Direct naar artikelinhoud

Met dna-kit en wat wangslijm op zoek naar kind in Holland

Uit het grensgebied in Colombia waar Spoorloos-presentator Derk Bolt verdween, zijn in de jaren tachtig duizenden kinderen geadopteerd. Zij zoeken nu hun ouders, maar hun ouders zijn ook op zoek naar hen.

Marcia Engel neemt wat wangslijm af bij een Colombiaanse vrouw die op zoek is naar haar kind dat ze ter adoptie heeft afgestaan.

Gewapend met een tas vol dna-tests zat Marcia Engel een maand geleden in een hotelsuite in Cúcuta, een stad in Colombia vlak bij de Venezolaanse grens. Net als het team van Spoorloos dat afgelopen week in deze streek werd ontvoerd door strijders van de guerrillabeweging ELN, trok Engel deze gevaarlijke regio in met maar één doel: het bij elkaar brengen van geadopteerden en hun biologische ouders.

Marcia Engel werd zelf begin jaren tachtig uit Colombia geadopteerd door een Nederlands stel. Haar Colombiaanse ouders vond ze tien jaar geleden terug. Nu heeft ze een stichting opgericht, Plan Angel, die andere families helpt zich te herenigen. Waar de speurtochten van Spoorloos doorgaans beginnen met een zoekvraag van een geadopteerde, richt Engel zich juist ook op Colombiaanse families die een kind hebben afgestaan. Via een Spaanstalige Facebook-groep nemen zoekende moeders contact met haar op - inmiddels staan al 350 families geregistreerd.

'Die mensen denken vaak dat zij geen recht hebben om op zoek te gaan', zegt Engel. 'Ik vertel hun dat ze ook zelf stappen kunnen zetten om hun kind terug te vinden. Veel ouders willen niets liever. Vaak zijn moeders onder druk gezet om hun kind weg te geven, terwijl ze dat zelf eigenlijk niet wilden.'

In mei en juni gaf Engel voorlichtingsbijeenkomsten over het zoeken van familie via dna-databanken. Ze koos daarvoor vier Colombiaanse steden, waaronder Cúcuta in Norte de Santander, de grensstad waar Spoorloos-presentator Derk Bolt en cameraman Eugenio Follender ook in een hotel zaten. Geen toeval, zegt Engel. 'Ik ben juist daarheen gegaan omdat er veel geadopteerden zijn uit dat gebied, in Nederland maar ook in andere Europese landen. Juist omdat het zo'n gevaarlijke regio is kunnen zij moeilijk een zoektocht beginnen daar. Daarom wilde ik voor hen graag het voorwerk doen.'

Ik vertel hun dat ze ook zelf stappen kunnen zetten om hun kind terug te vinden. Veel ouders willen niets liever
Marcia Engel
Uit Colombiaans grensgebied zijn duizenden kinderen geadopteerd

Dat er in Colombia nogal wat wordt gespeurd naar familieleden, komt mede doordat internationale adoptie daarvandaan in de jaren tachtig op zijn hoogtepunt was. De geadopteerde kinderen van toen zijn nu twintigers en dertigers en die gaan op zoek naar hun wortels. Bolt en Follender waren al voor menig Spoorloos-aflevering op pad in Colombia. Voor welke geadopteerde zij deze maand in Cúcuta belandden, is niet bekend. Mogelijk weet de Spoorloos-kandidaat dat zelf ook niet, omdat deelnemers aan het tv-programma de details vaak pas horen als de zoektocht is afgerond.

Van de ongeveer 55 duizend geadopteerden in Nederland zijn er ongeveer 5.500 afkomstig uit Colombia. Alleen uit China zijn er nu meer kinderen geadopteerd (rond de 6.600). Die adopties gaan nog steeds door, terwijl die uit Colombia vrijwel stilliggen. Het Zuid-Amerikaanse land heeft inmiddels een opvangnetwerk voor kwetsbare moeders en kinderen dat internationale adoptie goeddeels overbodig maakt.

Jong

Adoptieouders wilden altijd een zo jong mogelijk kind uit Colombia, schreef Edith Nieman in 2004 bij haar pensioen bij Wereldkinderen. Daarom werd er vroeger soms gesjoemeld. Dat kon doordat veel Colombiaanse kinderen van het platteland klein van stuk waren. 'Dat sjoemelen bleek pas later.'

'Destijds was er vanuit de Colombiaanse overheid nog geen systeem om voor de opvang van verwaarloosde of te vondeling gelegde kinderen te zorgen', zegt Ingrid Levert van adoptiebureau Wereldkinderen. 'Die kinderen werden opgevangen in tehuizen opgericht door de damas, vrouwen uit de hogere klassen. In de beginjaren regelden die ook de adoptieprocedure.'

Er zijn volgens Levert behoorlijk wat geadopteerden in Nederland afkomstig uit het departement Norte de Santander, waar Engel en het Spoorloos-team op pad waren. 'We hebben daarover geen precieze cijfers, maar we werkten in Cúcuta samen met een van de kantoren van de Colombiaanse kinderbescherming ICBF. Ik ben daar weleens geweest, een stad met veel warensmokkel naar Venezuela.'

Dna-databank

Marcia Engel was wel nerveus toen zij eind mei met haar dna-kits naar Cúcuta vertrok, 'vooral doordat veel Colombianen me verschrikt aankeken als ik zei dat ik daarheen ging'. Om haar veiligheid te waarborgen boekte ze een suite in een chic hotel. 'Die was groot genoeg om een bijeenkomst voor de families te organiseren, zo hoefde ik mijn hotel dus niet uit.'

Achteraf bleek het met die onveiligheid mee te vallen, zegt Engel. 'Ik voelde me in de stad Cúcuta meer op mijn gemak dan in sommige wijken van Medellín. Maar ik denk dat het anders is zodra je het omringende platteland in trekt.'

Tijdens voorlichtingsbijeenkomsten legt Engel Colombiaanse families uit hoe registratie in een Amerikaanse dna-databank kan helpen om familieleden terug te vinden. Bij de website Family Tree kun je voor 89 dollar een pakketje bestellen waarmee je je eigen wangslijm afneemt, dat je vervolgens per post naar Texas stuurt. Het dna-materiaal wordt daar vergeleken met miljoenen andere profielen. Omdat steeds meer geadopteerden zich in zo'n databank registreren, kunnen familieleden elkaar zo soms terugvinden. Zelf ontdekte Engel via Family Tree een nichtje dat tien minuten bij haar vandaan woont, eveneens een uit Colombia geadopteerde vrouw. Ook Nederlandse kinderen van anonieme spermadonoren gebruiken deze methode in toenemende mate om meer te weten te komen over hun herkomst.

Dna-databank
Ik voelde me in de stad Cúcuta meer op mijn gemak dan in sommige wijken van Medellín
Marcia Engel

Sponsor

Plan Angel kreeg onlangs via een sponsor honderd dna-kits cadeau. De vaak arme Colombiaanse moeders hoeven dus niet zelf voor het onderzoek te betalen. Vrijwilligers van de stichting helpen vrouwen die niet kunnen lezen met het invullen van de formulieren. 'In totaal hebben we vijftig Colombianen tijdens deze reis geholpen met het insturen van de dna-kit', zegt Engel. De resultaten zijn nog niet bekend.

In Cúcuta zonden zes personen wangslijm in. Een van hen is Rosalina Caceres Murillo, een vrouw die in 1989 een zoon heeft afgestaan, naar haar zeggen onder dwang van onder anderen haar moeder. In een video van stichting Plan Angel vertelt ze dat ze meerdere keren is teruggeweest naar het ziekenhuis in Cúcuta om haar kind te zoeken. 'Maar ze hadden hem al meegenomen.' Ze zegt van de kinderbescherming nooit verdere informatie te hebben gekregen.

Sponsor
In bijna alle dossiers die ik tegenkom staan onwaarheden en veel vrouwen zijn onder druk gezet hun kind af te staan
Marcia Engel

Volgens Engel zijn dit soort misstanden schering en inslag in Colombia. 'In bijna alle dossiers die ik tegenkom staan onwaarheden en veel vrouwen zijn onder druk gezet hun kind af te staan.'

Levert van adoptiebureau Wereldkinderen stelt juist dat de officiële procedures in Colombia zorgvuldig verlopen. 'De kinderbescherming doet uitgebreid onderzoek voor een kind voor adoptie in aanmerking komt, er wordt altijd geprobeerd familieleden te traceren om zeker te weten dat er niemand is die voor het kind kan zorgen. Het is voor een moeder heel moeilijk om toe te geven dat zij een kind heeft achtergelaten. Dat kan verklaren dat sommige vrouwen de afstandsprocedure achteraf anders zeggen te hebben ervaren.'

Illegale adoptie

Buiten de officiële procedures is illegale adoptie in Colombia in het verleden een probleem gebleken. Nog in 2015 werden - ook in Cúcuta - een arts en vier medewerkers opgepakt op verdenking van het twintig jaar lang runnen van een illegale kliniek. Zij voerden volgens justitie enerzijds abortussen uit (in Colombia verboden) en wekten anderzijds bevallingen vroegtijdig op, om baby's daarna te verkopen.

En ook als de adoptie wel volgens de regels verliep, blijkt er achteraf soms van alles niet te kloppen, bewijst het verhaal van Rodrigo van Rutte. Hij werd in de jaren tachtig als baby vanuit Bogotá naar Amsterdam gevlogen en via het bureau BIA (het latere Wereldkinderen) opgenomen in een Nederlands gezin. Toen Van Rutte als twintiger op zoek ging naar zijn Colombiaanse ouders via een zogeheten rootsbureau - dat tegen betaling helpt families te herenigen - was zijn moeder in Bogotá aanvankelijk snel gevonden.

Illegale adoptie
Rodrigo van Rutte ontmoet in Colombia, voor de camera's van Spoorloos, zijn biologische moeder. 'Het is gewoon zo dat Colombiaanse vrouwen op het platteland tot in de jaren negentig echt niks te vertellen hadden. Als je in zo'n situatie ongewenst zwanger raakt, tja, wat doe je dan?'

De ontmoeting met de vrouw die op papier zijn moeder was, bezorgde Van Rutte een vreemd gevoel. 'Ze was ontzettend warm en lief, maar er leek iets te ontbreken in ons contact. Ook viel op dat ze helemaal niet op mij leek.' Een half jaar later bewees een dna-test wat Van Rutte intuïtief al aanvoelde: ze was zijn moeder niet. Op de passagierslijst van de vlucht in 1981 ontdekte Van Rutte vervolgens dat een andere baby uit hetzelfde kindertehuis één dag voor hem was geboren. Hij spoorde deze geadopteerde jongeman zelf op en een dna-test wees uit dat dit wél het echte kind was van de vrouw in Bogotá. De papieren moesten destijds zijn verwisseld.

Ze was ontzettend warm en lief, maar er leek iets te ontbreken in ons contact. Ook viel op dat ze helemaal niet op mij leek
Rodrigo van Rutte

Lijfeigenen

Uiteindelijk vond Van Rutte via Spoorloos alsnog zijn Colombiaanse moeder, in een dorp op anderhalf uur rijden van Bogotá. Nadat de televisieploeg de moeder had voorbereid, liep Van Rutte voor de draaiende camera's op haar af. 'Daar zag ik mijn Colombiaanse moeder staan, dat was echt een mooi, bijzonder moment. Er was veel herkenning', vertelt Van Rutte.

Het contact heeft hem veel geleerd over de motieven van zijn moeder destijds.

'Mijn moeder was arm en had mijn zus al, die woonde bij haar schoonouders. Ze wist dat als die haar ongewenste zwangerschap zouden ontdekken, ze mijn zus op straat zouden zetten. Ze heeft haar dochter willen beschermen.'

Lijfeigenen

De boosheid die geadopteerden soms voelen jegens de ouders die afstand van hen deden, is volgens Van Rutte lang niet altijd terecht. 'Het is gewoon zo dat Colombiaanse vrouwen op het platteland tot in de jaren negentig echt niks te vertellen hadden, dat waren een soort lijfeigenen van de grootgrondbezitter, die waren alleen maar goed om te werken op de finca. Als je in zo'n situatie ongewenst zwanger raakt, tja, wat doe je dan?'

Aanvullingen en verbeteringen: In een eerdere versie van dit artikel werd gesproken van adoptiebureau IBA. Dit moet zijn: BIA (Bureau Interlandelijke Adoptie).