Direct naar artikelinhoud

ABN Amro ontslaat fysicus die fouten aankaartte

ABN Amro heeft een financieel specialist die in 2012 en 2013 de noodklok luidde over uit de hand gelopen risico's en fouten in complexe beleggingsproducten ontslagen. De man, een in de Oekraïne geboren natuurkundige, werd naar eigen zeggen zwaar onder druk gezet om risico's en weeffouten van de miljoenencontracten te verdoezelen.

Het kantoor van ABN Amro in Amsterdam.Beeld anp

Dat blijkt uit de processtukken, in bezit van de Volkskrant. ABN Amro zegt in een reactie dat het ontslag van de wetenschapper 'niets te maken heeft met zijn melding van vermeende fouten', maar alles met zijn functioneren. 'De melding klopte niet. Er speelden andere problemen.'

Het arbeidscontract van de gepromoveerde fysicus werd begin april ontbonden zonder dat hij een ontslagvergoeding meekreeg. Volgens de rechter gaf hij blijk van een 'structureel wantrouwen' jegens zijn werkgever en had hij geen begrip voor de 'hiërarchische verhoudingen' binnen de bank.

Volgens de man heeft ABN Amro onder druk van de commerciële afdelingen de risico's van de complexe producten in 2012 en 2013 te laag voorgespiegeld, zodat de handelaren en verkopers van de bank meer contracten konden afzetten. In één geval werd het maximale risico van een product in stilte - en tegen het uitdrukkelijke advies van de specialist in - vervijfvoudigd.

'De handelslimiet van 16 miljoen euro was gebaseerd op zorgvuldig testen. Er is voor het nieuwe maximum van 75 miljoen euro geen bewijs dat de risico's zijn onderzocht. De bank kan dus op geen enkele manier garanderen of monitoren of de zorgvuldigheidseisen wel in acht worden genomen. Het komt er in feite op neer dat we er maar het beste van hopen', schreef de man half februari 2014 aan de afdeling binnen ABN Amro die de risico's van derivatencontracten bewaakt.

Accumulators en decumulators
Het conflict ging onder meer over zogeheten accumulators en decumulators. Deze derivaten zijn in Azië populair onder rijke particulieren en bedrijven en worden ook wel 'I kill you later'-contracten genoemd. Op de korte termijn zijn ze lucratief, maar als de aandelenkoers rare sprongen maakt kunnen kopers in 10 minuten tijd hun hele vermogen verspelen.
In Hongkong verloren in 2007 en 2008 beleggers honderden miljoenen op deze contracten, toen de aandelenprijzen plotseling hard daalden door de uitwaaierende economische crisis.

Volgens de rechter gaf hij blijk van een 'structureel wantrouwen' jegens zijn werkgever

De man trof statistische fouten aan in de berekeningen waarop deze contracten waren gebaseerd. Datzelfde gold voor populaire valutacontracten, zoals Vanilla FX en quanto-barrier-opties, waarbij volgens ingewikkelde berekeningen wordt gespeculeerd op wisselkoersen.

ABN Amro zegt dat de zaak uitgebreid is onderzocht. 'Deze man stond alleen in zijn kritiek. Er zijn nooit onverantwoorde risico's genomen.' Als tegenzet toonde ABN Amro in de rechtbank een groot aantal e-mails, bijvoorbeeld over het gebrekkig administreren van vakantiedagen door de financieel specialist. Volgens de bank was zijn 'inhoudelijke kennis op orde', maar 'ontbrak het hem aan soft skills'.

In het vonnis komt vooral de moeizame communicatie tussen de bank en de natuurkundige aan de orde en nauwelijks zijn kritiek op de derivatencontracten van ABN Amro. Deze complexe producten worden sinds het uitbreken van de economische crisis ook wel aangeduid als 'financiële massavernietigingswapens'.

Quants toetsen wiskundige modellen
De processtukken geven een inkijk in het reilen en zeilen van de afdeling kwantitatieve risicoanalyse van ABN Amro. De daar werkzame specialisten (zogeheten quants) zijn in de regel gepromoveerd in de wiskunde of de natuurkunde. Zij moeten, aldus ABN Amro, de juistheid 'toetsen van wiskundige computermodellen voor de handel in financiële derivaten' en 'de financiële risico's beoordelen die voor de bank aan dergelijke producten kleven.'

Voorafgaand aan de crisis waren de quants rijzende sterren in de financiële wereld. Wereldwijd joegen banken op exacte wetenschappers, die steeds ingewikkelder producten in elkaar sleutelden. Dit ging door totdat tijdens de wereldwijde bankencrisis duidelijk werd dat de modellen van de quants te ingewikkeld en instabiel waren geworden.

Sindsdien is hun rol kleiner geworden. Op de afdeling waar de man is ontslagen, werken volgens hem nu nog maar vijf van dit soort specialisten. Tegelijkertijd neemt door het voorzichtige herstel van de financiële markten de vraag naar complexe producten weer toe, onder meer omdat beurshandelaren daarmee met een kleine inleg zwaar kunnen speculeren.

Wereldwijd joegen banken op exacte wetenschappers, die steeds ingewikkelder producten in elkaar sleutelden. Dit ging door totdat tijdens de wereldwijde bankencrisis duidelijk werd dat de modellen van de quants te ingewikkeld en instabiel waren geworden.