Stilstand is achteruitgang, zo merkt ook TomTom

Een jaar of tien geleden had bijna iedereen een navigatiekastje in de auto. Logisch, want het gehannes met geprinte A4'tjes of kaarten behoorde hiermee tot het verleden. En daarmee werd menig echtelijke ruzie in de kiem gesmoord. Vaak was zo'n kastje van het Nederlandse TomTom. Het succes was zelfs zo overweldigend dat de naam TomTom synoniem werd met navigatie-apparatuur. Net zoiets als aspirine. Of, in moderne tijden, 'netflixen' of 'googelen'.

Consumentendivisie

Het kan verkeren: in de jaren erna stokte de groei, om daarna zelfs gestaag af te nemen. De smartphone nam het navigeerwerk over en bedrijven als TomTom en Nokia bleven berooid achter. Er zat niets anders op: TomTom moest zichzelf opnieuw uitvinden, en doet dat eigenlijk nog steeds. Natuurlijk worden er nog altijd wat navigatiekastjes verkocht, net zoals er ook nog weleens een dvd-speler over de toonbank gaat. Maar iedereen, ook bij TomTom, weet al heel lang dat het einde voor dit product in zicht is.

Sporthorloges en actiecamera's moesten de gaten in de verkoop opvangen, zo hoopte TomTom nog niet eens zo heel lang geleden. Maar de verkoop van die spullen valt fors tegen, bleek woensdag bij de presentatie van de kwartaalcijfers. Waar de top van het bedrijf tot nu toe niets wilde weten van opsplitsing of afstoting van de consumententak, liggen de kaarten nu anders. De prestaties van de consumentendivisie (horloges, ­camera's, navigatiekastjes) vallen zo tegen dat TomTom 169 miljoen heeft moeten afboeken op deze tak. In totaal leed het bedrijf het afgelopen kwartaal een verlies van 160 miljoen en een omzetdaling van 4 procent.

Beter gaat het met de zakelijke activiteiten, waar wél flinke groei zit, en die voor het eerst ook groter zijn dan de consumentenpoot.

Tijdelijk succes

Voor het eerst laat TomTom zich nu ook uit over mogelijk ingrijpen. De woorden zijn zoals gebruikelijk omfloerst ('alle strategische opties worden bekeken'), maar de kans dat TomTom de afdeling fitnesshorloges en actiecamera's afstoot is groot. Zodat TomTom zich kan concentreren op die diensten waar het echt goed in is en waar de groei ligt: het leveren van gedetailleerde verkeersinformatie en kaarten aan autofabrikanten, leasemaatschappijen, overheden of techbedrijven als Uber en Apple.

Deze te verwachten omslag is eigenlijk een hele logische, zegt Carlo van de Weijer, directeur van de afdeling Smart Mobility van de TU Eind­hoven en zelf in het verleden ook werkzaam bij TomTom. 'TomTom begon in 1991 als softwarebedrijf. Pas vanaf 2004 kwamen daar de (uiterst winstgevende) kastjes bij die de omzet omhoog stuwden. Maar het is altijd duidelijk geweest dat dit succes tijdelijk was.' Inmiddels is TomTom volgens Van de Weijer terug bij waar het echt goed in is: het voornoemde leveren van kaarten, diensten en verkeersinformatie. 'En dat doen ze echt heel erg goed. We hoeven daar niet bescheiden over te zijn. TomTom doet mee in de Champions League.'

Toekomst van de auto

Het bedrijf concurreert in deze voorhoede feitelijk met twee andere grote partijen: Google en Here. Net als TomTom heeft Here Nederlandse wortels. 'Blijkbaar zit het kaarten maken ons in het bloed. Waarom was de VOC zo succesvol? Omdat ze de beste ­cartografen hadden', aldus Van de Weijer. Inmiddels is Here deels in handen van een aantal grote Duitse autofabrikanten: Audi, BMW en Daimler.

Tomtom zit momenteel in naar schatting circa 30 procent van alle auto's met zijn kaarten en zelfs in ongeveer 80 procent van de auto's met zijn verkeersinformatie, schat ING-analist Marc Zwartsenburg. Een grote aanwinst afgelopen jaar was Volvo. Zwartsenburg: 'Nu is het de vraag wat de grote spelers als Toyota, Ford en General Motors gaan doen. Die zitten nu nog bij Here, maar de onafhankelijkheid van Tomtom kan weleens een groot voordeel zijn.'

Niet alleen in het huidige speelveld, maar meer nog in de nabije toekomst van de autonoom rijdende auto's is TomTom met Here en Google in een felle concurrentiestrijd verwikkeld. Autonoom rijden is 'the next big thing', zegt Van de Weijer. 'Hierbij is nog veel gedetailleerdere informatie nodig dan nu het geval is. Om een zelfsturende auto goed te laten rijden, heb je extreem nauwkeurige kaarten nodig.'

Uber werkt al samen met TomTom voor de kaarten en verkeersinformatie die zijn chauffeurs gebruiken. Het is niet ondenkbaar dat Uber ook voor zijn autonoom rijdende auto's TomTom zal gebruiken. In elk geval ligt het gebruik van concurrent Google niet voor de hand. Met de Chinese techmoloch Baidu heeft TomTom sowieso al een samenwerkingsverband gesloten. Baidu wil over een paar jaar een autonoom rijdende auto in massaproductie nemen.

Het gaat Google ondertussen volgens Van de Weijer niet om het autonoom rijden op zichzelf, maar om de data die met zelfstandig rondrijdende auto's kunnen worden vergaard. 'Auto's zijn de nieuwe spionnen van de wereld. Die data zijn extreem waardevol.'

TomTom zal zich op dit totaal nieuw speelveld moeten gaan bewijzen, zegt ook Zwartsenburg van ING. 'De zelfsturende auto is een megatrend, maar we weten niet wie daarin de grote winnaars zullen zijn. Wie gaat straks de kaarten en andere informatie leveren voor al die zelfrijdende auto's? En hoeveel investeringen moet Tomtom hiervoor doen?' Het is, kortom, de uiterste complexe aanloopfase waar TomTom, Here en Google zich in bewegen, omgeven door vraagtekens. 'Maar ook met zeer grote kansen voor TomTom.'

Het navigatiekastje, het sport­horloge en de actiecamera maken vermoedelijk geen deel uit van deze toekomst.