Boek over gestolen Stradivarius: 'Het voelde als een amputatie'

"Het ging goed, hè", zegt ze na afloop van het interview. "Ik ben niet in tranen uitgebarsten." Min Kym glimlacht opgelucht. Zeven jaar geleden kwam er een even abrupt als dramatisch einde aan de liefdesrelatie van de Brits-Koreaanse violist. De pijn is inmiddels draaglijk, maar speelt af en toe weer op. Over de leegte in haar leven schreef ze een boek: Verloren. Ze zegt: "Mijn hart en ziel waren weg. Na een periode van rouw moest ik mezelf opnieuw uitvinden, een nieuw perspectief zoeken. Daarvoor had ik dat schrijven nodig, het was helend."

Even de feiten op een rij: het betreft hier geen verlies van een dierbaar persoon. Voormalig wonderkind Min Kym (38) raakt een viool kwijt, een Stradivarius uit 1696, háár viool. In haar eigen woorden: "De ware." Één moment van onoplettendheid en haar leven ligt in duigen. Professionele dieven nemen haar 'Strad' mee; ze noemt het een vijfde ledemaat. Ze was er tien jaar mee vergroeid. Waarde: ruim 1,5 miljoen euro. Emotionele schade: 'Onbeschrijflijk.' De sterviolist die even monomaan als succesvol werkte aan een solocarrière, is compleet lamgeslagen na de diefstal. Ze kan aanvankelijk niet meer spelen. Ze kan zelfs geen muziek meer horen. Een zwarte periode volgt. Pas dan realiseert ze zich waar haar leven als muzikaal wonderkind haar had gebracht. "Zonder mijn viool wist ik niet meer wie ik was."

Het lijkt nogal larmoyant om 336 pagina's te schrijven over een viool alsof het een mens is. "Geloof me, muziek maken is geen werk voor mij, het is echte liefde", zegt ze. "Als schoolmeisje werd ik verliefd op de Vierde van Beethoven. Ik heb lang gezocht naar een analogie om de relatie tussen een professioneel musicus en zijn instrument duidelijk te maken. De relatie van een jockey met z'n paard? Een danser met zijn lichaam? Het voelde alsof ik was geamputeerd."

Te intiem

Andere violen genoeg, maar zo eenvoudig ligt het niet. "Het volmaakte instrument heeft een eigen stem die bij jou past - zoiets is een unieke match. Als je geluk hebt, vind je de perfecte viool en dat geluk had ik op m'n 20ste. Het specifieke geluid van je eigen viool resoneert in je lichaam, het is een deel van je. Ik heb veel andere topviolen bespeeld die heel goed waren, maar toen ik deze Strad ontmoette, wist ik instinctief dat dit hem was." De beste violisten, zegt ze, praten zelden over de relatie met hun instrument. "Het is te intiem."

Als kind koesterde ze haar viooltje zoals andere meisjes hun poppen. "Ik wikkelde hem altijd in een zijden sjaal van mijn moeder als ik hem opborg." Min Kym was 3 toen ze met haar ouders vanuit Zuid-Korea naar Londen verhuisde. Op haar 6de kwam de viool in haar leven. Niet onder dwang van een tijgermama of de ijzeren vuist van een vader: met een kinderviooltje probeerde ze de tijd te doden op de muziekschool waar haar zusje pianoles had. Al gauw viel haar talent op en raakte ze geobsedeerd door muziek. Zo jong al, en dat had een reden.

"Thuis spraken we Koreaans. In Engeland moest ik opeens een nieuwe taal leren. Ik bevond me tussen twee talen en ontdekte dat muziek een taal was die iedereen leek te begrijpen. Alleen in muziek kon ik me vloeiend uitdrukken. Het werd al snel een obsessie."

Een beetje knetter

Ze reisde van concours naar concertzaal, verdiende veel geld waarmee ze op haar 20ste haar Stradivarius kon kopen. Pas toen ze het boek schreef, keek ze terug op haar tijd als wonderkind. "Ik was verlegen en introvert", zegt ze, "maar met een viool werd ik een andere persoon, op het podium was ik vrij. Een kind zoekt de grenzen op, maar ik leefde volgens restricties en met allerlei tijdschema's. Ik leerde bijvoorbeeld veel later dan anderen hoe je in opstand moet komen. Tegelijk word je snel volwassen omdat je meestal bent omringd door volwassenen."

Dat ze intussen haar hele identiteit had opgehangen aan die ene Stradivarius bleek pas toen hij werd gestolen. "De wereld stond stil. Maandenlang reageerde ik als een robot en kon ik er niet over praten. Ik had een moeilijke overgang gehad van wonderkind naar volwassen musicus, dus ik was opgelucht toen ik daar doorheen was. Mijn carrière ging gestaag de goede kant op - ik had net een cd met Brahms opgenomen. Opeens was die toekomst weg. Pas na de rouwperiode belandde ik in een levensfase die de meeste mensen kennen als ze tiener zijn: wat ga ik doen met de rest van mijn leven? Ik was nota bene 30."

Een nieuwe liefde

Wonder boven wonder werd haar Stradivarius drie jaar na de diefstal teruggevonden. Ze speelde inmiddels op een andere viool en mocht haar oude liefde even terugzien, maar ze wist dat hij nooit meer de hare zou zijn. Het instrument was zwaar onderverzekerd en werd opgeëist door de verzekeringsmaatschappij. 'Hij' werd verkocht. 'Hij' is nu van een beleggersgroep en wordt niet meer bespeeld in het openbaar. "Jammer, want Stradivarius heeft die violen niet gebouwd als beleggingsobjecten. Om alles te verwerken, ben ik gaan schrijven. Dat proces, ook het terugkijken op mijn jeugd, heeft me sterker gemaakt. Ik besefte dat al mijn vriendschappen tot aan de diefstal via de muziek waren gelopen. Muziek is nog altijd heel belangrijk om me uit drukken, maar tegenwoordig zoek ik bewust ook verbinding op menselijk niveau." Na een vrolijke lach: "Als professioneel musicus ben je een beetje knetter. Dat moet ook om je staande te kunnen houden. Tegenwoordig probeer ik me niet alleen uit te drukken als musicus, maar ook als mens."

Er kwam zelfs ruimte voor een nieuwe liefde, zij het niet op het eerste gehoor. "Ik heb nu een Amati in bruikleen. Nicola Amati was een van Stradivarius' docenten, dus er is een connectie. Het is gelukkig een heel ander instrument, waardoor ik hem niet steeds vergelijk met mijn Strad. Hij heeft een andere stem. Toen ik hem voor het eerst bespeelde, wist ik dat die stem op den duur voor mij zou kunnen gaan werken. Langzaam leer ik van dit instrument hoe ik een ander soort violist kan zijn." Na een paar jaar de luwte van een ensemble te hebben opgezocht, geeft ze sinds enkele maanden weer soloconcerten. "Het gaat goed, ik ga langzaam vooruit. De toekomst zal me leren wat er verder gaat gebeuren."

Min Kym, Verloren - Een wonderkind zonder instrument, uitgeverij Hollands Diep