Sinds begin dit jaar staan vier Belgische F-16’s vanuit het Poolse Malbork mee in voor de bewaking van het Baltische luchtruim. Ons land staat Estland, Letland en Litouwen - die zelf niet over straaljagers beschikken - zo al voor de vierde keer bij. Met de Russische exclave Kaliningrad vlakbij is dat geen overbodige luxe. De oplopende spanningen tussen Rusland en het Westen zijn er haast tastbaar. Na de omwentelingen in Oekraïne en de Russische annexatie van de Krim, besloot de Navo vorig najaar nog zijn alertheid én aanwezigheid in het oosten van Europa gevoelig op te drijven. De capaciteit van de ‘Baltic Air Policing’ werd zelfs verviervoudigd. Niet in het minst om de oostelijke bondgenoten gerust te stellen.

Maar ook Moskou roert zich meer. Zeker bij grote militaire oefeningen staan de zenuwen strak gespannen. Tussen 16 en 18 juni - toen de Navo een grootscheepse training hield - zagen de Belgische F-16’s een duidelijke piek in de Russische activiteiten, bevestigen de Belgische militairen ter plaatse. Alles samen moesten de Belgen sinds begin januari veertien keer uitrukken om een onaangekondigde Russische vlucht te onderscheppen, te identificeren en desnoods te schaduwen tot het toestel weer vertrok. Tien van die ‘scrambles’ vonden de jongste twee maanden plaats. Het gaat dan om Russische vliegtuigen die vooraf geen vluchtplan doorgaven en ook geen radiocontact maken.

Betere weer

Dat het aantal scrambles de voorbije weken steeg, kan deels ook met het betere weer te maken hebben, nuanceren de Belgen ter plaatse. Niettemin zijn de intercepties de jongste tijd veel ‘agressiever’. De Russische toestellen volgen bijvoorbeeld niet meer altijd gedwee, maar halen vaak nog wat manoeuvres uit, aldus een Belgische F-16-piloot. Van vriendelijk zwaaien bij visueel contact is dezer dagen evenmin sprake. Wel trekken de Russische en westerse piloten foto’s van mekaars toestellen en geven ze aan hun basissen een hele reeks gegevens door over het vliegtuig in kwestie.

Tot in het Navo-luchtruim komen de Russen nooit, maar altijd wel erg dichtbij. Soms gaat het om vluchten van en naar Kaliningrad, maar vaak ook om spionagevluchten langs de Duitse, Zweedse, Deense en Poolse kust. “Dat is vaak plagen en prikken, maar het is duidelijk dat de Russen assertiever worden”, bevestigt minister Vandeput. “Ze willen de weerbaarheid van de Navo testen.”

De minister kreeg in Malbork een oefenscramble te zien, die de Belgische piloten alert moet houden om zo snel mogelijk in de lucht te hangen indien nodig. Waarop ze dan tegen negenhonderd kilometer per uur ter plaatse snellen. En bij het naderen van de Poolse luchtmachtbasis werd het ministeriële vliegtuig door twee F-16’s begeleid, zoals dat ook gebeurt bij een echte interceptie.

Tot eind juli

De Belgen blijven nog tot eind deze maand ter plaatse. Augustus was ook nog voorzien maar viel weg, aangezien de Polen dan stevig onderhoudswerk plannen aan de basis. Een grote besparing betekent dat maandje minder echter niet, aldus Vandeput. De prijs van de missie valt immers mee, onder meer dankzij de goede zorgen van de Polen, de relatief korte afstand tot België, het feit dat er geen munitie verbruikt wordt en het feit dat het 49-koppige detachement kleiner - “en dus efficiënter” - is dan voorzien.

Parallel met de Belgen, nemen ook de Britten, de Noren en de Italianen momenteel een deel van de beschermings- en patrouilletaak op zich. Aangezien de Belgische F-16’s het meest zuidelijk gestationeerd zijn, krijgen zij een iets kleiner deel van de actie te zien. Bij de volgende rotatie - binnen enkele jaren - zou hun uitvalsbasis weer elders kunnen zijn.