Coely Mbueno: "Komaan dames, wees blij met wie je bent"

Een maand geleden. 's Morgens vroeg op Studio Brussel. Coely is uitgenodigd om de akoestische versie van haar nieuwe single 'Don't Care' te komen zingen. Hoe raar moet het zijn om bij het ochtendgloren, nog niet zo lang uit bed, in je eentje voor een microfoon te staan en voor enkele honderdduizenden luisteraars te zingen. Maar Coely zet haar nummer in alsof ze 's avonds in een donkere jazzbar staat. Warme stem, rauwe kantjes. Zelfverzekerd vooral, waardoor je als luisteraar vergeet dat het hier om een jongedame van 22 gaat.

Even later komt de zangeres met een extraatje: een cover van Beyoncés 'Freedom'. Coely blaast nu blijkbaar ook de presentatrice weg, want die kan zich niet inhouden om nog tijdens het nummer haar bewondering te uiten voor een jeugdige zangeres die duidelijk tot alles in staat is. "Jawadde man." De betere radiomagie.

Freedom! Freedom! I can't move
Freedom, cut me loose!
Freedom! Freedom! Where are you?
Cause I need freedom too!
I break chains all by myself
Won't let my freedom rot in hell
Hey! I'ma keep running
Cause a winner don't quit on themselves

"Ja dat zijn van die zotte momenten", zegt Coely Mbueno. Ze is net komen aanwaaien in deze Antwerpse koffiebar. Met drie plastic boodschappentassen. Ze was veel te vroeg voor het interview en besloot dan maar de winkels van de Meir in te duiken. "Lang geleden dat ik nog eens op de Meir was geweest. Even mijn shopping-achterstand ingehaald."

Tijdens de eerste minuten van het gesprek zal ze meermaals vertellen hoeveel ze geniet van optredens als op Studio Brussel. "Ik zit in een heel speciale periode. Een roes. Het was twee jaar geleden dat ik met nieuwe muziek was gekomen en 'Don't Care' was zo'n beetje mijn comeback. Dat klinkt misschien raar voor een nog jonge zangeres, maar ik ben al sinds mijn 16de fulltime met muziek bezig. De eerste jaren leek alles spontaan uit het niets te komen. Ik was begonnen met rappen in een Antwerpse jeugdclub, schreef enkele nummers en daaruit kwamen een album en een bescheiden hit, 'Ain't Chasing Pavements'." Het nummer werd 'Hotshot' op StuBru en zo kwam Coely voor het eerst op grote podia terecht: Couleur Café, Dour. En er ontstonden complimenteuze nicknames: Antwerpse hiphop-queen, koningin van het Belgische festivalseizoen...

"Het ging behoorlijk snel, ik was in volle groei. Maar toen kwam het moment dat ik nieuwe muziek moest maken. Dat was toch weer van nul beginnen. Met dit verschil dat de verwachtingen hoger lagen dan in het begin. Ik heb me twee jaar afgezonderd, samen met mijn producers Yann Gaudeuille, Niels Van Malderen en Filip Korte. Een moeilijk proces, zeker in het begin. Jammen, melodieën uitproberen, zoeken, keuzes maken, dingen wegsmijten. En ik was ook nog volop mijn stem aan het ontwikkelen. Vier jaar geleden had ik nog een piepstemmetje en nu, na veel oefenen, zing ik vaster en kan ik met mijn stem meer kanten uit. Wat zeer mooi was, is dat we altijd naar elkaar zijn blijven luisteren en dat er veel liefde was voor datgene waarmee we bezig waren. Uiteindelijk hebben we onze draai gevonden. We kozen ervoor om onze tijd te nemen. Om stap voor stap te gaan. Ik heb nog alle tijd, hè. We hoeven niet alles in één keer te doen."

"Ja, die sfeer zorgde voor rust en voor ons was dat de beste manier om vooruit te komen. Dat proces gaf me meteen ook inspiratie voor de tekst van 'Don't Care': dingen lukken pas als je de stress en de tijdsdruk afwerpt. Als je je voortdurend laat opjagen en bang bent voor de reacties van het publiek, schiet je al snel in een kramp en komt er niets van."

Zotte mengelmoes van talen

In het voorjaar kwam Coely uit haar bubbel en was er dat moment van ça passe ou ça casse. Zou zij een eendagssterretje blijven, of zat er meer in?

"Ik had twee jaar in afzondering geleefd en was me steeds minder gaan afvragen of mensen mijn nieuwe nummers wel leuk zouden vinden. Dat is allemaal goed en wel, maar op een dag moet je toch opnieuw naar buiten en dan knijp je hem natuurlijk. Het moment dat ik 'Don't Care' voor de allereerste keer op de radio mocht brengen, had ik zweethanden en mijn schouders deden pijn van de stress. Maar ik was natuurlijk ook blij. 'Eindelijk zijn we klaar. Eindelijk kunnen de mensen naar onze nieuwe muziek luisteren.' En toen ik na die eerste radio-optredens niets dan enthousiaste reacties kreeg, was het echt euforie. Ik ben blij dat ik zulke dingen kan meemaken."

Mooi om te zien: hoe zij in alle bescheidenheid geniet van wat je gerust als haar doorbraak mag omschrijven. Want het gaat de jongste maanden best snel: bejubeld om haar nieuwe single, op het podium van Pukkelpop, een contract bij Universal, Prince spelen op de Radio 1-sessies en over enkele maanden haar eerste hoofdprogramma in Ancienne Belgique.

Ze zou nog veel langer kunnen vertellen over dat rollercoastergevoel, maar we zouden het ook over haar jeugd hebben en het prille begin van haar carrière. Want hoewel Coely heel haar kindertijd in Antwerpen doorbracht, groeide ze op in de sfeer van Congo. Haar moeder en haar vader zijn afkomstig uit hetzelfde dorpje in de provincie Bas-Congo en brachten die cultuur mee naar België. "Bij ons thuis ís het gewoon Congo. Ik groeide op in een echt Afrikaans gezin. En naarmate mijn twee jaar jongere broer en ik ouder werden, kwamen er steeds meer Belgische elementen binnen. 's Morgens en 's avonds leefden wij in Afrika, overdag zaten we op de schoolbanken in Antwerpen. Mijn broer en ik: we namen stukjes Congo mee naar school, en we namen stukjes België mee naar huis. Dat levert wel een speciale sfeer op waarin alle talen door elkaar worden gesproken: Lingala, Frans, Nederlands, Engelstalige muziek. Een zotte mengelmoes."

Congo zorgde vanaf de geboorte ook voor een totale onderdompeling in muziek. "Goh, Congolese muziek betekent zo veel voor mij. Dat land heeft zo'n ongelofelijk muzikale traditie. Ik heb het geluk dat ik daarmee ben opgegroeid. Zangers als Papa Wemba en Werrason: hun ritmes, hun melodieën, die zitten echt in mij. Dat pak ik mee, overal waar ik ga. Af en toe gooi ik er tijdens repetities zo'n ritme tussen, voorlopig gewoon voor de fun en om eens te proberen. Wie weet, als ik later wat rijper ben, ga ik er misschien nog meer mee doen. Ik denk dat ik Congo op een of ander moment in mijn carrière nog wel nodig zal hebben."

"Ook mijn eerste stappen in de muziek speelden zich af in Afrikaanse sferen. Mijn moeder was jarenlang dirigente van een Congolees koor. Toen ik 14 was, heb ik enkele keren meegezongen. Vanaf mijn 16de was ik volop bezig met rap en hiphop. Mijn moeder vond het allemaal prima, zolang ik maar mijn diploma haalde. Dat was gelukkig ook het uitgangspunt van mijn manager. Hij zei dat ik veel talent had, maar dat hij niet kon garanderen dat het iets zou worden, dus eerst school, dan muziek. Ook mijn broer steunde me. (Begint luid te lachen) Maar dat had ook te maken met het feit dat hij het beu was om mij constant in huis te horen zingen. 'Mama, laat haar alstublieft zo veel mogelijk buitenshuis optreden.' Hij had gelijk, thuis zong ik overal en altijd: in de woonkamer, op het toilet. Hij werd er zot van."

"Zo hebben we moeder kunnen overhalen. Maar ze was pas gerustgesteld toen ze zag dat het aan het lukken was. Ik had shows, kwam op tv, had zelfs een eerste hit. Op een dag zei ze: 'Het is wel groot aan het worden, hè, Coely. God gaat jou nog ver brengen. Je doet dat goed!'"

Back when I was a kid
I was a little bit different
All I wanted was a perfect family picture

('My Tomorrow')

De Congo-Belgische jeugdervaring gaat mee in de muziek en de teksten. Zeker het verdriet over de scheiding van haar ouders heeft ze uit haar lijf moeten zingen. "Je neemt je leven mee in je teksten, dat is onvermijdelijk en dat is ook goed. Iets dat je persoonlijk hebt meegemaakt, klinkt veel beter en echter."

"Het feit dat mijn vader er lange tijd niet was, heeft me als kind erg aangegrepen. Maar niet alleen dat. Door de scheiding was mijn moeder zowel de vrouw als de man in huis en kreeg ik als oudste zus een grotere verantwoordelijkheid. Ik moest mee voor mijn jongere broertje zorgen, deed veel in het huishouden en ik denk dat ik daardoor heel snel volwassen ben geworden. Ach, misschien is dit wel het clichéverhaal van een scheiding. Maar als kind is het gewoon fucked up: je hebt niet voor die scheiding gekozen en je mist je vader. En er waren ook momenten dat ik woest op hem was en hem niet meer wilde zien."

Vreemd, want woede en verdriet zijn gevoelens die bijna haaks staan op de optimistische vitaliteit waarvoor Coely en haar muziek bekendstaan. "Je wordt groot en ouder en je hebt geen zin om de rest van je leven met je vader ruzie te maken. Want daar word je zo triest en moe van. Misschien ligt het ook wel in mijn karakter om vergevingsgezind en begripvol te zijn. Als iemand raar doet, probeer ik altijd in die persoon zijn schoenen te staan om hem beter te begrijpen. Dat helpt. En vooral: in mijn hoofd zorgt dat voor rust. Ik wil niet al te veel in detail treden over de perikelen met mijn vader, maar het is me wel gelukt om weer een gezonde relatie met hem op te bouwen. We kunnen weer samen lachen. Hij geniet van wat ik doe en dat maakt me gelukkig."

"Bovendien doet het me goed dat mijn ouders ondanks alles nog met elkaar overweg kunnen. Niet meer als man en vrouw, eerder als broer en zus. Ze zijn aan elkaar geklonken en dat kan ook moeilijk anders: opgegroeid in hetzelfde Congolese dorpje, getrouwd, samen naar België gekomen, kinderen gekregen."

"Misschien heeft die bereidheid tot verzoening ook wel met onze cultuur te maken. Familie is heel belangrijk; ouders en kinderen hebben veel respect voor elkaar. Het is moeilijk om uit te leggen, maar als er binnen onze familie iets ergs gebeurt, dan zullen we elkaar meteen te hulp snellen. Dan denk je niet meer aan wat er in het verleden allemaal fout is gelopen. Dan staan we er gewoon. Als er bij ons iemand ziek is, dan voelt het hele huis zich slecht."

For all my ladies in the house
it's time to show what we're about

('Nothing On Me')

Er is nog iets dat Coely in haar muziek brengt: een behoorlijke dosis girlpower. "Drammerig engagement is niet wat ik wil, maar een beetje girlpower mag wel. Wij vrouwen zijn veel op zoek. We willen onafhankelijk zijn, we willen onze eigen business, we willen iets bereiken. Maar eigenlijk willen mannen dat ook. Het is heel menselijk om iets moois te ambiëren. Iedereen wil naar een punt waarop je kunt zeggen: 'Mama, papa, ik ben waar ik altijd al wilde zijn. Nu is het goed en kan ik rustig verder bouwen.'"

"Dat geldt zeker niet alleen voor artiesten. Het is misschien wel de kern van wat ik momenteel in mijn teksten wil leggen. We zijn allemaal op zoek naar iets en bij vrouwen is dat misschien nog heviger dan bij mannen. Daarom zeg ik: komaan dames, kijk niet achter u, wees blij met wie je bent en ga rustig verder naar het punt waar je naartoe wilt."

"Als ik misschien een klein voorbeeld mag geven. Toen we thuis alleen met mama achterbleven, hadden we niet veel geld. Maar we hadden een dak boven ons hoofd en er kwam elke dag eten op tafel. Ook al hadden we het moeilijk: we wisten dat er 's avonds eten zou zijn, dat we samen aan tafel zouden zitten en dat we op die bescheiden manier van het leven zouden genieten. Voor mijn moeder en ook voor ons waren dat gelukkige momenten. En beetje bij beetje ging ons leven vooruit. Mama klaagde niet en duwde verder. En ze doet dat nog steeds. Ze gaat ervoor, ze geniet van de mooie momenten en ze weet waar ze naartoe wilt. Dat vind ik heel straf. Want ik zie soms ook mensen die heel hard voor iets gaan, maar eigenlijk niet goed weten waar ze precies naartoe willen. Dat is niet goed. Want als je iets bereikt hebt en je bent niet gelukkig, is er een probleem."

Zotte toekomstdromen

We beginnen te praten over mensen die hun droom al op heel jonge leeftijd bereiken en zich dan plotseling moeten afvragen wat er met de rest van het leven moet gebeuren. Coely praat lekker mee, tot er plotseling een stilte valt. "Wacht even, heb je het over mij? Neen, neen, neen. Ik zit nog lang niet op het punt waar ik me afvraag wat in godsnaam de volgende stap zou moeten zijn. Ik ben nog volop in mijn groei en moet nog veel leren. Oké, ik heb al een aantal zaken meegemaakt, maar ik ben nog lang geen Tina Turner. Er wachten mij nog veel nieuwe ervaringen en ik zal op mijn weg ongetwijfeld nog tegenslagen tegenkomen. De reis is nog maar net begonnen en ik heb nog lang geen zin om halt te houden."

"En het is ook niet zo dat ik extreem hebberig ben naar levenservaring. I go with the flow, ik laat het leven op mij afkomen en dan zie ik wel wat er nog te gebeuren staat. En als het over enkele maanden of jaren weer wat stiller wordt, is dat niet zo erg. Dan zoek ik gewoon iets anders om me mee bezig te houden en gelukkig te worden."

Na deze woorden van relativering maakt Coely even een salto naar de toekomst. "Wat ik net zei, betekent natuurlijk niet dat er geen momenten zijn dat ik mijn kop in de toekomst loslaat. Soms heb ik de wildste ideeën. Dan zie ik mij samen met al die grote Amerikaanse artiesten op een podium staan. Dan zie ik mij met hen praten, backstage plezier maken. Maar als ik dan te veel in overdrive ga, zeg ik tegen mezelf: 'Oooh Coely! Stop, stop, stop. Keer terug op aarde.' Op het einde van zo'n trip voel ik me eigenlijk wel goed. Oké,' denk ik dan, het zou geweldig als die zotte toekomstdromen uitkomen, maar als het niet lukt is dat ook goed. Ik heb al zo veel en er komen sowieso nog mooie dingen."

27 jarengrens

Met zo'n houding hoef je niet bang te zijn voor de beruchte 27 jarengrens, zeg ik grappend. Coely kijkt verbaasd. "De 27 jarengrens? Wat bedoelt u?" We praten over al die artiesten die slachtoffer werden van hun eigen succes en allemaal stierven op hun 27ste. Jimi Hendrix, Janis Joplin, Kurt Cobain, Amy Winehouse. Coely moet even nadenken over het lot van haar illustere voorgangers. "Ik begrijp hen wel een beetje. Als artiest ben je voortdurend op zoek. Je wilt mooie dingen maken, je wilt vooruit. Dat kan alleen maar als je je veilig voelt bij de mensen die je omringen. Krijg je positieve steun van jouw familie? Is jouw omgeving echt met je begaan? Als dat het geval is, kun je stap voor stap vooruit. Maar als dat niet zo is, moet je halt houden en je afvragen wat er aan de hand is. Als je voelt dat er iets niet klopt en dat je omgeving je opvreet, is verder doen zeer gevaarlijk, want voor je het weet zit je aan de grond."

"Ik vertik het om zo te eindigen. Ik heb mezelf beloofd dat wanneer ik arrogant word of rare dingen begin te doen; ik er onmiddellijk mee stop. Want als je dan verder doet, maak je de situatie voor jezelf en de mensen die jou graag zien alleen maar erger."

Gebeurt het dan nooit dat die positieve-energiebom die Coely wil zijn een slechte periode beleeft en liever niet op een podium stapt? "O ja, dat gebeurt zeker. Dagen dat het gewoon niet gaat. Dat ik zit te piekeren en geen courage heb om op te treden. Maar uiteindelijk ga ik dan toch op dat podium staan. Je kan je publiek niet in de steek laten, hè."

"En weet je wat ook helpt? Voor elk concert hebben we een klein ritueel: we steken de koppen bij elkaar en bidden. Dat geeft veel power. En als dan de muziek begint, ben je weer vertrokken."

Coely moet mijn verbaasde blik gezien hebben toen ze het over bidden had. "Ja, bidden; dat heeft me al veel geholpen. Ik ben al heel mijn leven gelovig en bidden doe ik al sinds ik klein was. Ik bad voor mezelf, voor ons gezin, onze familie in Congo en voor een betere wereld. Ik was altijd blij wanneer ik iemand anders met een gebedje kon helpen. Kneel down and pray, en dan voel ik me beter.

"Toen papa ons verlaten had, gebeurde het soms dat mijn broer en ik mijn mama vroegen om even te bidden. 'Misschien gaat het dan wat beter.' En meestal ging het dan ook beter. Tijdens het gebed kwam de vonk terug en achteraf zei mama: 'Oké, dat deed goed; wat denken jullie: zullen we even naar de McDonald's gaan?' En toen kwam alles weer goed."

Het gesprek is bijna ten einde wanneer we het nog even over de grote Stromae hebben. Niet dat Coely ook maar enige vergelijking wil forceren, want daarvoor vliegt Stromae op dit moment veel te hoog. "En ook qua stijl en muziek wil ik niet te veel naar hem kijken. Ik wil mijn eigen pad bewandelen. Maar wat we natuurlijk wel gemeen hebben, is die navelstreng met Afrika. Ook ik wil misschien wel eens een concert geven in Kinshasa. Niet nu, want momenteel is het daar chaos. Maar als ik er klaar voor ben. Ook op dat vlak wil ik mijn tijd nemen. Maar als we het doen, zal het geweldig zijn. Dat weet ik nu al. Ik ben nog nooit in Congo geweest, maar ik weet dat het een plaats kan zijn met krachtige positieve vibes."

"Bovendien heb ik er nog veel familie wonen: een tante en drie ooms. Dezer dagen, met al dat politieke geweld, bellen ze bijna dagelijks met mijn mama. Net als ik is mijn moeder het oudste kind van de familie en draagt ze verantwoordelijkheid voor haar broers en zussen. 'Blijf weg van de rellen', hoor ik haar steeds door te telefoon roepen. 'Blijf gewoon binnen.' Het is niet simpel om oudste zus te zijn op 6.000 kilometer afstand en met een land dat op ontploffen staat."

"Ik denk daar vaak aan. Want ik ben de oudste zus van de nieuwe generatie en voel me evengoed verantwoordelijk voor mijn broers en zus. Voor ons gaat het toch anders zijn, denk ik dan. En voor mijn kinderen ook. Hopelijk wordt het met mijn muziek nog wat groter, zodat ik voldoende stabiliteit vind om goed voor mijn familie te zorgen."

"En ik hoop dat het later voor mijn kinderen iets makkelijker wordt. Ik ben daar echt veel mee bezig. Mijn broers moeten het goed hebben, mijn moeder moet oké zijn, iedereen van de familie moet gezond zijn en in een positieve drive zitten. Het is nu al veel beter dan vroeger en dat is goed."

"Maar nu mag het nog wat meer worden. Dat is heel belangrijk voor mij."