Klokkenluider Wim viel niet te plooien, werd ziek en moest weg
Dat het Waterschap Roer en Overmaas de vergunningen voor zijn eigen projecten regelde als die allang waren uitgevoerd, ging er bij Wim van den Haak niet in. Hij trok er tegen ten strijde - en ging zijn ondergang tegemoet.
6 juli 2010 Kantoor Waterschap Roer en Overmaas, Sittard
Voortaan zou hij op de fiets naar zijn werk kunnen, besefte de 54-jarige Wim van den Haak. Tegenover hem stond op deze eerste werkdag zijn nieuwe baas Jan Schrijen, de dijkgraaf van het Waterschap Roer en Overmaas.
De bourgondische VVD-prominent, tevens oud-burgemeester van Venlo en Kamerheer van de Koning in Limburg, kwam hem de ambtenarenbelofte afnemen. En dus beloofde hij plechtig 'de gerechtigheid te dienen', 'onpartijdig' te zijn en zich 'een zelfstandig oordeel te vormen over de morele juistheid van zijn handelen'.
Het waterschap Roer en Overmaas, dat de waterhuishouding van Midden- en Zuid-Limburg regelt, was voor planoloog Wim van den Haak een stapje terug. Hij was toe aan een nieuwe uitdaging en wilde in de buurt van zijn huis werken, dat vlak over de Duitse grens lag - ter hoogte van Sittard.
Zo moest het gaan, na een vlekkeloze overheidscarrière van 25 jaar, met als laatste functie die van coördinator bij Rijkswaterstaat in Maastricht.
Het maakte hem niet uit dat hij voortaan zou beslissen over beken en fietsbruggen, en niet over de kolossale Maaswerken - zijn laatste project bij Rijkswaterstaat met een budget van een half miljard euro. Hij zou voortaan op kleinere schaal in Sittard een kundige en betrouwbare 'coördinator team vergunningverlening en plantoetsing' zijn.
Het was sowieso een feestelijke dag, deze 6de juli. Die avond won het Nederlands elftal de halve finale van het wereldkampioenschap voetbal met 3-2 van Uruguay.
Wij regelen de vergunningen voor onze eigen projecten altijd na afloop. Zo doen we dat hier al jaren
30 augustus 2010 Kantoor Waterschap Roer en Overmaas, Sittard
'Collega, kun je even komen? Ik heb een paar vragen over het straatmeubilair, de uitkijkpunten en het wandelpad langs de Geul. Dit moeten we goed regelen, voordat we de papieren ter inzage leggen.'
Wim van den Haak zat er na twee maanden lekker in. Hij moest de vergunningen voor waterwerken van boeren, landeigenaren en van het waterschap zelf controleren en accorderen. Voor hem lagen het papierwerk rond de herinrichting van de Molentak en de Geul bij Valkenburg.
Zijn collega moest hem helpen met de laatste details, hij zou vervolgens de vergunningen voor akkoord tekenen en na een inspraakronde zou het waterschap aan de slag gaan. Althans, dat dacht hij.
Maar zijn collega keek hem glazig aan. 'Wat bedoel je?', vroeg ze. En ze vertelde dat de projecten waarvan Wim de papieren voor zijn neus had liggen, al lang klaar waren. 'Wij regelen de vergunningen voor onze eigen projecten altijd na afloop', zei ze. 'Zo doen we dat hier al jaren. Dat is sneller en makkelijker. Zet die krabbel nou maar, dan kunnen ze in het archief.'
26 november 2010: Kamer Marlies, adjunct-directeur Waterschap
Zou ik zo snel al een extra periodiek krijgen, vroeg Wim van den Haak zich af toen hij deze vrijdagmiddag voor de deur stond van Marlies, de adjunct-directeur van het Waterschap. De voortekenen waren ernaar, al was hij pas vier maanden in dienst.
Hij had naar aanleiding van zijn verbazing een notitie geschreven waarin hij had uiteengezet dat 'vergunningverlening achteraf' niet door de beugel kon, en bovendien niet nodig was. We houden ons voortaan aan de wet - dat was de kern van zijn betoog.
De notitie was goed gevallen, dacht Wim. Zijn interim-afdelingshoofd had gezegd dat het een prima stuk was, de adjunct-directeur dat hij goed bezig was en de personeelschef dat hij allemaal goede verhalen over hem hoorde.
Maar eenmaal binnen ging alles anders. De adjunct-directeur schoof hem geen salarisverhoging onder ogen, maar een A4'tje met een foto van een door het Limburgse landschap meanderende beek en een tekst. 'Lees dit eens voor', zei ze. Toen hij van de verbazing was bekomen, deed hij dat.
'Daar waar water en omgeving elkaar ontmoeten, geven medewerkers van het waterschap met kennis van water en gevoel voor de omgeving vorm aan het waterbeheer in Limburg', stond er.
'Dat is het motto van ons waterschap, en dat is precies wat jij te grabbel gooit', kreeg de verbouwereerde coördinator vergunningen te horen. 'We willen dat je je standpunt over de vergunningen wijzigt. Wij doen dat hier achteraf, en dat blijven we doen.'
6 januari 2011: Kamer Jacq, secretaris-directeur Waterschap
Er moest gepraat worden op het kantoor van de secretaris-directeur. Want de wrevel tussen Wim van den Haak en het waterschap was op deze regenachtige januaridag allerminst uit de lucht.
Van den Haak had zijn bazen er diverse malen op gewezen dat de overheid eerlijk en betrouwbaar moest zijn. 'We kunnen onszelf niet anders behandelen dan boer Jansen die bij ons een vergunning aanvraagt', hield hij ze voor. En bovendien: als het grote Rijkswaterstaat altijd vooraf vergunningen aanvroeg, waarom zou een bescheiden organisatie als Roer en Overmaas dat dan niet kunnen?
'Enige creativiteit om klantgericht te werken binnen de wettelijke mogelijkheden ontbreekt' - zo zou het later op zijn beoordelingsformulier staan
Daar was tegenin gebracht dat hij slecht kon meeveren, zoals de Limburgers het noemden. 'Enige creativiteit om klantgericht te werken binnen de wettelijke mogelijkheden ontbreekt' - zo zou het later op zijn beoordelingsformulier staan. Hij moest gecoacht worden en geplooid, anders zou het niet goed komen - kreeg hij te horen.
Aan het eind van het gesprek legde de secretaris-directeur het hem nog één keer duidelijk uit. 'Als je het formeel wilt, dan kan er aan het einde van de rit maar één verliezer zijn en dat is Wim van den Haak', zei deze.
Begin april 2012: Kantoor Waterschap
Wim van den Haak was na negen maanden afwezigheid terug op het hoofdkantoor in Sittard. Hij had zich in mei 2011 ziek gemeld na een desastreus verlopen beoordelingsgesprek, waarin het Waterschap aangaf zeer ontevreden te zijn over zijn werkzaamheden als coördinator. Een van de kritiekpunten: zijn weinig coöperatieve opstelling rond het achteraf verlenen van vergunningen.
Er was in de tussentijd veel gebeurd, besefte Van den Haak. Hij wist nog hoe hij een jaar eerder onderweg op de fiets van Sittard terug naar zijn huis vlak over de Duitse grens radeloos van zijn fiets stapte en op zijn Blackberry de adjunct-directeur tevergeefs een hartenkreet stuurde: Help me!
Ook was hij erachter gekomen dat de vergunningen die hij behandelde achter zijn rug om werden gekopieerd, zodat zijn directe leidinggevende kon nagaan of hij zich niets in zijn bol haalde. En hoe zijn mail en telefoon abrupt waren afgesloten tijdens zijn ziekte. Het voelde alsof hij beetje bij beetje de organisatie werd uitgeduwd.
In de maanden thuis was hij een procedure begonnen om zijn negatieve beoordeling aan te vechten. Ook had hij - tegen wil en dank - een lange mars gemaakt langs de talrijke klokkenluiderinstituties. Want wat waren er veel meldpunten, websites, raden en commissies die beloofden zich in te zetten voor een ambtenaar die de noodklok wilde luiden.
Hij had contact gelegd met de vertrouwenspersoon, tevens hoofd personeelszaken van het Waterschap, met het Adviespunt Klokkenluiders - dat hem zeer goed had geholpen - met de Commissie Klokkenluiders Gemeentelijke Overheid, met de Nationale Ombudsman en met de Onderzoeksraad Integriteit Overheid, maar veel verder dan een uitgebreide mailcorrespondentie was hij niet gekomen. Dat hoefde voorlopig ook niet. Hij ging het weer proberen, bij het Waterschap.
30 oktober 2012: Urmond
Het was aan het eind van een teambuildingsessie in het Van der Valk hotel Stein-Urmond, dat Wim van den Haak brak. De bijeenkomst, onder leiding van een externe coach, moest het team vergunningen van het Waterschap nader tot elkaar brengen.
De bescheiden taak van de reïntegrerende Wim van den Haak was om aan het einde van deze dag een serie kernachtige termen op een vel papier van een flap-over schrijven, zo had hij van tevoren met zijn manager afgesproken. Deze bespreekpunten werden daarna met het team doorgenomen.
Je gaat nu niet hier van alles lopen claimen. Daar hebben we zeer slechte ervaringen met je mee
Het ging mis toen de manager vroeg wie zich over de verbeterpunten wilde ontfermen. Ik wil punt 3 wel op me nemen, had hij geopperd. 'Wim, dit hadden we niet afgesproken', reageerde de manager ten overstaan van al zijn collega's. 'Je gaat nu niet hier van alles lopen claimen. Daar hebben we zeer slechte ervaringen met je mee.'
Die avond meldde Wim van den Haak zich opnieuw ziek. Hij zou nooit meer terugkeren bij het Waterschap. Maar in de rechtszaal en als klokkenluider zou hij tot het uiterste gaan, had hij zich voorgenomen.
April 2014: Thuis bij Wim in Duitsland
Het was de maand van de waarheid voor Wim van den Haak. Bij de Centrale Raad van Beroep in Utrecht zou hij zijn negatieve beoordeling aanvechten, en bij de Rechtbank in Roermond zijn ontslag.
Ook had hij een zaak lopen bij de Onderzoeksraad Integriteit Overheid, over zijn klokkenluiderschap.
Maar hij kon niet meer. Zijn vrouw had er genoeg van, van zijn malen en boze buien. Ze zou niet meegaan naar de zittingen, had ze gezegd. Ook de vakbond had hem laten zitten.
Een opsteker was dat de Nationale Ombudsman en de Onderzoeksraad Integriteit Overheid hem gelijk hadden gegeven dat het Waterschap op een gebrekkige manier met klokkenluiders omging.
In het rapport van de Ombudsman stond tevens dat het achteraf regelen van vergunningen 'onwenselijk' was, en 'zoveel mogelijk voorkomen' moest worden, maar ook dat enkele andere waterschappen dit deden 'in verband met het praktisch omgaan met moeilijk uitvoerbare wetgeving'. Daarmee was het rapport niet de scherprechter die Van den Haak had gewild.
Ik kap ermee, anders ga ik er aan onderdoor, besloot hij. En in één avond schreef hij stopbrieven naar alle instanties waar hij nog procedures had lopen.
In één avond schreef hij stopbrieven naar alle instanties waar hij nog procedures had lopen.
Oktober 2014: Bij een familielid in Sassenheim
Wim van den Haak heeft de dossiers weer van zolder gehaald. Soms bekruipt hem het gevoel dat hij te vroeg is gestopt met alle procedures. En hij vindt dat hij het moet vertellen, aan iedereen die het maar horen wil. Dat je als klokkenluider duizend keer gelijk kunt hebben, maar dat dat er niet toe doet. Dat er talrijke meldpunten, adviseurs en regelingen zijn - dat je goede en slechte mensen tegenkomt - maar dat je tenslotte alleen over blijft, zonder baan.
Hij voelt zich geen verliezer, want hij is trouw gebleven aan zijn principes en aan de belofte die hij in 2010 aflegde. Soms kan hij er om lachen, om het fanatisme waarmee het Limburgse waterschap zichzelf verdedigt, terwijl het zich niet aan de wet houdt. En om alle correspondentie en rapporten, waarin staat dat hij klokkenluider is, zonder dat hij iets heeft aan die kwalificatie.
Hij was vandaag in Sassenheim bij een familielid, die in zijn garage een muziekstudio heeft gebouwd. Samen nemen ze liedjes op, en die zetten ze - nadat ze met de computer een 'enkele valse noot' hebben opgepoetst - op de muziekwebsite Soundcloud.
Hij kon al best wat melancholie in zijn stem leggen en sinds hij klokkenluider is, gaat dat nog beter. De meest toepasselijke song die heeft ingezongen is Across the Borderline van Ry Cooder.
Met enige fantasie gaat het over hem, over de planoloog die de grens over stak en niet meer terug kon. En dus zingt hij het Ry na - in een garage in Sassenheim.
Here's one lesson that you must learn
You could lose more than you'll ever hope to find
When you reach the broken promised land
And every dream slips through your hands
Then you'll know that it's too late to change your mind
'Cause you've paid the price to come so far
Just to wind up where you are
And you're still just across the borderline
Waterschap: een persoonlijk drama
De overheid worstelt al jaren met het fenomeen klokkenluiders, en zoekt naar een regeling die melders van misstanden beschermt, zonder een toevluchtsoord voor gefrustreerde werknemers en querulanten te worden. Die tegenstelling zit ook in het dossier van Wim van den Haak.
SP-Kamerlid Ronald van Raak, die eerdaags een breed gesteund wetsvoorstel ter verbetering van de bescherming van klokkenluiders indient, noemt de zaak illustratief. 'Van den Haak is een klokkenluider die goed denkt te doen door een misstand aan te kaarten, maar in grote problemen komt. Die lopen van intimidatie op het werk, ontslag en procedures, van de ene instantie naar de andere worden gestuurd, tot aan problemen in het persoonlijke leven.'
Een woordvoerder van het Waterschap Roer en Overmaas kwalificeert de gang van zaken 'als een persoonlijk drama voor Wim van den Haak. Hij voelt zich achteraf klokkenluider, maar zijn ontslag is het gevolg van slecht functioneren. Van intimidatie en pesterijen is geen enkele sprake geweest.'
Verder geeft zij aan dat de klokkenluidersregeling van het waterschap weliswaar als gevolg van de zaak is aangepast, maar dat de Ombudsman ook heeft geconcludeerd dat er 'geen sprake is van een misstand' rond de achteraf verleende vergunningen.
Lees ook
Geselecteerd door de redactie
