***

’s Ochtends, 1:27 uur (Britse tijd).Eileen McPherson - ‘counting officer’ van het piepkleine kiesdistrict Clackmannanshire - leest de allereerste kiesuitslag voor. Haar district staat als een bolwerk van de yes-campagne bekend.Groot is de verrassing als blijkt dat 19.036 kiezers (54%) voor ‘no’ hebben gestemd, 16.350 (46%) voor ‘yes’ (voor onafhankelijkheid).Vele uren later, als de stemmen van bijna vier miljoen Schotten zijn geteld, zal blijken dat ongeveer dezelfde verhouding tussen ja- en neen-stemmers geldt voor het hele land.

***

Yes, if you like, we’re all one big happy familyagain. Deeply dysfunctional with rubbish parents.#indyrefTweet, Andy Preistner

***

Ik heb de afgelopen weken zoveel Schots gehoord dat mijn eigen Engels erdoor is beïnvloed. Bij ons thuis wordt vaak Engels gesproken omdat mijn vrouw Amerikaanse is.Naast Nederlands spreek, denk en droom ik in Amerikaans Engels. Maar dat is nu Engels met een rollende ‘r’ geworden, en met uitdrukkingen als: ‘a wee bit’ (een beetje), en woorden als ‘cannae’ zoals in het Schotse kinderliedje: ‘Ye cannae shove yer granny aff a bus’ (je mag je oma niet uit de bus duwen).Door mijn recente blootstelling aan het Schots, klinkt het Engels uit de Britse hoofdstad me nu vaak koud en pretentieus in de oren.Wat had ik graag ‘Schots Engels’ op school geleerd in plaats van ‘Queen’s English! De Schotse taal, lyrisch en kloek.

***

Onder de vierentwintig ongeldige stemmen in Clackmannanshire waren er zeven van mensen die zowel ‘yes’ als ‘no’ gestemd hadden.Ik begrijp die ‘ongeldige stemmen’. Van de ene kant is er het verlangen naar zelfbeschikkingsrecht, van de andere kant de vrees voor een avontuur met onvoorziene gevolgen. De sombere voorspellingen uit de bank- en zakenwereld en de harde waarschuwingen van zelfs Barosso en Obama, hebben die angst gevoed.

***

Over lyrisch, kloek en Schots gesproken, er is iemand die de drie elementen in zichzelf verenigt, en hij heet Robert Burns (1759-1796).‘Lyrisch’ omdat Burns een heel groot dichter was. ‘Kloek’, omdat hij ook de boerenstiel beoefende - ‘the ploughman-poet’ (de ‘ploegerdichter’) wordt hij soms genoemd. ‘Schots’, omdat hij als geboren Schot gedichten in Schots Engels schreef. ‘Schots’ ook omdat een van zijn gedichten - ‘Scots Wha Hae’ - lang als het onofficiële volkslied van Schotland werd gebruikt. Dat Burns een voor niet-Schotten bijna onverstaanbaar soort Engels gebruikte, heeft zijn internationale faam niet geschaad. Zo wordt zijn gedicht ‘Auld Lang Syne’ nog steeds in Engelstalige landen op de laatste dag van het jaar (‘Hogmanay’) gezongen, terwijl bijna niemand eigenlijk de woorden van het lied begrijpt. ‘Auld Lang Syne’ betekent letterlijk ‘oud lang sinds’ - het lijkt haast Nederlands - wat zoveel wil zeggen als: ‘heel lang geleden. Op het internet vind je geen goede Nederlandse vertaling van het gedicht. Ik heb een poging gewaagd. Mea culpa.

***

Should auld acquaintance be forgot,And never brought to min’?Should auld acquaintance be forgotAnd auld lang syne?[Indien oude vriendschap zou vergeten worden,En nooit meer voor de geest gebracht?Indien oude vriendschap zou vergeten worden,Omwille van een vervlogen tijd?]Robert Burns, ‘Auld Lang Syne’

***

Het is lang geleden - ‘auld lang syne’ - dat ik zelf in Schotland was. Ik studeerde in Londen. Mijn Engelse vrienden begrepen niet waarom ik naar ‘het hoge noorden’ wilde, en konden zich niet inbeelden zelf ooit naar Schotland te reizen - liever naar Frankrijk of Spanje. Schotland had even goed aan de andere kant van de wereld kunnen liggen, zo leek het soms vanuit Londen.De laatste maanden hebben we de tegenstanders van een Schotse onafhankelijkheid horen vertellen hoe ‘close’ de band tussen Engeland en Schotland is. Dat klopt voor politiek, economie en financiën, maar de maatschappijvisie en de houding tegenover Europa zijn er totaal anders. Als Engeland straks uit de EU stapt, willen de Schotten beslist een nieuw referendum.Ook de verschillen op gebied van cultuur en taal zijn heel opvallend. Je ziet het als je Schotse televisie kijkt. Mijn vrouw en ik volgen de reeks ‘Rab C. Nesbitt’ op YouTube - we verstaan eigenlijk geen woord, maar liggen krom van het lachen.De Schotse natie kan ongetwijfeld op eigen benen staan, maar of dat ook moet gebeuren is iets anders.Bijna te laat besefte Engeland die mogelijkheid, en begreep dat haar machtspositie door een onafhankelijk Schotland een stevige deuk zou krijgen. Paniek! Twee weken voor het referendum repten de leiders van de grootste partijen zich noordwaarts om de Schotten te elfder ure met behulp van doemscenario’s te overtuigen om te blijven... Best beledigend voor Schotland.

***

De Engelse paniekreactie leidde tot genereuze beloftes van meer politieke en economische macht voor Schotland. Voor velen misschien het beste van twee werelden: een grotere onafhankelijkheid en tegelijk deel blijven uitmaken van een Verenigd Koninkrijk. Voorstellen die wellicht de overwinning aan de ‘no-vote’ hebben bezorgd.Maar de ‘morning after’ hoorden we Engelse politici verklaringen afleggen dat partijleiders niet op eigen houtje die beloftes hadden mogen maken, dat enkel het Britse parlement over dergelijke machtsoverdracht mag beslissen.Als nu blijkt dat Londen woordbreuk zal plegen, kan een volgend referendum niet meer veraf zijn.In Quebec - waar al heel wat onafhankelijkheidsreferenda gehouden werden - spreekt men van een ‘neverendum referendum’. Een nieuw Schots referendum volgt misschien kort na het vorige, niet van ‘auld lang syne’...

***

De Schotse uitdrukking ‘Lang may yer lum reek’ betekent letterlijk: ‘Dat er lang rook uit jouw schoorsteen mag komen.’ Met andere woorden, dat je niet zonder brandstof komt te zitten. Of: ‘Leef lang en hou je goed.’

‘Lang may yer lum reek’ en tot ziens.

Uw trouwe dienaar, FB