De verbazing over de brexit blijft verbazen - Ivan Ollevier

De Britten hebben voor een brexit gekozen. De verbazing achteraf onder de bevolking verbaast Ivan Ollevier. Het lijkt wel alsof niemand dit had zien aankomen, schrijft hij. Wie een referendum uitschrijft waarvan je weet dat het resultaat heel nipt zal zijn, houdt toch rekening met de twee mogelijke uitkomsten?
analyse
Analyse

Ivan Ollevier is journalist bij VRT Nieuws. Hij volgt al jaren de Britse politiek en maatschappelijke discussies in het Verenigd Koninkrijk. Hij schreef er ook enkele boeken over.

De teerling is geworpen. Wekenlang, zelfs maandenlang hebben de Britten naar 23 juni toegeleefd, de dag dat ze mochten gaan stemmen over het Britse lidmaatschap van de Europese Unie. Voors en tegens afgewogen, luide en soms ook harde discussies gevoerd in de pub. Jarenlange vriendschappen zijn in de strijd gesneuveld, vertelde me iemand. Op "polling day" zelf is het in het Verenigd Koninkrijk altijd bijzonder rustig, maar ’s anderendaags breekt de hel los. Deze keer was het alsof een kleuter zijn favoriete speeltje stuk had gemaakt en dan huilend naar de brokstukken zat te staren. Een gevoel van shock daalde over het land neer.

Het leek alsof niemand, maar dan ook niemand, er rekening mee had gehouden dat de Britten weleens een anti-Europastem zouden kunnen uitbrengen. De regering niet (want die zit nu met de handen in het haar en heeft er geen idee van wat haar volgende zet moet zijn), de pers niet, de bedrijfswereld niet (had die wel een plan-B?), de Britse burgers niet, Brussel niet. En die verbazing over het resultaat verbaast me. Wie een referendum uitschrijft waarvan je weet dat het resultaat heel nipt zal zijn, houdt toch rekening met de twee mogelijke uitkomsten? Nee?

De headline van de “Daily Mirror” zaterdagochtend sprak boekdelen. De tabloid publiceerde een foto van een bezorgd kijkende Samantha Cameron tijdens de toespraak van haar man David, de premier, met daaronder: "So what the hell happens now?" Wat moet er nu in hemelsnaam gebeuren? De premier staat op vertrekken, de Conservatieve Partij is hopeloos verdeeld, het pond is naar beneden getuimeld, en de Schotten willen een nieuw onafhankelijkheidsreferendum.

Elk van deze onderwerpen zou op andere momenten het nieuws van de dag –wat zeg ik? van de week, van de maand—zijn geweest. De unie met Schotland dateert al van 1707, sinds de Act of Union onder de regering van Queen Anne. Het Verenigd Koninkrijk is een land in crisis, en niemand heeft het zien aankomen. Een krantencommentator schreef vorige week dat een brexit een even grote revolutie zou zijn als de onthoofding van koning Charles I in 1649. En toch leek niemand de mogelijkheid ervan ernstig te nemen. Ongetwijfeld heeft de psychologie daar een term voor. Mogelijk zijn er zelfs dikke wetenschappelijke boeken over geschreven.

Komen er verkiezingen aan?

En wat gebeurt er met het parlement? Het volk heeft zich uitgesproken, en dat spoort niet met wat de meerderheid van de Lagerhuisleden denkt. Hoe zit het met die parlementsleden die zich tegen een brexit hadden gekant, maar van wie de kiezers in het district duidelijk hebben gemaakt dat ze het daar niet eens mee zijn? Moeten die Lagerhuisleden ontslag nemen? Britse verkozenen vertegenwoordigen in de eerste plaats de inwoners van hun kiesdistrict. Komen er dus verkiezingen aan?

De gevolgen van een brexit zullen niet meteen zichtbaar zijn. Vanochtend betalen de Britten in de winkels met een Brits pond dat op de markten naar beneden getuimeld is. Het pond is plotseling veel minder waard dan enkele dagen geleden, maar de producten in de winkels kosten nog evenveel. Pas over enkele weken (maar natuurlijk wel nu onmiddellijk voor die Britten die hun koffers hebben gepakt voor een zomervakantie aan de Spaanse kusten) zal de consument beginnen te voelen wat het referendum in zijn portemonnee heeft aangericht. De City of London, het financiële centrum van de hoofdstad, de motor van de Britse economie, zal maandagochtend geen spookstad zijn waar het mos en de klimop op de muren groeien.

Dat betekent niet dat de brexit geen verstrekkende gevolgen zal hebben. Investeringsbankier JP Morgan overweegt om tweeduizend personeelsleden te verhuizen naar Dublin of Frankfurt. En sommigen vragen zich af wat er zal gebeuren met Airbus, de Europese vliegtuigenbouwer die in het Verenigd Koninkrijk duizenden werknemers heeft. Zal die blijven, of kiest die ervoor om te vertrekken?

Buffet bij Cameron

De Britse regering heeft twee jaar de tijd om zonder al te veel kleerscheuren de Brusselse deuren achter zich toe te trekken. Het hoe wordt een bijzonder gecompliceerde kwestie waar nog veel inkt over zal vloeien en waar nog hard over gediscussieerd zal worden. De Europese Unie ziet geen enkele reden om daarover te talmen en wil er zo snel mogelijk werk van maken. Maar de teerling is geworpen, en premier Cameron wil aanblijven tot in de herfst om het pad te effenen voor de nieuwe premier die de herculische opdracht tot een goed eind zal moeten brengen.

Die nieuwe premier zal iemand moeten zijn die niet, zoals Cameron, de voorbije jaren gedaan heeft alsof alle ellende uit Brussel kwam, en enkele weken later alsof hij een voor het land voordelige deal met de Europese Unie uit de brand heeft kunnen slepen. David Cameron is altijd een campagnebeest geweest, maar in de brexitkwestie ontbrak het hem aan geloofwaardigheid. In de politiek is dat een doodvonnis.

Intimi vertellen dat het echtpaar Cameron in Downing Street donderdagavond een buffet had aangericht waarop ze vrienden hadden uitgenodigd om samen de nacht in te gaan. Het ging er ontspannen aan toe, er werden campagneverhalen uitgewisseld en er werd op heel beschaafde wijze aan de wijn genipt. Laat in de nacht begon het hen te dagen dat het referendum weleens op een catastrofe zou kunnen uitdraaien. De premier moest vrijdagochtend tijdens zijn toespraak de tranen verbijten. Ook ik heb in de nacht van donderdag op vrijdag nagelbijtend, maar dan in een hotelkamer, de verkiezingsuitzending op de BBC gevolgd. Maar de verbazing dat het zover is kunnen komen, blijft mij verbazen.

Meest gelezen