LEES OOK. Waarom de Franse verkiezingen boeiender zijn dan ooit

HOE WORDT DE FRANSE PRESIDENT GEKOZEN? De president van Frankrijk wordt verkozen voor een ambtstermijn van 5 jaar en wordt verkozen via rechtstreekse, algemene verkiezingen. Dat wil zeggen dat het volk rechtstreeks bepaalt wie de nieuwe president wordt. In tegenstelling tot in Amerika, wordt er dus niet gewerkt met een getrapt systeem met kiesmannen en een kiescollege, waarbij het kan gebeuren dat de kandidaat met de meeste stemmen uiteindelijk niét de president wordt. Dat gebeurde bijvoorbeeld in 2001, toen George Bush ondanks minder stemmen toch president werd in het nadeel van Al Gore. En ook recenter: Hillary Clinton had meer stemmen, maar het was toch Donald Trump die dankzij het kiescollege-systeem president werd.

Zoiets kan dus niet in Frankrijk. De uiteindelijke president is ook de kandidaat met de meeste stemmen. Die verkiezing gebeurt in twee rondes, tenzij een kandidaat in de eerste ronde al een absolute meerderheid haalt, maar de kans dat zoiets gebeurt, is zeer klein. Het is alleszins nog nooit gebeurd.

De twee kandidaten die de meeste stemmen haalden in de eerste ronde, strijden tegen elkaar in de tweede ronde. Dat zijn dit jaar Emmanuel Macron en Marine Le Pen. De kandidaat die daar de meeste stemmen achter zijn of haar naam krijgt, wordt president. Doordat in die tweede ronde slechts twee kandidaten het tegen elkaar opnemen, heeft de nieuwe president dus sowieso meer dan de helft van de stemmen achter zich.

Dat er in twee rondes gestemd wordt, betekent ook dat wie die eerste ronde (met meerdere kandidaten) wint, niet persé ook aan het langste eind trekt in de tweede ronde (met twee kandidaten). De kandidaat die in dat laatste slaagt, volgt François Hollande op en wordt de achtste president van de ‘Vijfde Republiek’ (die in 1958 begon).

WANNEER VINDEN DIE VERKIEZINGEN PLAATS? De verkiezingen vinden meestal plaats in de lente, en telkens op een zondag. Dit jaar was de eerste ronde op zondag 23 april. De Franse grondwet bepaalt dat de tweede ronde binnen maximaal 35 dagen na de eerste ronde moet plaatsvinden. Meestal is de tweede ronde twee weken na de eerste ronde. Voor deze verkiezingen van 2017 werd 7 mei geprikt als datum voor de tweede ronde.

LEES OOK. Zo probeert Frankrijk aanslag tijdens de verkiezingen te vermijden

WIE MAG ER STEMMEN? In Frankrijk is er stemrecht en geen stemplicht zoals bij ons. Dat wil zeggen dat de Fransen dus niet verplicht zijn om naar de stembus te trekken. Alle volwassen Fransen, 47 miljoen in totaal, bezitten dat stemrecht.

De opkomst voor de tweede ronde is traditioneel lager dan bij de eerste ronde. Dat komt onder andere omdat de ‘fans’ van kandidaten die de tweede ronde niet halen, niet even gemotiveerd zijn om (nog) te gaan stemmen voor een ándere kandidaat. De laatste jaren lijkt daar echter een kentering in te komen.

WIE DOET ER MEE? Niet iedereen kan of mag zich kandidaat stellen om president te worden. Er zijn specifieke regels van toepassing. Zo moet een kandidaat bijvoorbeeld meer dan 500 handtekeningen verzamelen van verkozen politici vooraleer die geselecteerd wordt om mee te doen met de verkiezingen. Uiteindelijk bleven er voor deze verkiezingen 11 kandidaten over die zich ‘kwalificeerden’ voor de eerste ronde.

De vijf belangrijkste kandidaten daarin waren: Benoît Hamon (Parti Socialiste), Emmanuel Macron (En Marche!), Marine Le Pen (Front National), Jean-Luc Mélenchon (La France Insoumise) en François Fillon (Les Républicains).

Het zijn Le Pen en Macron die de tweede ronde haalden en op 7 mei tegenover elkaar zullen staan.

LEES OOK. Een van deze vijf kandidaten wordt de nieuwe president van Frankrijk

Daarnaast waren er nog zes andere kandidaten die in de eerste ronde geen 5 procent van de stemmen haalden: Nathalie Arthaud (Lutte Ouvrière), François Asselineau (Union Populaire Républicaine), Jacques Cheminade (Solidarité & Progrès), Nicolas Dupont-Aignan (Debout la France), Jean Lasalle (partijloos) en Philippe Poutou (Nouveau Parti Anticapitaliste).

WELKE THEMA’S SPELEN HET MEEST? De economie beheerste de verkiezingscampagne: de focus ligt op werkloosheid en koopkracht. Maar daarnaast komen thema’s al immigratie, veiligheid en terrorisme regelmatig terug. Marine Le Pen brengt ook vaak het Europese thema naar boven, waarbij ze, indien de Fransen dat willen, aanstuurt op een Frexit, een uitstap van Frankrijk uit de EU. Door de aanslag op de Champs Elysées afgelopen donderdag, kwam de focus weer helemaal op terreur te liggen, ook al werd de campagne door de aanslag min of meer gestaakt.

LEES OOK. Stevenen de Franse verkiezingen af op een rampscenario voor Europa?

NOG ANDERE VERKIEZINGEN? De nieuwe president start met een tijdelijke regering. Een maand na de tweede ronde van de presidentsverkiezingen, worden er parlementsverkiezingen gehouden, ook over twee rondes: 11 en 18 juni. Hoe die uiteindelijk uitdraaien, zal mee bepalen op welke manier de nieuwe president zal kunnen regeren. Omdat die parlementsverkiezingen relatief kort na de presidentsverkiezingen komen, is de belangrijkste partij in die Assemblée Nationale vaak ook de partij van de president.

In september zijn er tenslotte ook nog senaatsverkiezingen.

WAT MOGEN WE VERWACHTEN? Meestal zijn de Franse verkiezingen een tweestrijd tussen links en rechts, tussen de socialistische partij en de republikeinse partij. Dit jaar is dat anders. Het waren vooral twee outsiders die voorop liggen in de peilingen: Marine Le Pen van het extreemrechtse Front National en Emmanuel Macron, een centrumlinkse onafhankelijke kandidaat. Zij hebben die trend ook waargemaakt en staan tegenover elkaar in de tweede ronde. Hiermee was het de eerste keer sinds de jaren ‘50 dat geen enkele traditionele partij de tweede ronde haalt.