* * *

Elk jaar rond deze tijd krijg ik een mailtje van de firma waar ik ooit een wandkalender heb besteld. Ze vragen me of ik de kalender van volgend jaar wil. Ik ben blij dat ze me daar op tijd aan herinneren.De firma verkoopt niet alleen kalenders, ze gebruikt ze blijkbaar zelf ook.

* * *

Ik vraag me af of het twee bomen zijn of meer, op de binnenplaats van de nieuwe gevangenis van Hasselt. Moeilijk te zien. Wanneer ik het antwoord probeer te googelen, leer ik dat de bomen preventief geplant werden. In een andere gevangenis wisten vier gedetineerden met behulp van een helikopter die op de binnenplaats geland was, te ontsnappen tijdens hun dagelijkse wandeling. De bomen moeten verhinderen dat zoiets opnieuw gebeurt.Niet iedereen plant een boom gewoon omdat hij hem mooi vindt.

* * *

De nieuwe kalender arriveert altijd in een lange kartonnen buis. Ik rol hem uit en vouw hem verschillende keren dubbel, zodat hij op de stapel brieven in het bureau past.De kalender ligt binnen handbereik van alle huisgenoten. Met een zwarte stift worden vakantiedagen en afspraken met dokter, tandarts, boekhouder en garage genoteerd.Als het jaar er op zit, vouw ik de kalender open, en laat mijn blik over de voorbije 365 dagen glijden. Daarna plooi ik hem weer dicht, en gaat hij bij de stapel kalenders van de afgelopen jaren. Korte samenvattingen van een mensenleven op vellen papier van 84 bij 60 centimeter.

* * *

De oude gevangenis van Hasselt biedt sinds enkele jaren onderdak aan de faculteit rechten van de universiteit. Rechtsgeleerden in de petoet gezet, het getuigt van een bijzondere zin voor humor.Binnenin de gerestaureerde gevangenis zie je als decoratief motief op muren en wanden de streepjes zoals die door gevangenen geturfd worden om dagen af te tellen. Ook een soort kalender, maar een die achteruit kijkt in de tijd. Afspraken met het verleden, die hoop geven voor de toekomst.

* * *

De digitale kiekjes op mijn computer zijn chronologisch gerangschikt. Als ik de fotografische oogst van de afgelopen jaren bekijk, merk ik hoe alles veranderd is - kinderen die groot worden, af en toe een nieuwe boom in de tuin, reisfoto’s, nieuwe kennissen en vrienden.Maar wat ook opvalt is de herhaling - lentebloesems, spelende honden in de tuin, de kermiskiekjes, foto’s van herfstkleuren, de kerstversiering, eerste sneeuw, krokusjes, lentebloesems... Het zijn de oude kalenders van een waarnemend oog, dat zich altijd opnieuw weer aangenaam door het alledaagse laat verrassen.

* * *

Enkele weken geleden stond in de krant dat een gedetineerde in de gevangenis van Lantin een dag langer in zijn cel wilde blijven, om ‘frietjesdag’ niet te moeten missen.Misschien zou het aantal ontsnappingen afnemen als men op de bajeskalender van elke dag ‘frietjesdag’ maakte.

* * *

Terwijl ik deze column schrijf, merk ik hoe het onderwerp ‘kalender’ voor het thema ‘gevangenis’ begint te wijken. Een schrijver verliest wel eens de controle over zijn onderwerp. In plaats van een begeleidend kiekje over kalenders, besloot ik om een gevangenisfoto te gebruiken. Ik vond er een van studenten in gestreept bajesplunje, tijdens een ontgroening in de straten van Gent. Maar een echte strafinrichting - historisch of modern - had ik blijkbaar nog nooit op de gevoelige plaat vastgelegd.Een foto die het gevangenisthema nog het dichtst benaderde, was er een van het fraaie traliewerk in een vensterraam van de harem van de sultan in Istanboel. Die harem bevindt zich in het Topkapi-paleis, een bezienswaardige plek vol kostbare schatten. Toch kon ik er mijn kunstminnend hart niet ophalen, omdat de geschiedenis van de harem mij droef te moede stemde. Meisjes, vrouwen werden als oorlogsbuit uit veroverde gebieden tegen hun wil meegenomen om de sultan te dienen. De kans om nog ooit hun familie of geboorteland terug te zien was zo goed als onbestaande. De vrouwen moesten zich bekeren, konden bestraft worden en moesten hun ongehoorzaamheid soms met de dood bekopen. Praal en luxe kunnen maar een schrale troost geweest zijn.Op de muren van de harem heb ik geen geturfde streepjes gezien. Wie levenslang krijgt heeft geen baat bij het aftellen van dagen.

* * *

Gone, gone again,May, June, July,And August gone,Again gone by,Not memorableSave that I saw them go,As past the empty quaysThe rivers flow.[Voorbij, voorbij alweer,/ Mei, juni, juli,/Augustus ook,/ Voorbij alweer,/ Niet gedenkwaardig/Behalve dat ik ze zag gaan,/ Zoals rivieren die stromen/Langs de lege kaden/]

Edward Thomas (1878-1917),‘Gone, gone again’ (1916)

* * *

Een kalender waarop afspraken voor de toekomst vastgelegd worden, is een nuttig instrument. Maar tegelijk is het een keurslijf dat onze bewegingsvrijheid beperkt. De kalender, ook een gevangenis.Bij de oude Grieken belichaamde de god Kronos de meetbaarheid van de tijd. Hij werd afgebeeld als een bejaarde man met zandloper en zeis.De Grieken kenden ook een ander tijdsbegrip, belichaamd door Kairos, jongste zoon van Zeus. De tijd opgevat als het geschikte moment om iets te doen, als gelukkige samenloop van omstandigheden. ‘Le moment décisif’ van de fotograaf Cartier-Bresson. De tijd die de intuïtieve kalender van de ziel volgt.

* * *

Vorig jaar was mijn ginkgoboom de eerste in de buurt waarvan de bladeren goud oogden. Vandaag lijkt hij de laatste te zijn die zal verkleuren.De boom is totaal ongeschikt om de jaargetijden correct mee te bepalen. Maar wat een plezier om elke ochtend op te staan en te gaan kijken of hij eindelijk besloten heeft om kleur te bekennen.De ginkgo volgt een kalender die in elk tijdsmoment alle mogelijkheden blijft ontwaren. De eeuwigheid samengevat in het hier en nu.

Good luck en tot ziens.

Uw trouwe dienaar, FB