aan het veranderen is.'

Onbewust

Toch is mijn ongemak nog niet weggenomen. Hoe mooi het beeld ook is van mannen die de vrouwen symbolisch beschermen met een haag, het komt ook redelijk paternalistisch op me over. Zijn diezelfde mannen ook bereid om voor hun vrouwen, zusjes en dochters op te komen wanneer ze het wagen om op de door mannen gedomineerde terrasjes te gaan zitten?

Dihya hoort me geduldig aan en herinnert zich plots een voorval tijdens de vrouwendemonstratie. 'Een van de vrouwen werd gebeld door haar man, die het welletjes vond en wilde dat ze naar huis kwam. De vrouw antwoordde dat het haar dag was en dat ze wel thuis zou komen wanneer ze daar zelf zin in had.'

Een heerlijke anekdote, geef ik toe. Toch zie ik de positie van de Riffijnse vrouw nog niet snel verbeteren. Haar ondergeschiktheid hier is taai.

'Vrouwenemancipatie hoeft niet altijd luid te zijn', zegt Dihya. 'Soms gaat het onbewust.'

De weg van de geleidelijkheid dus. Ik weet nog niet of ik helemaal overtuigd ben, maar met Dihya kan ik alleen maar hopen op een verbetering van het Riffijnse vrouwenlot.