‘We hebben de ambitie om opnieuw over de brug te komen, zodat België een loyale en betrouwbare partner kan blijven’, zei onze premier Charles Michel (MR) gisteren nog. België moest het gisteren, net als 23 andere leden van de NAVO, ontgelden bij de Amerikaanse president Donald Trump. Die schieten allemaal schromelijk tekort in hun beloofde investeringen in defensie, terwijl de Verenigde Staten in hun eentje meer uitgeven dan alle andere NAVO-lidstaten samen.

Het engagement van Elio Di Rupo

Het was nog de vorige premier Elio Di Rupo (PS) die zich in september 2014 op de top in Wales samen met de andere NAVO-landen engageerde om tien jaar later minstens van 2 procent van het bruto binnenlands product uit te geven aan defensie. Die regering was toen al in lopende zaken. Het is altijd gemakkelijk om engagementen te nemen die een volgende regering dan moet uitvoeren.

En wat deed de regering-Michel toen ze een maand later aan de macht kwam? Verder besparen op defensie. Defensie is samen met ontwikkelingssamenwerking een van de gemakkelijkste departementen om te besparen. Ver van het bed van de burger waardoor de kans klein is dat die massaal gaat morren. En zo blinkt België op de voorlaatste plaats in de NAVO met 0,9 procent van het BBP aan defensie-uitgaven.

De koude oorlog, de gouden tijd voor defensie

Niet dat ons land nooit boven die twee procent is uitgekomen. ‘In de eerste helft van de jaren tachtig, tijdens de koude oorlog, investeerde België vlot 3,3 procent van het BBP in defensie’, zegt Wally Struys, hoogleraar-emeritus defensie-economie aan de Koninklijk Militaire School. ‘Dat was trouwens het Europese gemiddelde.’ En toen werd er ook niet gekeken op een tekort van een miljard meer of minder op de begroting.

Toen Ronald Reagan en Michail Gorbatsjov midden de jaren tachtig een einde maakten aan de koude oorlog daalden de defensie-uitgaven in heel Europa. ‘Maar België bleef op het Europese gemiddelde zitten, tot Leo Delcroix minister van Defensie werd in 1992. Hij voerde een hervorming van het leger door en het budget van het leger werd vijf jaar bevroren’, zegt Struys. De regering-Dehaene moest immers flink besparen om de Maastrichtnorm te halen, het toegangskaartje tot de eurozone.

‘Dat is een onmogelijke belofte’

Deze regering heeft nochtans beslist om een ‘historische kentering’ in te zetten, zoals Defensieminister Steven Vandeput (N-VA) zijn Defensieplan graag bestempelt. ‘Maar die kentering komt veel te laat’, zegt Alexander Mattelaer, professor Internationale Politiek aan de VUB. ‘De andere Europese landen zijn hun budgetten al aan het verhogen, terwijl bij ons in 2018 en 2019 nog verder bespaard wordt op defensie. En dan zal vanaf 2020 nog moeten blijken of het nieuwe Defensieplan effectief uitgevoerd zal worden.’

Met het plan moet het defensiebudget tegen 2030 stijgen naar 1,3 procent van het bbp. Vandeput hoopt daarmee tegen 2030 op het Europese gemiddelde te zitten. ‘Dat zal een droom blijven, want dat gemiddelde gaat tegen dan al flink hoger liggen’, zegt Struys. ‘En die twee procent halen is al helemaal onmogelijk.’

Laat de gewesten meebetalen

Een stijging naar 2 procent zou een extra uitgave voor defensie van ruim 4 miljard euro betekenen. Een pak geld, zeker als je weet dat de federale regering vandaag slechts over 22 miljard euro beschikt om haar eigen departementen - zoals justitie, politie, defensie, financiën - te laten draaien.

Bovendien komt die defensiebelofte bovenop een hoop andere beloftes die al gedaan werden. Zo slagen we er al tien jaar niet in om de uitkeringen op te trekken tot aan de armoedegrens en lukt het bijvoorbeeld nog altijd niet om de beloofde 0,7 procent van het bbp te besteden aan ontwikkelingssamenwerking. En intussen hebben we de belofte om de begroting tegen 2018 structureel in evenwicht te brengen zopas nog gebroken.

‘De federale begroting is te klein geworden om ons veiligheidsapparaat in stand te houden. Onze rechtsstaat is aan het afbrokkelen’, zegt Mattelaer. ‘Ofwel moet de financieringswet herzien worden zodat ook de gewesten hun steentje bijdragen ofwel moet de sociale zekerheid echt duurzaam gemaakt worden zodat daar geld vrijkomt.’

‘Als België spreekt gaat de rest naar het toilet’

Tim Vandeput, defensiespecialist van Open VLD, pleit er ook voor om ook naar de gewesten te kijken voor extra defensiebudget. Hij wijst er tegelijkertijd op je niet blind te staren op die twee procent. ‘Je moet ook naar de output kijken. Griekenland zit boven die twee procent, maar ik geloof dat ons land toch efficiënter is. Het Griekse defensie-apparaat is een verdoken vorm van werkloosheid.’

Ook SP.A vindt dat er meer moet geïnvesteerd worden in defensie ‘maar op een geloofwaardige manier.’ ‘Die twee procent mag geen fetisj zijn. Laat ons eerst kijken met de Europese partners wat we precies willen doen en dan beslissen waarin we investeren. Dan zal gauw genoeg blijken dat investeren in gevechtsvliegtuigen zinloos is. Daarvan zijn er al genoeg in Europa.’

‘België heeft geen geloofwaardigheid’

Volgens Mattelaer is België haar geloofwaardigheid binnen de NAVO al grotendeels kwijtgespeeld. ‘We pakken wel uit met onze deelname aan de bombardementen boven Syrië en Irak. Maar dat zijn doekjes voor het bloeden. Ik hoor dat als België spreekt de rest de e-mail checkt of naar het toilet gaat.’

Ook de vakbonden roeren zich.

Roger Housen, adviseur strategie van de onafhankelijke legervakbond ACMP, windt er geen doekjes om. ‘Het Belgisch leger is bankroet,’ zie hij vanmorgen op de RTBF-radio.

‘Dit zijn de feiten: we zijn de slechtste leerling van de NAVO. Van alle 28 landen, staan we voorlaatste op het vlak van defensie-uitgaven, en we staan laatste qua investeringen in militair materieel en heruitrusting. Eender welke bedrijfsleider zal je uitleggen dat wanneer een bedrijf tien jaar lang niet investeert, zoals het Belgisch leger, het failliet is. Het leger is bankroet.’