"Francken breekt de wet als hij volhardt"

Staatssecretaris Francken moét een visum afleveren aan een Syrisch gezin, zo niet komen er dwangsommen. Dat besliste het hof van beroep eerder deze week. Maar Francken weigert het arrest na te leven. Want - zo luidt een van Franckens argumenten - als hij een visum zou geven, dreigt de procedure ten gronde bij de Raad van State te vervallen en verliest de staatssecretaris definitief de zaak.

"Ik ben zeker en vast niet onder de indruk van dat procedurele argument van de staatssecretaris", zegt professor D'Hooghe. "Stel dat meneer Francken een visum afgeeft - zoals het hof van beroep hem verplicht - dan is dat louter een voorlopige maatregel. Het lijkt me moeilijk dat de staatssecretaris zo zijn belang zou verliezen in de zaak bij de Raad van State."

Ook advocate Kati Verstrepen – gespecialiseerd in Vreemdelingenrecht – vindt dat de argumentatie van staatssecretaris Francken niet opgaat. “Hij zou bij de Raad van State perfect kunnen argumenteren dat hij geen andere keuze had om het arrest van het hof van beroep uit te voeren, in het belang van het land en de begroting. Eigenlijk kan Francken echt geen kant meer op en moet hij het arrest naleven.”

"Het is op dit moment koffiedik kijken of de Raad van State inderdaad zou oordelen dat Francken zijn belang zou verliezen als hij een visum afgeeft. We kunnen dat niet met 100 procent zekerheid stellen", vult professor Vreemdelingenrecht Dirk Vanheule (UA) aan. "De staatssecretaris probeert zijn belang te maximaliseren en is dus voorzichtig. Maar dat neemt niet weg dat hij een rechterlijke uitspraak niet naleeft, en in die zin gaat Francken wel degelijk in tegen de wet."

Volgens professor D'Hooghe is het "in strijd met alle regels" en heeft Francken heeft "geen enkele rechtsgrond" om het arrest van het hof van beroep naast zich neer te leggen. "En als de Raad van State de beslissing van de Raad voor Vreemdelingenbetwistingen niet gaat vernietigen, dan weet ik niet welk verhaal Francken nog zal kunnen brengen."

Wel zou staatssecretaris Francken eventueel een hoger belang kunnen inroepen - het risico op ongecontroleerde immigratie inroepen boven het naleven van de rechtsstaat bijvoorbeeld - om het arrest toch te negeren. "Een soort nood breekt wet", aldus professor D'Hooghe. "Maar dat is een zeer delicate boodschap om te brengen, een beetje Trumpistisch. En het wordt zeker niet altijd door het recht erkend."

Maar dat is wel degelijk een tweede been waar Francken op probeert te steunen. Volgens hem zal een recht op humanitair visum de deur wagenwijd openzetten naar ons land. Een van zijn struikelblokken is in dat licht artikel 3 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens, dat foltering verbiedt.

Sommige rechters - volgens critici "al te activistische rechters" - geven aan dat artikel een ruime interpretatie, en vinden dat landen zich ook schuldig maken aan foltering als ze migranten terugsturen naar landen die het sowieso niet nauw nemen met het verbod op folteren. Over die interpretatie bestaat in de magistratuur overigens zelf heel wat onenigheid. En ook over de vraag of de deuren zouden worden opengegooid, zijn specialisten het niet altijd eens.

Het complexe aan deze hele zaak is dat er twee procedures lopen.

De beslissing ten gronde - met name of de Syrische familie al dan niet recht heeft op een visum - zit bij de Raad voor Vreemdelingenbetwistingen, een administratief orgaan. Die gaf Francken ongelijk en zei dat de Syrische familie een visum moet krijgen. Daarop trok de staatssecretaris naar de Raad van State, het hoogste administratieve rechtscollege. De Raad van State heeft evenwel nog geen uitspraak gedaan.

De advocaat van de Syrische familie wil de uitspraak van de Raad voor Vreemdelingenbetwistingen al laten afdwingen. Administratieve organen hebben echter niet de mogelijkheid om hun uitspraken te laten afdwingen, en daarom trok de Syrische familie naar de burgerlijke rechtbank. In eerste aanleg oordeelde de rechter dat Francken het arrest van Vreemdelingenbetwistingen niet moest uitvoeren, maar het hof van beroep oordeelde dus van wel.

Het is nu dus wachten op het oordeel van de Raad van State. Die kan beslissen om het arrest van de Raad voor Vreemdelingenbetwistingen niet te vernietigen, en dan is de zaak definitief beklonken in het voordeel van de Syrische familie. Als de Raad van State wel vernietigt, gaat de zaak terug naar de Raad voor Vreemdelingenbetwistingen die opnieuw een uitspraak zal moeten doen.