Wie? Filosoof, Brusselaar en hoogleraar aan de universiteiten van Louvain-la-Neuve, Leuven en Oxford

Wat? Europese Brusselaars zouden maar wat graag een aantrekkelijk Schumanplein hebben en zijn bereid daarvoor in eigen buidel te tasten.

Pathetisch? Schandalig? Hoe kan je nu verwachten dat Europeanen de EU en haar hoofdstad in hun hart sluiten, als de openbare ruimte die er symbool voor staat een karakterloze rotonde is langs een banale stadssnelweg?

Al in februari 2001 heeftRomano Prodi, de voorzitter van de Europese Commissie, gevraagd om van het Schumanplein een ‘ontmoetingsplaats voor Europa te maken, een piazza van het continent. De Europeanen moeten voelen dat ze het hart van Europa bezoeken’, zo zei hij toen.

De Belgische overheden leken helemaal mee met het verhaal. In november 2001 stelde federaal minister Isabelle Durant (Ecolo) een richtschema voor de Europawijk voor. Daarin wordt het doorgaand verkeer onder de grond gestopt.

Twee jaar later verklaarde federaal vicepremier Laurette Onkelinx (PS) in de Kamer: ‘Ik heb mijn administratie gevraagd te onderzoeken of het verkeer van de Kortenberg­laan en het Schumanplein ondergronds kan worden afgeleid. Met het oog op de organisatie van alle Europese topontmoetingen is een oplossing onontbeerlijk.’

De studies volgden elkaar op, de gewestelijke overheden onderschreven de plannen, met ruggensteun van het buurtcomité. In juli 2010 herhaalde Brussels minister van Openbare Werken Brigitte Grouwels (CD&V) het voornemen om ‘van het Schumanplein een autoluwe zone te maken en om het om te vormen tot een authentieke ontmoetingsplaats voor de hele buurt’, met de steun van Bruno De Lille (Groen), staatssecretaris voor Mobiliteit.

Het Brussels Gewest organiseerde een internationale wedstrijd voor de heraanleg van de rotonde. In november 2011 werd een winnaar aangeduid.

Ellendige rotonde

In januari 2013 ging het gerucht dat Beliris op het punt stond om een bouwaanvraag in te dienen voor een autotunnel in de ruimte tussen de nieuwe treintunnel Schuman-Josaphat en de bestaande autotunnel richting E40.

Maar er gebeurde niets. Oorzaak? Een nieuwe Europese tunnelrichtlijn zou een afschrikwekkende meerkost betekenen om de veiligheid in de tunnel te verzekeren. Dertien jaar na de oproep van Prodi is de ellendige rotonde nog altijd geen piazza. Wat is er nodig om de zaak vooruit te helpen? Wellicht, indien realistisch, een alternatieve oplossing uitwerken, zonder nieuwe tunnel, maar door het verkeer via Montgomery om te leiden.

De Belgische en Brusselse regeringen moeten in elk geval hun engagementen ernstig nemen en het nodige budget voorzien bij Beliris. Maar de Europese Unie moet ook beseffen dat ze veel meer is geworden dan een internationale organisatie die haar administratie in Brussel heeft gevestigd. Ze is een democratische entiteit met een echte hoofdstad.

Dit feit kent Europa rechten toe op onze stad. Maar het brengt ook verplichtingen mee, inclusief een financiële bijdrage aan het imago van de wijk waarin het zich in al zijn omvang heeft gevestigd.

Piazza Schuman Fonds

Bij wijze van aanmoediging aan wat top-down moet gebeuren, kunnen we ook een bottom-up initiatief nemen. Een eeuw geleden moesten rijke Brusselaars nauwelijks belastingen betalen. Om verfraaiingswerken te financieren in de openbare ruimte – de bouw van monumentale fonteinen bijvoorbeeld – werd toch op hen een beroep gedaan in de vorm van ‘openbare inschrijvingen’. Ze gaven graag een klein deel van hun privéconsumptie prijs om de stad meer allure te geven.

Vandaag bevindt zich een groeiend aandeel van de Brusselaars – Europese ambtenaren, diplomaten en nog vele anderen – in de situatie die vergelijkbaar is met de Brusselse notabelen van toen: welgesteld, maar weinig belast. Meer dan één voelt daar enige gêne bij en zal vermoedelijk openstaan voor volgende suggestie.

Laten we een ‘Piazza Schuman Fonds’ oprichten, gespijsd door crowdfunding, het hedendaagse equivalent van de ‘openbare inschrijving’. Dat zou de Europese Brusselaars een mogelijkheid geven om concreet bij te dragen aan de kwalitatieve verbetering van de Europese hoofdstad.

Het zou ook een boodschap zijn van de Europese burgers aan de Brusselse, Belgische en Europese overheden: doe eindelijk iets om deze symbolische plek minder afschuwelijk te maken.

Wie kan, wie wil zo’n initiatief nemen? Wie heeft ideeën om het te verfijnen en concretiseren? Misschien een groepje enthousiaste Europeanen. Misschien enkele Brusselse kandidaten voor de verkiezingen van 25 mei. Misschien uzelf. Ik stel voor dat we elkaar treffen op zaterdag 17 mei om 12.30 uur in het ‘parkje’ op de rotonde, waar dan een feest plaatsvindt in de marge van de opendeurdag van de Europese instellingen. Breng uw paraplu mee als het regent en uw picknick bij mooi weer. Ook als het niet regent zal ik er zijn, met een oranje cape, ter herinnering aan de grootste Brusselaar aller tijden, Willem van Oranje. Zijn leuze was: Point n’est besoin d’espérer pour entreprendre, ni de réussir pour persévérer (Je moet geen verwachtingen hebben om te ondernemen, en je moet niet slagen om te volharden).

Deze tekst verscheen ook in ‘Brussel Deze Week’.

Reacties en suggesties zijn welkom op piazzaschuman@bxlconnect.com